Қорқыт Ата ескерткіші

Ашық сабақ

Күні: 18.11
Сыныбы: 6 «в»
Пәні: Қазақ әдебиеті
Сабақтың тақырыбы: Мәңгілік өмірді аңсаған Қорқыт
«Қорқыт ата кітабы», «Дерсеханұлы Бұқашжан туралы жыр».
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың дүниетанымын кеңейту, өткен тақырыптарды қайталай
отырып, ұлы ғұлама Қорқыттың өмірінен алған білімдерін тексеру, өз ойларын
тиянақты жеткізе білуге баулу.
Дерсеханұлы Бұқашжан туралы жырды меңгерту.
Дамытушылық: өз ойын жүйелі жеткізуге, сауатты сөйлеуге дағдыландыру, «
Қазақтың асыл мұрасына жататын ғұламаның өсиет сөздерімен таныстыру.
Тәрбиелік: өнерді сүюге, бағалай білуге баулу, жан – жақты дамыған жеке
тұлғаны қалыптастыру.
Сабақтың әдіс – тәсілі: Ойқозғау, баяндау, топтастыру, ұжымдық, жеке
жұмыстар, әңгімелеу, түсіндіру, сұрақ – жауап, мәнерлеп оқу, сөздікпен
жұмыс, интерактивті тақтамен жұмыс, күй тыңдау.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты өткен сабақпен байланыстыру.
Сабақтың көрнекілігі: : интерактивті тақта арқылы көрсетілетін слайдтар,
сабақ эпиграфына алынған сөз, Қорқыт ата портреті, Қорқыт ата кітабы,
қобыз, компьютер құрылғылары.
Пәнаралық байланыс: музыка, сурет, информатика.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Сыныппен сұхбат.
Психологиялық дайындық
Сабақтың басында оқушылар бір – біріне тілек айтады.
ІІ. Үй тапсырмасы
Балалар, біз өткен сабағымызда қай күйшінің өмірімен таныстық?
Түркі халықтарының бәріне ортақ ұлы ойшыл – кемеңгер, жырау, күйші, қобызшы
Қорқыт атаның өмірімен таныстық.
- Ендеше, балалар, Қорқыт ата жайлы не білеміз?
Оқушылардың жауабы
- Үйге қаңдай тапсырма берілді?
Қорқыт неге мәңгілік өмірді іздеді? Мәңгілік өмір бар ма? Осы сұрақтарға
эссе жазып келу және Қорқыт атаның суретін салу.

Қорқыт Ата 8-11 ғасырлар арасында өмір сүрген, өз өмірін ажалсыздықты
іздеумен болды.Ол өзімен бірге жақсылық, қуаныш, қобызымен ойнағанда өз
поэзиясының филоофиясын алып жүрді.Адамгершiлiк санаға әсер ете алатын
оның сиқыршылық күшi туралы өшпестей аңыздар, бағалы философиялық
кiтаптар – оның ажалсыздығы туралы куәлiк қағаз болып табылады.
Ол шек - ысқы музыканың негiз тұрған қобызды ойлап шығарды. Философ,
ақын, музыкант, шипагер, мемлекеттiк қайраткер Қорқыт гуманизмның идеясы,
адам және табиғаттың гармониялық қатар өмiр сүруiн идеяның жан сырын
тыңдады. Оның келесi ұрпақтарына аңды жақсы көрiп сақтап, табиғаты бар
гармонияда өмiр сүрiп, балаларға және немерелерге ойлауға мұраға
қалдырды.Оның орындаған музыкасының дыбыстары, оған ғарыш, құдайшыл
күштердi жiбердi.

Енді, балалар Қорқыт ата туралы жақсы сөздер айтып, өмірін айтып
жатырсындар. Қорқыт атаның кесенесі туралы қай жерде, қалай орналасқаны
туралы мәлімет алайық.

Қорқыт Ата ескерткіші

Қорқыт Ата ескерткіші – сәулет өнерінің айрықша үлгісі. Қызылорда облысы
Қармақшы ауданы Жосалы кентінен 18 км жерде, Қорқыт станциясының түбінде.
Авторлары – Б.Ә. Ыбыраев, С.И. Исатаев. Қорқыт Ата ескерткіші темір
бетоннан жасалған биіктігі 8 метр, 4 тік стеладан тұрады. Әрбір стела әр
тарапқа қаратып тұрғызылған құлпытастарға ұқсайды. Жоғары жағы кеңейе
келіп, шөміш пішінінде түйісетін стелалар қобыз бейнесін де меңзейді.
Түйісер түбіндегі орталық тесігінде 40 металл түтік бар. Олар жел соққан
кезде қобыз сарынымен үндес дыбыс шығарады. Аңыздарда айтылғандай, Қорқыт
Ата мазарында соққан желге үн қосатын қобыз қойылған. Қорқыт Ата
ескерткішінің ішкі жағы мәңгілік өмір сырын іздеген Қорқыт атаның киелі
желмаясының шартарапқа жол тартқан ізін ишаралайтын “Түйе табан”
өрнегімен безендірілген. Әрбір стеланың үшкілдене біткен төбесі күмбезге
ұқсатылып, ерекше сәулеткерлік композиция шешім тапқан. 1997 жылы
ескерткішті қалпына келтіру, жөндеу жұмыстары жүргізілді. Амфитеатр,
қонақ үйі, т.б. нысандардан тұратын тұтас архитектуралық ансамбль
жасалып, мемориалдық кешенге айналды. 2000 жылы кешен жанынан мұражай
ашылды. Оның қорында 700-ге жуық экспонат сақталуда. Мұражай
экспозициясында Қорқыт өмір сүрген дәуірдің тарихы мен мәдениеті жайлы
мәліметтер беретін материалдар қамтылған. Бұл ескерткіш кешен күллі түркі
халықтарына ортақ қасиетті зиярат орындарының бірі болып саналады.

