Таулы өлке

Абай атындағы мектеп-гимназия

Сабақ тақырыбы:

Аласа таулы өлкелер

(ашық сабақ 8 - сынып)

География пәні мұғалімі: Қ.Ж.Қуанышқалиева

Сабақтың тақырыбы:Аласа таулы өлкелер

Мақсаты:
1. Оқушыларға жер бедерінің бірі аласа таулар, олардың пайда болуы, өзгеруі, табиғатқа берер сұлулығы туралы әңгімелесу арқылы олардың танымдылық қабілеттерін, аласа таулы өлкелердің ерекшеліктерімен таныстыру
2. Ішкі және сыртқы күштердің таулардың жер бедерін өзгертудегі рөлін түсіндіру, ізденуі мен шығармашылығын, өздік жұмысын, картамен, сандық көрсеткіштермен жұмыс істеуін, логикалық ойлауын, іскерлігі мен ізденімпаздығын, сөздік қорын дамыту
3. Өлкенің сұлу да әдемі таулы көркем табиғатын сүюге баулу

Оқыту құралдары: 8-сыныпқа арналған электронды оқулық материалдары,
Қазақстанның физикалық, тектоникалық карталар, фотосуреттер

Негізгі ұғымдар: Тау, таулардың биіктігі бойынша бөлінуі

Номенклатура: Сарыарқа, Ақсоран, Қарқаралы, Шыңғыстау, Ұлытау, Көкшетау,
Баянауыл, Мұғалжар, Маңғыстау, Қаратау, Ақтау таулары, Қарақия,
Өлітеңіз, Турфан, Ассаль, Каттар ойыстары

Пәнаралық байланысы: қазақ әдебиеті, тарих, бейнелеу өнері, информатика
пәндерімен байланысады
Сабақ барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын тексеру
Үйге берілген <<Қазақстан жазықтары>> тақырыбы
а) Біз ҚР-ның азаматтарымыз, сондықтан, Отанымыз туралы білуіміз керек.
Отанымыздың жер бедері қандай?
ә) Жазықтар, таулы қыраттар, таулы үстірттерді ата
(Торғай, Орал алды, Жалпы Сырт, Бетпақдала үстірті)
б) Картадан көрсет
в) Жоспар бойынша сипатта (ауызша сұраққа жауап беру)
-Батыс Сібір жазығы Қазақстанның қай жағында?
-Жазықтың жері қандай?
-Батыс Сібір жазығы қай жақтан, қай жаққа қарай аласарады?
-Тұран ойпатының Қазақстанға қай бөлігі кіреді?
-Оңтүстіктегі құм қалай аталады?
-Тұран ойпатын екіге бөлетін өзен?
-Каспий маңы ойпаты мұхит деңгейінен қанша метр төмен жатыр?
-Солтүстік және солтүстік батысында Каспий маңы ойпаты,
батысында Маңғыстау жазығымен шектесетін жер?
-Орал алды (жем) үстірті нелердің аралығында орналасқан? (Каспий маңы ойпаты мен Мұғалжар)
-Мұзбел жоны қайда орналасқан? (Үстіртте - 340 м)
3. Жазыққа сипаттама беру (Жоспары көрсетіледі)
-Қайматериктеорналасқан?
-Жазықшекарасы?
-Қайбағыттатөментүседі?
-Қандайөзендерағады?
-Жазықтаорналасқанқалалар?
(Батыс Сібір жазығы,
Тұран, Каспий маңы ойпаты)
4. Үй тапсырмасы қорытылады
Номенклатура диктант жазу (3 мин):
Солтүстікқазақжазығы, Тұран, Каспий маңыойпаты,Үстірт, Торғай, Орал алды, Бетпақдала, Жалпы сырт қыраты, Балқашмаңыжазығы, ҮлкенжәнеКішіБорсық,Тауқұм, Сарыесік Атырау құмдары.
III.
* Жер бедері қандай ірі пішіндерден тұрады?
* Жер шарындағы таулар не себептен өзгермей тұрмайды?
Олай болса таулар биіктігіне қарай нешеге бөлінеді?

