Топтардың аттары

Металдар

Камелхан Имашхан

№ 21 кәсіптік лицейінің химия

пәнінің оқытушысы

Сабақтың мақсаттары:
Білімділік: Металдар туралы түсінік беру. Олардың жалпы ортақ физикалық
қасиеттерімен таныстыру, металдар туралы білімдерін жүйелеп тереңдету
Дамытушылық: Оқушыларды ойлау, есте сақтау қабілеттерін арттыра отырып
металдардың қасиеттерін салғастыра білуге үйрету
Тәрбиелік: Оқушыларды үнемшілдікке, ұйымшылдыққа, батылдылыққа тәрбиелеу
Сабақтың типі: аралас сабақ
Сабақтың түрі: іскерлік ойын сабағы
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, жеке және топтық жұмыс
Құрал жабдықтар: металдар үлгісі: темір, мыс, алюминий
Плакаттар: сөзжұмбақ, жазбалар, магнитті тақта, магниттер

Пән аралық байланыс: химия, математика, физика, қазақ тілі, география,
тарих,
экономика.

I. Ұйымдастыру кезеңі

1. Сәлемдесу және оқушыларды түгендеп, күнді тақтаға жазып қою
2. Үй тапсырмасын тексеріп
3. Оқушыларды 4 топқа бөліп отырғызу

II. Сабақтың барысы:

Сабақ сайыс түрінде өтеді. Ол үшін топ 4 шағын топтарға бөлінеді.
Топтардың аттары: 1-ші топ: Алтын 2-ші топ: Күміс 3-ші топ: Мыс
4-ші топ: Темір
Жаңа сабақты түсіндірмес бұрын үй тапсырмасы тексеріліп, жаңа
сабақтың тақырыбы анықталады. Жаңа сабақтың тақырыбы жасырылған сөзжұмбақ
тақтада ілінулі тұрады. Тақырыпты табу үшін топтардан оқушылар шығып
сөзжұмбақты шешеді. Тақырып анықталғаннан кейін оқушылар тақырыпты
дәптерлеріне жазып алады.
Мұғалім металдар туралы қысқаша түсініктеме береді:
Металдар адамзат қоғамына ерте кезден бері белгілі. Өркениетті
өндірістің дамуына сәйкес және адамдардың металдарды игеруіне, қолдануына
байланысты тарихта бүтіндей металдар дәуірлерінің аты қалды . Мысалы: мыс
дәуірі, қола дәуірі.
Тас ғасырында алғашқы табылған металдар алтын және мыс болатын. Адам
алғаш рет таза темірмен аспаннан түскен метеориттің сынығы арқылы
танысты. Қазақстан аумағында да ерте кезде металдардан жасалынған
көптеген бұйымдар табылды. Мысалы: Тайқазан (Түркістанда), «Алтын адам»
(Есік қаласында).
Қазіргі адамзат қоғамының дамуы үшін металдардың маңызы орасан зор.
Бүгінгі күні металдарды қолданбайтын өндіріс саласы жоқ. Оларды
құрылыста, автомобиль жасауда, ұшақтарда, ауыл шаруашылығында кеңінен
қолданады.
Ал енді металдардың периодтық жүйедегі орналасуына келетін болсақ
қазіргі белгілі болған 109 элементтің 87-сі металдар. Олар периодтық
жүйенің барлық топтарында орналасқан. Мысалы: бордан астатқа дейін түзу
сызық жүргізсе, сызықтың астыңғы сол жағында орналасқан элементтердің
барлығы металдар. Металдардың жалпы барлығына бірдей ортақ келесі
физикалық қасиеттері бар:
1. электр тоғын өткізгіштігі
2. жылу өткізгіштігі
3. металдық жылтырлығы
4. иілгіштігі
5. тапталғыштығы
6. мөлдір еместігі
Осы жалпыға ортақ қасиеттерімен бірге олардың әрқайсысының өзіне тән
қасиеттері де бар:
1. балқу температурасы
2. тығыздығы
3. салыстырмалы атомдық салмағы
4. түсі
5. қаттылығы
6. валенттілігі
Металдар табиғатта кеңіне таралған. Табиғатта таралуы бойынша :
1. алюминий – 7,5%
2. темір – 4,2 %
3. кальций – 3,2%
4. натрий – 2,4%
5. калий – 2,3%
Сайыстың басталуы:
1. Химия + Экономика
4 топқа бірдей бір сұрақ беріледі:
Металдар және оларды өңдеу еліміздің экономикасына қандай әсерін
тигізеді?
Қойылған сұраққа жауап беруді топтағы оқушылар бірігіп шешеді.
Берілген уақыт біткен соң әр топтан бір-бір оқушы шығып жауап береді.
Сұраққа
дұрыс толық жауап берген топқа 5 ұпай, қалғандарына одан төмен ұпай
беріледі.

