Химиялық диктант

Бакитова Венера, химия пәнінің мұғалімі

091008
Батыс Қазақстан облысы
Тасқала ауданы
Екінші Шежін ауылы.

10-сынып.Жаратылыстану-математикалық бағыты
Cабақтытың тақырыбы: Металлургия. Өндірісте металды алу әдістері.

Сабақтың мақсаты: 1. Металдарды алудың негізгі тәсілдері және
металлургия туралы түсінік
беру.
2.Металдардың алу жолдарын химиялық

реакция теңдеулермен сипаттай
білу
және өндірісті есептер
шығару
дағдыларын қалыптастыру.
3. Өз бетімен жеке жұмыс жасуға,
бірін-бірі бағалауға
тәрбиелеу.Кәсіптік
бағдар беру.

Сабақтың көрнекілігі: слайдтар
Сабақтың пәнаралық байланысы: Физика, география.
Сабақтың түрі : аралас
Сабақтың әдісі: Химиялық диктант, сұрақ-жауап,тірек-
сызбамен талдау, СТО стратегиясының элементтері.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
ІV. Бекіту
Ү.Үйге тапсырма беру.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
1.Химиялық диктант.( оқушыларға жеке парақтағы тапсырманы толтырады, бірі-
бірін бағалайды)
Химия өнеркәсіптің ғылыми негізін химиялық технология құрайды.
Технологиялық процеске өнеркәсіптік масштабта енгізілген химия ғылымын
өндірістік химия деп атайды.Жалпы технологиялық принциптерге жатады:
процестің үздіксіз принципі, қарсы ағыс принципі, жалға қайнайтын қабат
принципі, реакция жылуын іске жарату принципі, өндірістік қалдықтарды
қолдану принципі.Химиялық өнеркәсіп шикізаты болып есептеледі-бұл пайдалы
қазбалар. Пайдалы қазбалардың жер қыртысында немесе бетінде жинақталуы-кен
орындары деп атайды. Пайдалы қазбалар қатты, сұйық, газтектес
болады.Пайдалы қазбаларды әр түрлі бөгде заттардан тазартып, бағалы
компоненттердің үлесін арттыру процесін байыту деп айтады. Байыту процесі
үш сатыдан тұрады.І саты-майдалау, ІІ саты-ұнтақтау, ІІІ сатысы-бөлу.
Байытудың ең көп таралған жолы флотация. Флотацияның басты жетістігі кеннен
кез келген минералды бөледі. Қоршаған ортаға бөлінген қалдықтарды міндетті
түрде заласыздандыру қажет./12 сөйлем дұрыс-5, 11-8 сөйлем дұрыс-4, 7—5
сөйлем дұрыс-3/
2.Теориялық сұрақ-жауап:
* Технологиялық принциптердің мағынасы неде?
а/ процестің үздіксіз принципі,
б/ қарсы ағыс принципі,
в/ жалға қайнайтын қабат принципі,
г/ реакция жылуын іске жарату принципі,
д/ өндірістік қалдықтарды қолдану принципі
*Ђ*Жердің қандай ресурстары қалпына келетін, қайсылары қалпына
келмейтін ресурстарға жатады?
• Қалдықтар, екіншілік ресурстар, техногендік кен орындары деген
терминдерді қалай түсінесіз?
• Егер сіз болашақта химиялық өнеркәсіппен айналассаңыз қандай
принциптерді басшылыққа алар едіңіз?
• Қоршаған ортаны қорғауға бағытталған қандай халықаралық және Қазақстан
Республикасының нормативтік құжаттары бар?

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
1.«Металлургия» сөзіне ассоцияация құру.
Слайдта: Грекше metallon –кендік, металл және erqon-жұмыс.
Металлургия-кеннен металды жасанды балқыту (алғашқы)
Металлургия-бұл металдар, құймалар және олардан бұйымдар алудың барлық
процестерін қамтитын ғылым мен техниканың және өнеркәсіптің саласы.
Металлургияның қара және түсті болып бөлінуі: қара металлургияда темірдін
құймалары — шойын мен болот өндіру іске асырылады, ал тусті металлургияда
темірден баска барлық металдар мен олардың құймалары өндіріледі.(слайд)
Металдарды алу әдісі (слайд)
1.Пирометаллургия:
1.1.Металлотермия (алюмотермия, магнийтермия)
1.2. Сутекпен тотықсыздандыру
1.3. Кокспен немесе кремниймен тотықсыздандыру
1.4. Көміртек /ІІ/ оксидімен тотықсыздандыру
1.5. Оксидтерді ыдырату
1.6. Галогенидтерді ыдырату
2.Гидрометаллургия
3.Электрометаллургия:
1.1. Балқымалардың электролизі
1.2. Ерітінділердің электролизі

Пирометаллургиялық (грекше "пир" — от, металлургия металдарды өндеу)
әдістер тобы. Оған металдарды жоғары температурада тотықсыздандыру
процестері жатады.
1.Металлотермия / темір, хром, марганец, вольфрам/
Алюминтермия тотықсыздандыргыш ретінде алюминий қолданылса
Cr2O3+2AI=2Cr+AI2O3
Магнийтермия
MnO2+2Mq=2Mqo+Mn
2.Сутекпен тотықсыздандыру суте-термия деп аталады ( қорғасын, мыс,
вольфрам, марганец, темір, кобальт, молибден, хром, титан)
WO3+3H2=W+3H2O
3. Кокспен немесе кремниймен тотықсыздандыру (мыс, мырыш, қалайы, висмут,
темір, кобальт, никель)
4. Көміртек /ІІ/ оксидімен тотықсыздандыру ( темір, феррокұймалар)
Fe2O3+3Co=2Fe+3Co2
5.Оксидтерді ыдырату (сынып, күміс)
6. Галогенидтерді ыдырату (титан, алтын, т.б галогентудырушы тұздар)
2.Гидрометаллургия Күміс, мыс, мырыш, кадмий, молибден, ванадий
3.Электрометаллургия
1.Балқымалардың электролизі / сілтілік, сілтілік жер металдар, алюминий,
магний, мыс, т.б/
2NaCI= 2Na+CI2
2. Ерітінділердің элетролизі ( э/х кернеу қатары бойынша магнийден
күміске дейін)

Mn Eu Ti AI Li La U Ge ( химиялық элементтердің бірінші әріпінен сөз
құраңыз)
Металлург-бұл мамандықты Жұбанов атындағы Актөбе қаласындағы Мемлекеттік
Университетте инженер-технолог факультетінде оқып игереді. 240140 «Қара
металдар металлургиясы» , 050709 «Металлургия» және Қарағанды қаласындағы
металлургиялық институтта, мамандығы «Шойын металлургі» және «болатты және
металдарды қысым арқылы өндеу». ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың мамандығы
металлург.

• ІҮ. БекітуЂЂЂЂЂллллӨндірістік
Өндірістік мағынасы бар есептер шығару:
1)1т магнетиті (Fe3O4) тотықсыздандырғанда 624 кг темір алынған болса,
шығымын есептеңдер. (86,19%)
2)19,6 г мыс /ІІ/ гидроксидін термиялық жолмен айырғанда түзілген мыс
/ІІ/ оксидін тотықсыздандыруға сутектің қандай көлемі ( қ.ж.) жұмсалады
3)Металдардың алу әдістеріне мысалдар келтіріңіз.
• Ү. Үйге тапсырма: Сабақта қолданылған терминдерді орыс, ағылшын тіліне
аудару
• Параграф 9.3.
• Өндірістік мазмұны бар 2-3 есептер шығару ҰБТ тестерінен