* Енді Қазақстанның физикалық картасынан 1000м-ге дейін аласа таулы аймақтарды табыңдар

Тақырыбы: Аласа таулы өлкелер
Номенклатура: Сарыарқа, Ақсоран, Қарқаралы,
Шыңғыстау, Ұлытау, Көкшетау, Баянауыл,
Мұғалжар, Маңғыстау, Қаратау, Ақтау
таулары, Қарақия, Өлі теңіз, Турфан,
Ассалы, Каттар ойыстары

oo Сарыарқа
БШ=1200км ОС950км
Бені 900км
Шені 350км
Абсолюттік орташа биіктігі - 500-600 км
oo Бұдан кейін Сарыарқаны одан әрі оқып үйренуге тапсырма:
1) Оқулықтан 50-бетіндегі тектоникалық картаны пайдалана отырып Сарыарқаның қай кезеңдерде пайда болғанын анықтаңдар.
2) Қазақстанның физикалық картасын, атласты пайдалана отырып қазақтың ұсақ шоқысы қандай тау жоталарынан тұратынын және ең биік нүктесін табыңдар.
3) Аласа таулы өлкелердің жер бедерінің өзгеруіне қандай табиғат процестері әсер етуде?
* Таулардың орографиялық сызбасын көрсету
* Оңтүстік шығысында Ақсораң тауы, оңтүстік батысында Ұлытау, Солтүстігінде Көкшетау,
Шығысында Шыңғыстау, т.б.
* Сарыарқаның жер бедерінің үгілуі әрекетінен жазыққа айналуда
* Сыртқы әсерден мүжілген, аласарған тауларды электронды оқулықтан тыңдау

Мұғалжар
Шығыс беткейі көлбеу
Батысы - тік болып келеді
СО=450км
Ені 15-20км-лік толқынды жазық орналасқан
Шөгінді және магмалық жыныстардан түзілген ежелгі таулы өлке.
Ең биік нүктесі - Үлкен Боқтыбай (657 м)

Маңғыстау таулары
oo Қаратау, Ақтау тізбектері кіреді

Ұзынд.117км 70км

Биік бөлігі Бесшоқы (556м)

* Карта арқылы ойыс жерлер көрсетіледі;
Қарақия - -132м
Өлітеңіз - -395м (Израиль)
Турфан - -154м (Қытайда)
Ассаль - -150м (Қытай)
Каттар - -133м (Египет)
№5 Аласа таулардың географиялық орны интерактивті тақтада орындалады.
Қазақ халқының көрнекті ағартушысы Ш.Уәлиханов өз еңбегінде былай деп жазды: <<Сұлулықты, көркемдікті түсіне білудің өзі - үлкен эстетикалық тәрбие күші. Ұшқан құс, жүгірген аң, өзен - көл, тау - тас, өсімдіктер дүниесі-бәрі де адамға ләззат береді. Ес білгеннен бастап ата-анасының үлкендердің өсиеттерімен тәрбиеленген ұрпақ өзі де табиғатқа нұқсан келтірмейді және өзгеге де жол бергізбейді>>.
<<Маған ұят>>, <<мен мақтанамын>> (табиғатқа не істеу арқылы мақтанатындығын, ал екінші тобы қандай ісі үшін ұялатындығын дәлелдейді).
Бекіту:
Тест сұрақтарына жауап беру:
1.Қазақстандағы жер бетінің биік таулы аймағы:
а)шығыс және оңтүстік шығыс бөлігі ә)солтүстік және батыс бөлігі
б)оңтүстік шығыс және орталық бөлігі в)солтүстік және орталық бөлігі
2.Қазақстанның аласа таулы өлкелері:
а) Сарыарқа, Алтай ә)Мұғалжар, Маңғыстау, Торғай
б)Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау в)Сарыарқа, Жалпы сырт
3.Маңғыстау тауының жоталары:
а)Ұлытау, Қарқаралы ә)Шыңғыстау, Ақсораң б)Шалқаркөл, Қаратау
в)Ақтау, Қаратау
4.Қазақстан Швейцариясын ата:
а)Бетпақдала, Үстірт ә)Жұмбақтас, Көкшетау б)Сарыарқа, Ұлытау в)Каспий маңы ойпаты, Есіл жазығы
5.Батыс Сібір мен Тұран ойпатын жалғастырып жатқан бұғаз:
а)Үстірт, Орал, ә)Торғай б)Солтүстік Мұзды мұхит, Ішкі тұйық алаптары в)Орал, Солтүстік Мұзды мұхит

Таулы өлке

Оған кіретін тау жоталары
Ең биік нүктесінің аты, биіктігі
Сарыарқа (Қазақтың ұсақ шоқысы)

Мұғалжар

Маңғыстау

Көкшетау, Ұлытау, Шыңғыстау
Көкшетау - 947м

Үйге:§ 16
Кескін картаға түсіру

БҚО облысы, Ақжайық ауданы, Абай атындағы мектеп-гимназия
География пәні мұғалімі: Қуанышқалиева Қ.Ж.