Солтүстік Американың солтүстік шеткі нүктесі

Сабақтың тақырыбы: Солтүстік Американың ішкі сулары
Сынып: 7
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Солтүстік Американың ішкі сулары; өзендері мен көлдері, олардың
қандай алапқа жататыны туралы түсінік беру;
Дамытушылық: сабақта қосымша интернет материалдары мен картамен, атласпен,
жұмыс жасай білу дағдысын қалыптастыру.
Тәрбиелік: оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге, жауапкершілікке, қоршаған
ортаны қорғай білуге тәрбиелеу, пәнге қызығушылығын арттыру.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, дүние жүзінің физикалық картасы,
Солтүстік Американың картасы, флипчарт.
Сабақтың типі: саяхат сабақ
Сабақтың әдісі: сипаттау анықтау, сәйкестендіру, жинақтау. Сабақ басында
оқушыларға бүгінгі сабақтың ерекшелігі сол, Солтүстік Американың ішкі
суларына саяхат жасайтынымыз туралы айтып түсіндремін. Сыныпты мұхит
алаптарындағы кеме суреттері арқылы 3 топқа бөлеміз. Саяхат барысында
білімді тексеру мен бағалау аялдамаларына тоқталатынымызды
ескертемін.
Үй тапсырмасын тексеру аялдамасы.
1. Солтүстік Американың жерінің ауданы?
2. Солтүстік Американың солтүстік шеткі нүктесі?
3. Солтүстік Американың оңтүстік шеткі нүктесі?
4. Солтүстік Америкадағы ең ұзын тау?
5. Солтүстік Американың құрамына енетін ең үлкен арал?
6. Дүниежүзіндегі ең үлкен, шатқал (каньон)
7. Кордильере тауының шыңы?
8. Материктің теңіз деңгейінен ең төмен орналасқан нүктесі?
9. Солтүстік Америкадағы ең суық жер?
10.Материктің ең ыстық жері?
11. Материктегі жауын -шашынның ең көп түсетін жері?
12. Матиректегі жауын -шашын ең аз түсетін жері?
13. Торнадо деген не?
14. Ураган дегеніміз не?
Географиялық диктант жұмысы алдамасы.
1. Бұл белдеуде жыл бойы ыстық болады, мұхиттардан келетін ылғалдар
аралдарға мол жауын-шашын алып келеді.
2. Бұл белдеу Солтүстік Американың солтүстік жағалаулар мен аралдарын алып
жатыр. Қысы суық, тұманды. Жазы салқын.
3. Бұл белдеу Солтүстік Американың оңтүстік белдеуінен өтеді. Жыл бойы
температурасы жоғары, жазы жауын-шашынды болып келеді.
4. Солтүстік поляр шеңбері мен 60 0 с.е аралығын алып жатыр. Қысы суық,
жазы ылғалды. Бұл қандай белдеу?
5. Бұл белдеу материктің көп аумағын алып жатыр. Қысы салқын, жазы жылы.
Бұлтты күндер, ашық күндерімен кездесіп тұрады. Жыл мезгілдері жақсы
білінеді.
6. Бұл белдеу 40-30 0 с.е. белдеуде жатыр, қыста қоңыржай ауа массалары,
жазда тропиктік ауа массалары болады, жазы ыстық, қысы батыс желдер
әсерінен жылы, жаңбырлы болатын белдеу.
Жауаптың нұсқалары:
1. Арктикалық белдеу
2. Субарктикалық белдеу
3. Қоңыржай белдеу
4. Субтропиктік белдеу
5. Тропиктік белдеу
6. Субэкваторлық белдеу
Дұрыс жауаптары: 1-5; 2- 1; 3- 5 ; 4-2; 5- 3; 6- 4;
Қызығушылықты ояту кезеңі.
1.Солтүстік Америка материгі қандай мұхиттармен шектесіп жатыр?
2. Солтүстік Американың өзендері қандай мұхиттарға құяды?
3. Материктің өзендері қалай қоректенеді?
4. Ең суы мол өзендер қандай мұхитқа құяды?
5. Материктің қай бөлігінде өзендер ұзақ қатады?
6.Материктің қай бөлігінде көлдер көп?
Сұрақтар арқылы жаңа тақырыпты ашып аламыз.
Мағынаны тану кезеңі. INSERT стратегиясын пайдалану кезінде,оқушылар топта
БҰҰ кестесін толтырып отыралы да сабақ соңында мұғалімге тапсырады.
|Білемін |Білдім |Білгім келеді |
| | | |

