Табиғат ресурстары

І. Сабақтың тақырыбы: Ресейдің табиғат жағдайлары және табиғат ресурстары.
ІІ. Сабақтың мақсаты: Оқушыларға Ресей елінің табиғаты мен ресурстары
туралы білім беру:
А) Білімділігі:
Кең – байтақ Ресей елінің табиғатын тереңірек оқыту, басқа елдің байлығын,
тарихын, ресурсын ұғындыру.
В) Тәрбиелігі:
Адамның табиғаты ролін анықтап, экологиялық проблемаларды шешуге тәрбиелеу.
С) Дамытушылығы:
Жаңа ақпараттық технологияны пайдалану арқылы ғылыми көзқарасын дамыту.
ІІІ. Сабақтың типі: білік пен дағдыны қалыптастыру.
ІV. Сабақтың түрі: саяхат
V. Оқыту әдісі: көрнекілік, сөз, түс/лі.
VІ. Көрнекілік: Зымыран суреті, ғарышкер Т.Әубәкіров, Т.Мусабаевтың суреті,
атлас, дүние жүзінің саяси картасы.
VІІ. Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру:
Біз саяхатқа «Қазақстан - 2030» зымыранымен шығамыз. Ол үшін сыныпта 3
экипажға бөліп, экипаж капитандарын сайлап алайық. Біз ғарышқа «Байқоңыр
айлағынан» аттанамыз. «Байқоңыр айлағында» экипаж капитандарының ұшуға
даярлықтарын тексеріп алу үшін сұрақтар беріледі.
І. «Байқоңыр айлағы»
Капитандарға сұрақ:
1 - капитан:
• Ең алғаш ғарышқа ұшқан адам кім? Қай ұлттың өкілі?
2 – капитан:
• Қазақ халқының тұңғыш ғарышқа ұшқан ғарышкері кім?
3 – капитан:
• Байқоңыр айлағы Қазақстанның қай қаласында?
Осы сұрақтарға жауап бергеннен кейін 3,2,1,0 (старт). «Аспан әлеміне
кеттік» - деп, ұшуға старт беремін. Балалар, алдымыздағы қандай ғаламшар
екен?
ІІ. «Ресей ғаламшары» (үй тапсырмасын сұрау)
1. Ресей Федерациясының экономикалық жағдайының басты ерекшеліктері.
2. Мемлекеттің қалыптасу тарихына.
3. Елдің геосаяси жағдайы.
4. Әкімшілік – аумақтық құрылымы.?????
ІІІ. «Табиғат ғаламшары» (Актуалдау)
Орманды анасындай аңдар сүйіп,
Қойнында мекендеген марал, киік.
Тамаша табиғаттың сан байлығы,
Тұр екен көкірегіне қалай сыйып!?
Мариям Хәкімжанова
ІV. «Жаңалық ғаламшары» (жаңа сабақ).
Алдымыздағы «Жаңалық ғаламшары» екен. Бұл ғаламшарда жаңалықты
білетін, жаңаша ойлай білетін, көп жұмыс жасайтын адамдар тұрады екен.
Қане, сендер көп білу үшін мен көмектесейін. Бүгінгі тыңдайтын жаңалықтарың
«Ресей елінің табиғат жағдайлары және табиғат ресурстары».

Шығыс Еуропа (Орыс) жазығы
Жазықтар мен
таулы үстірттер Батыс Сібір ойпаты

Орта Сібір таулы үстірті

Көп жылдық тоңның

Ауданы 9 млн км²
Қалыңдығы 1 метрден
100 метрге дейін жетеді

ТАБИҒАТ ЗОНАЛАРЫ Тундра

Орманды
тундра

Ормандар (тайга, аларас, жалпақ жапырақты)

Орманды
дала

Дала

Шөлейт

Шөл
Жер қоры, ағаш сүрегі, теңіздердің толысу энергиясы, өзендердің су –
энергетикалық қоры бойынша – І орын. Өңделетін жер үлесі бойынша – ІІІ
орын.
Табиғат ресурстары

Минералдық ресурс

Жарамды жер 80%

Жыртылған жер 60% Жер ресурстары
(1709,8 млн.га)

Шөлейттану 7%

Егіншілікті дамытуға

Агроклиматтық ресурстар Техникалық
дақылдарды өсіруге

Көкөністер, жемістер, субтропиктік дақылдар өсіруге

Орман
ресурсы (дүние жүзіндегі 22% тиесілі 5,3 га)

Қылқан жапырақты ағаштар 90%

Балқарағай

Қарағай

Шырша

Самырсып

Балық аулау
БИОЛОГИЯЛЫҚ РЕСУРСТАР

Аң шаруашылығы

Табиғат ескерткіштері

Табиғи саябақтар

Таулар мен ормандар

Минералды сулар

Тарихи – мәдени т.б.

V. Дамыту:
« Білгірлер ғаламшары»
Балалар, осы ғаламшарда ғарышкер ағаларымыз Тоқтар Әубәкіров пен
Талғат Мусабаев болып, тапсырма қалдырып кетіпті, қандай тапсырма екен?
Қане, ағаларымызды ұятқа қалдырмайық.