Қорқыт Ата мазары

Қорқыт Ата мазары – тарихи сәулет өнері ескерткіші. Шамамен 9 – 10
ғасырларда қазіргі Қызылорда облысы Қармақшы ауданы Қорқыт станциясынан 3
км жерде Қорқыт әулиеге тұрғызылған. 1925 жылдан опырыла бастап, 1952
жылы Сырдария өзені шайып кеткен. Қазір орны белгісіз. Мазар 19 ғасырдың
соңында Ә.Диваев, И.А. Кастанье, П.И. Лерх зерттеулеріне негіз болған.
Бізге “Түркістан альбомы” жинағында жарияланған фотосуреттер арқылы
жеткен. Диваев пен Кастаньенің жазуы бойынша, құрылымы шикі кірпіштен
қаланған дөңгелек пішінді 6 – 8 қырлы күмбезді құрылыс. Ішкі көрінісі
биік, қабырғалары кереге өрнегімен нақышталған. Исламға дейінгі түрік
сәулет құрылысы үлгісімен салынған. Мазардың бұрынғы орнына қазіргі
заманғы мемориалдық ескерткіш орнатылған; қазіргі Қорқыт Ата ескерткіші.
ІІІ. Жаңа сабақ
Біз жоғарыда айтқандай «Қорқыт ата кітабы» он екі жырдан тұрады. Сол
қорқыт атаның бірінші жыры « Дерсеханұлы Бұқашжан туралы жырмен»
танысамыз.
1. Жыр туралы түсінік беру.
2. Оқушыларға оқулықтан жырды мәнерлеп оқытып, таныс емес қиын сөздермен
жұмыс.

3. Кестені толтыру «Дерсе хан ұлы Бұқаш туралы жыр»
|Оқиға |Оқушы жауабы |
|Баланың Бұқаш атануы |Он беске толғанда сүзеген бұқамен |
| |айқасып, жеңеді. |
| |Айналасындағылар әкесіне Бұқашты |
|Баланың өліміне себепші кімдер? |жамандап, елдің жауы етіп көрсетіп, |
| |жалған жала жабады. |
| |Анасы Бұқашты тауып алып, оның |
|Бұқаштың қайта тірілуі |жарақатын емшегінің сүтімен жазып |
| |алады. |
| |Дерсе хан елін жау шауып, хан |
| |тұтқынға түседі. Бұқаш жауды |
|Әкесінің тұтқынға түсуі |талқандап, Дерсе ханды аман – есен |
| |еліне алып қайтады. Сөйтіп, өзін |
| |өлімге қиған әкесін жау қолынан |
| |ажалдан құтқарады. |
| |Дерсе хан елін жау шауып, хан |
| |тұтқынға түседі. Бұқаш жауды |
|Әкесінің тұтқынға түсуі |талқандап, Дерсе ханды аман – есен |
| |еліне алып қайтады. Сөйтіп, өзін |
| |өлімге қиған әкесін жау қолынан |
| |ажалдан құтқарады. |
| |Анаға деген түркіхалықтарының |
| |құрметі, ұрпаққа деген |
|Жырдың тақырыбы, идеясы |сүйіспеншілігі, ұрпақ жалғастыру |
| |мәселесі, ата – ана мен балалар |
| |арысындағы парыз. Ерлік жасау, |
| |ізгілік көрсету |

4.Шығармашылық жұмыс. «Өлеңге әркімнің - ақ бар таласы». Оқушылардың Қорқыт
аталарына арнап шығарған өлеңдерін оқуы.
ІҮ. Оқулықпен жұмыс
А) Сөздікпен жұмыс
Б) Сұрақ – жауап
Енді балалар, бүгінгі сабағымыз туралы өткен сабақтан Қорқыт ата туралы
не білдік, не білмедік? Осы сұрақтарға инсерт әдісі арқылы жауап берейік.
Ү. Инсертация
Оқушылар өз жауаптарын оқиды
|Не білдім? |Нені білгім келеді? |Нені білмеймін? |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |

ҮІ. Қорытындылау
Автор орындығы. Ортаға 1 оқушы Қорқыт ата болып, киініп шығады, оқушылар
қойған сұраққа жауап береді.
ҮІІ. Бағалау
Сабаққа жақсы қатысқан оқушыларды мадақтап, атап бағалау.
ҮІІІ. Үй тапсырмасы
Дерсеханұлы Бұқашжан туралы жырды оқып, мазмұнын айту. Осы жырды көз
алдарыңызға елестетіп, үйден суретін салып келіндер.
Сабақтың соңында осы 6 «в» сыныбының оқушысы Серікқалиева Қазына қобыз
аспабында күй ойнап береді.
ІХ. Қорқыттың «Қоңыр» күйін тыңдау