Мұғалімнің кіріспе сөзі: Солтүстік Америка – су қорына бай материк.
Өзендері Атлант мұхиты алабына, Солтүстік Мұзды мұхит алабына, Тынық мұхит
алабына , ішкі тұйық алапқа жатады.
Атлант мұхиты алабына жататын Миссисипи – материктегі ең ірі, ең су мол
өзен. Миссури саласымен бірге ұзындығы 6420км.Өзен суының 40% АҚШ
мемлекетінің жерінде жатыр.Миссисипи өзені Мексика шығанағына құяды.
Миссури – Миссиисипи өзенінің оң жақ саласы – ұзындығы 3970 км. Үндістер
«тұнбалы өзен » деп атайды. Өзеннің ауданы 1370 мың км² (оның ішінде 10
мың км² Канада жерінде жатыр). АҚШ- дағы ең ұзын өзен болып саналады.
Солтүстік Мұзды мұхит алабына жататын Маккензи – материктің ең ірі
өзендерінің бірі. Ұзындығы (4740 км). Жергілікті үндістер «Үлкен өзен» деп
атайды. Үлкен Невольничь көлінен ағып шығып, Бофорта теңізіне құяды.
Саяхатшы Александр Маккензидің құрметіне аталған.
Тынық мұхиты алабына жататын Колорадо – шатқалдар өзені деп аталады.
Колорадо - Скалистый тауынан басын алып, Калифорния шығанағына, Тынық
мұхитына құяды. Ұзындығы 2740 км, ауданы 635 мың. км2.
Өзендер биік таулармен терең шатқалдар жасап ағады.. Колорадо өзенінің
бойында терең де, тік шатқал Үлкен шатқал(каньон) орналасқан. Колумб өзені-
Юкон -Солтүстік Американың Тынық мұхит алабына жататын ең ірі өзені.
Ұзындығы 3700 км, ауданы 855 мың. км².
Жоғарғы, Гурон, Мичиган, Эри, Онтарио көлдері- Ұлы көлдер жүйесн
құрайды.Олар материктің солтүстік- шығысында орналасқан. Бұл көлдер дүние
жүзінде тұщы судың қоры болып саналады.
Ниагара сарқырамасы—Эри мен Онтарио көлдерін аралығын жалғайтын Ниагара
өзеніндегі әлемдегі ең енді сарқырама. Ол канадалық, сол жақ бөлікке ,
биіктігі – 48м, ені 914м; және америкалық, оң жақ бөлікке, биіктігі -
51м , ені 323м. бөлінеді.
Сарқырамадан құлаған судың гүрілі 25 км қашықтықтан естіледі.Сарқырама жыл
сайын 1 м-ге тартылып барады. Секунд сайын су шығыны – 700 тонна.
Үлкен Тұзды көл жер шарының ең ірі тұзды көлдерінің ірі Көл теңіз
деңгейінен 1280 м биіктікте Юта штатында (АҚШ) Кордильерінің орталық
бөлігінде орналасқан.
Ағынсыз бетінде тұз қабықшақтары қалыңдайды. Ауданы 2500 - 6000
км²,тұздылығы ( 137‰ - 300‰) жетеді.
Оқулық атласпен жұмыс алдамасы.
1 топ тапсырмасы
Атлант мұхиты алабына жататын өзендерді сипаттаңыз. Материктің қандай
бөлігінде Ұлы көлдер орналасқан? Оларды ата, Ниагара сарқырамасын
сипаттап, картадан көрсетіңіз.
2 топ тапсырмасы
Солтүстік мұзды мұхиты алабына жататын өзендерді сипаттаңыз. Атлант
мұхиты алабына жататын өзендермен салыстырыңыз..(Картадан тауып
көрсетіңіз)
3 топ тапсырмасы
Тынық мұхит алабына жататын өзендерді атап,сипаттаңыз. Атлант мұхиты
алабына жататын өзендермен салыстырыңыз. (Оқулықтың 159 беті) Венн
диаграммасын пайдалану. Топтан 1-2 оқушыдан шығып, берілген тапсырманы
қорғайды.
Тест сынағы алдамасы.
1.Солтүстік Американың ең үлкен өзені :
а) Маккензи, б) Миссисипи
2.Аппалач тауынан шығысқа қарай ағатын өзендер:
а) суы мол, б) суы аз
3. Солтүстік Мұзды мұхит алабына жататын өзендердің қоректенуі:
а) жауын- шашынмен, б) қар суымен
4. Солтүстік Американың ішкі тұйық алабына жататын өзендер:
а) үлкен ауданды алып жатыр, б) аз ғана ауданды алып жатыр
5. Солтүстік Америкадағы ең үлкен көл:
а) Мичиган көлі б) Жоғарғы көл
6. Жоғарғы, Эри, Гурон, Онтарио көлдерін не байланыстырады?
а) барлығы Тынық мұхит алабына жатады
б) олар барлығы бір- бірімен байланысқан.
7.Ниагара сарқырамасы мына көлдермен байланысқан:
а) Мичиган – Гурон б) Эри – Онтарио
8. Виннипег көлінің шығу тегі :
а) мұздық б) тектоникалық
9.Ұлы көл Атлант мұжитымен байланысады
а) Ұлы. Лаврентия б) Миссури
Жауабы: 1б, 2а, 3б, 4б, 5а, 6б, 7б, 8 а, 9а
Бағасы 1 – 4 “3”
5 – 7 “4”
8 – 9 – “5”
Ой толғаныс
Семантикалық карта топтыру аялдамасы.
|№ |Колорадо |Жоғарғы көл |Мичиган |Миссури |
|1 | | | | |
|2 | | | | |
|3 | | | | |
|4 | | | | |
|5 | | | | |

Үйге тапсырма: § 32 оқу
Солтүстік Американың ішкі суларын кескін картаға түсіру. Энциклопедия
беттерімен жұмыс жасау.