№1 экипаж мүшелеріне:
1. Жер ресурстарының маңыздылығы (қосымшадағы «Дүние жүзінің жер қоры»
картасын караңдар);
2. Минералдық ресурстардың қажеттілігі (қосымшадағы «Дүние жүзінің отын –
энергетикалық кешені» және «Ресейдің отын – энергетикалық кешені»
карталарын қараңдар).
№2 экипаж мүшелеріне:
1. Агроклиматтық ресурстың ауыл шаруашылығын өркендетуге мүмкіндігі.
2. Орман ресурсының тараған аймақтары («Дүние жүзінің орман ресурстары»
картасын қараңдар)
№3 экипаж мүшелеріне:
1. Су ресурсының қоры бай аймақтарын тап (қосымшадағы «Дүние жүзінің
толық өзен ағынымен камтамасыз етілуі» картасын қараңдар).
2. Рекреациялық ресурстар таралған аймақтарды тап (Атласқа сүйеніп,
орындандар).

VІ. Бекіту:
«Тексеру ғаламшары»
Мына ғаламшардың жанында тағы бір кішкені көрші ғаламшар тұр екен,
енді соған соға кетейікші. Мына пакетте бізге арналған сұрақтары бар екен.
Осы тест сұрақтарына жауап берсек, одан әрі сапарымызды жалғастырамыз.

№1 экипаж мүшелеріне:
1. Ресей жерін алып жатқан жазықтар:
А) 50% В) 70% С) 60%
2. Жазықты тап:
А) Шығыс Еуропа В) Орта Сібір С) Лена
3. Өңделетін жер үлесі жөнінен алатын орны
А) І орын В) ІІІ орын С) ІІ орын
4. Елдің жалпы жер қоры:
А) 1709,8 млн га В) 11,5 га С) 65 га

№2 экипаж мүшелеріне:
1. Шөлейттену процесіне ұщыраған жер үлесі:
А) 5% В) 7% С) 6%
2. Дүние жүзіндегі ормандардың Ресейге тиесілі үлесі:
А) 22% В) 90% С) 60%
3. Таулы үстірттер алып жатқан биіктік
А) 1000 м В) 2000 м С) 3000 м
4. Елде маңызды кен, орындары:
А) 10 мыңнан астам В) 20 мыңнан астам С) 30 мыңнан астам

№3 экипаж мүшелеріне:
1. Ресейдегі шөлейттену үлесі
А) 7% В) 5% С) 9%
2. Кәсіптік балық аулауда маңызы жоғары өзендер
А) Ертіс, Орал В) Объ, Енисей С) Лена, Сырдария
3. Тарихи – мәдени рекре ациялық ресурстар шоғырланған бөлік
А) Еуропалық В) Азиялық С) Солтүстік
4. Көп жылдық тоңның үлесі
А) 9 млн км2 В) 8 млн км2 С) 10 млн км2

Картамен жұмыс.

VІІ. Қорытындылау:
«Байқоңыр айлағы»
Гагариннің орбитадан алақандағыдай жер Ананың шын құдіретіне, сыр –
сипатына тамсанғаны әлі есімізде. Ғаламшарымыздың тұңғыш ғарышкерінің
осынау толғанысы тарих беттерінде естелік болып қана қоймай, бүгін де,
ертең де, келешекте де жер Ана болмасыныңы символдық мәнін ашып тұрса
дейміз.
Бүгінгі саяхатымыз да аяқталып қалды. Байқоңырда бізді президентіміз,
журналистер күтіп тұр. Қане, басқа ғаламшардан не үйрендік, қайталап,
көрейікші, оларға не айтамыз?
Оқушылар үлестірмелердегі сұрақтарға жауап беріп, картадан көрсетеді.
1. Су ресурстары қай аймақтарда шоғырланған?
2. Табиғи рекреациялық ресурстардың маңызы неде?
3. Табиғат ресурстарына тән ортақ белгілер қандай?
Міне, жерге де қоңдық. Мұғалім оқушылардың білімін бағалап, Президент
сыйлығын таратады. «5» - ке жауап берген оқушыларға - қызыл, «4»- ке жауап
бергендерге – жасыл, «3» - ке жауап бергендерге - көк зымыран таратып
беріп, сабақты қорытындылайды.
VІІІ. Үйге тапсырма.
§46
1. Мәтіндегі суды пайдалану үлесінің көрсеткіштері бойынша шеңберлік
диаграмма кұрастыр.
2. Қосымшадағы «Ресейдің отын – энергетикалық кешені» картасын пайдалана
отырып, аса маңызды мұнай – газ провинциялары мен ірі көмір алаптарын
анықта.

-----------------------
Алмас пен бағалы металдар 1% (алтын, күміс, платина)

Металдар 13%,

Отын – энергетикалық ресурс 70% (газ, көмір, мұнай)

Отын – энергетикалық ресурс (газ 70%, көмір, мұнай)

Су ресурстары

40-тан астам ірі су бөгені

2 млн-ға
жуық көл

2,5 млн-нан аса өзен

2,5 млн-нан аса өзен

2,5 млн-нан аса өзен

2,5 млн-нан аса өзен

2,5 млн-нан аса өзен

РЕКРЕАЦИЯЛЫҚ РЕСУРСТАР

Табиғат ресурстарына тән белгілер

Ел аумағы бойынша біркелкі таралмаған, нашар игерілген, табиғаты қолайсыз
аудандарда шоғырланған

Ресурстар қоры өте мол және алуан түрлі

Жаксы игерілген аудандардағы ресурс қоры сарқылуға жақын

Ресурстар өз дәрежесінде әлі толық зерттелмеген