2. Химия + Қазақ тілі
Әр топқа бір –бір металл беріліп, олар осы берілген металл туралы
шағын әңгіме жазады. Әңгімені топтағы оқушылар бірігіп ақылдаса отырып
жазады. Берілген уақыт біткен соң әңгімені әр топтан бір-бір оқушы шығып
оқып береді. Сұраққа дұрыс толық жауап берген топқа 5 ұпай, қалғандарына
одан төмен ұпай беріледі.
Әр топқа берілетін металдар келесідей:

1-ші топ: никель 2-ші топ: қорғасын 3-ші топ: алтын 4-ші
топ: күміс

3. Зертханалық тәжірибе
4 топқа бірдей темір, мыс және алюминий үлгілері беріледі. Әрбір топ
осы
металдардың сыртқы пішініне қарап олардың физикалық қасиеттерін

анықтайды. Тапсырманы топтағы оқушылар барлығы бірігіп жазбаша
орындап, берілген уақыт біткен соң әр топтан бір-бір оқушы шығып оқып
береді.
Металдардың қасиеттерін толық жазған топқа 5 ұпай, қалған топтар одан
төмен
ұпай алады.

4. Анықтама беру
Металдар дегеніміз не? – деген сұраққа жауап беру арқылы металдарға
анықтама беріледі. Жауапты топтағы оқушылар бірігіп ақылдаса отырып
жазбаша түрде береді. Берілген уақыт біткен соң анықтаманы топтан бір-бір
оқушы шығып оқып береді. Сұраққа дұрыс толық жауап берген топқа 5 ұпай,
қалғандарына одан төмен ұпай беріледі.

III. Сабақты қортындылау
Сабақты қортындылау үшін топтардың алған барлық ұпайлары саналады.
Оқушылардың берген жауаптарын бағалау қызыл, жасыл, сары түсті карточкалар
арқылы жүріледі. Қызыл карточка – 5 ұпай, жасыл – 4 ұпай, сары – 3 ұпай.
1-ші орын алған топ оқушылары - өтежақсы, 2-ші орын алған топ оқушылары –
жақсы, 3-ші орын алған екі топтың оқушылар қанағаттанарлық деген бағаға ие
болады.

IV. Үй тапсырмасы
Күнделікті өмірде қолданатын ас тұзының құрамында қандай металл бар
екендігін анықтап, ас тұзының химиялық формуласын жазып келіңдер.

Сөзжұмбақты қосымшадан қараңыз!
Қосымша 1:

1 2 3 4 5 6 7 8
М |Е |Т |А |Л |Д |А |Р | |Ы |Р |Е | |И |Ы |Л |А | |С |У |М | |Т |М | |С | |
| |І | |И | | | | | | |Р | |Й | | | | |
1

Тігінен:
1. Химиялық элементтің аты
2. Қантты суға салғанда жүрілетін процесс
3. Қан құрамында болатын химиялық элемент аты
4. Алфавиттегі бірінші әріп
5. Ең жеңіл металл
6. Влага сөзінің қазақшасы
7. Бер сөзінің антонимі
8. Шындықты дәлелдейтін сөз

Көлденеңінен:
1. Бүгінгі сабақтың тақырыбы

Қарағанды қаласы, 2011 жылы

Мамыраев көш. 41-үй, 68-пәтер

тел. 23-01-90