Диалект сөздер

Төлеуова Айнаш Иманалина- «Қазақмыс» корпорациясы политехникалық колледжінің оқытушысы.

Қарағанды облысы, Балқаш қаласы.

Қазақ тілі пәні бойынша.

Сабақтың тақырыбы: Лексикадан өткенді қайталау

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Өткен материалдарды теориялық тұрғыдан қайталай отырып, практикалық тұрғыдан жүзеге асыра білуді қалыптастыру;
Дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін, сөздік қорын, ойлау қабілетін

дамытуда, оқушы сезіміне әсер ететіндей, сабаққа деген ынтасын арттыру үшін кестелер жәнее т. б. құралдар пайдалану.

Тәрбиелік: Ана тілін сүюге, қадірлеуге баулу, Абай өлеңдері арқылы сөз өнерін құрметтеуге, тіл құрметін сезіне білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Сайыс сабақ, топпен жұмыс.

Сабақтың типі: Білімді қорыту және жүйелеу.

Сабақтың әдістері: Талдау, жинақтау, жаттығу. Сұрақ жауап, қайталау.

Пәнаралық байланыс: Әдебиет, бейнелеу өнері.

Сабақ көрнекілігі: Тірек сызбалар, дидактикалық үлестірме материалдар, слайд, проектор.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.
Психологиялық дайындық.
Сайыс шарттары:

Таныстыру
Зерделі сұрақ, дәлелді жауап
Талдау - табыс кілті
Ойын ой-өрісті дамытады
Мақал - сөздің мәйегі
Қызықты сабақ - қиялға қанат
Шығармашылық жұмыс
Қорытынды

Үйге тапсырма.
Білімді бағалау.

Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылардың сабаққа қатысуын, даярлығын тексеріп, назарларын сабаққа аудару;
Бүгінгі сабақ - ерекше сабақ. Бізге қонақтар келіп отыр. Сол кісілерге ілтипатымызды білдіріп қояйық.
Үйге берілген тапсырманы сұрау. (Тест арқылы тексеру, бағалау)

Психологиялық дайындық:

Алыстан сермеп,

Жүректі тербеп,

Шымырлап бойға жайылған.

Қиуадан шауып,

Қисынын тауып,

Тағыны жетіп қайырған.

Толғау тоқсан қызыл тіл,

Сөйлеймін десең өзің біл, - дей келе көркем де, сұлу қазақ тілімізге арналған сабағымызды ұлы Абай Құнанбаевтың өлеңімен бастаймыз.

Сабақтың мақсатымен таныстыру:

Білімділік: Өткен материалдарды теориялық тұрғыдан қайталай отырып, практикалық тұрғыдан жүзеге асыра білуді қалыптастыру;
Дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін, сөздік қорын, ойлау қабілетін

дамытуда, оқушы сезіміне әсер ететіндей, сабаққа деген ынтасын арттыру үшін кестелер ж/е т. б. құралдар пайдалану.

Тәрбиелік: Ана тілін сүйуге, қадірлеуге баулу, Абай өлеңдері арқылы сөз өнерін құрметтеуге, тіл құрметін сезіне білуге тәрбиелеу.

Сабақтың барысы:Сайыс сабақ, топпен жұмыс.

Оқушыларды 3 топқа бөлеміз:

1 топ - Омоним

2 топ - Синоним

3 топ - Антоним

Сайыс шарттарымен танысу:

1шарт - «Таныстыру»

Әр топ өзінің атымен таныстырады.

Сабағымызда «Сын тұрғысынан ойлау технологиясын » пайдаланып отырғанымыздан орындайтын шарттарымызды стратегияға бөлеміз:

«Ой қозғау» стратегиясы . (Экраннан)

Эпиграф :

«Білімдіден шыққан сөз,

Талаптыға болсын кез»

Абай

2 шарт- «Зерделі сұрақ, дәлелді жауап»

«Қызығушылықты ояту» стратегиясы . (Экраннан)

Эпиграф :

«Жүрегімнің түбіне терең бойла,

Мен бір жұмбақ адаммын,

оны да ойла».

Абай

деп Ұлы Абай айтқандай, лексикология тереңіне үңілейік.

Әр топ жеке тапсырма алады.

1 топ-

Сөздің тура ж/е ауыспалы мағынасы;
Тұрақты сөз тіркесі;
Жаңа сөздер;

2 топ-

Көп мағыналы сөздер;
Мақал-мәтелдер;
Көнерген сөздер;

3 топ-

Диалект сөздер;
Кәсіби сөздер мен терминдер;
Кірме сөздер;

2 шарттың қорытындысы:

3 шарт - «Талдау - табыс кілті»

Эпиграф :

«Білгенге маржан,

Білмеске арзан».

Абай

Карточкалармен жұмыс:

1 топ- «Залдың ортасында өңкей ажарлы қыздар, әрлі әйелдер отыр»

(1. Синоним сөздерді табу.

2. Толық систаксистік талдау)

2 топ- «Біздің қарамызды көрген соң, олар қолын бұлғап шақырды»

(1. Омоним сөздерін табу.

2. Толық систаксистік талдау жасау)

3 топ- «Мұны әлділер әділет деп қуанса, әлсіздер қиянат деп қынжылады»

(1. Антоним сөздерді табу.

2. Толық систаксистік талдау)

1 топ- Байлықтың атасы-еңбек, анасы - жер. Өнерлінің өрісі кең. Аузы күйген үріп ішер. Ақыл жастан шығады, асыл тастан шығады.

1. Мақал - мәлелдерден сөздің тура және ауыспалы мағыналарын ажыратыңыз.

2 топ- Өткірдің жүзі , кестенің бізі, өрнегін сендей сала алмас (Абай) . Арық атқа қамшы ауыр тиеді.

1. Асты сызылған сөздердің омонимін табыңыз.

3 топ-Түймедей затқа өкпелесең, . . . . . . . . . . көретініңіз қалмаған, мырза. Қорлық . . . . . . . . . . ерлік өлім артық. Ақымақ бұзуға бар, . . . . жоқ.

1. Көп нүктенің орнына тиісті аАнтоним сөздерін тауып қойыңыз.

3 шарттың қорытындысы:

4 шарт - « Ойын - ой дамытады »

Тақтаға қоржын алып ілінеді . Қоржынға сыйлықтар салынған. Ол сыйлықтарға ие болу үшін сұрақтарға жауап беру керек:

1сыйлық- қаламсаптар (4-еу)

Ондағы сұрақ: сөздің тура және ауыспалы мағынасы. Тақтаға семантикалық карта ілініп, 1 топтан 1оқушы ашық көзді толтырып жатқанда сол топтан тағы 1 оқушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады:

сөздер

Бастапқы мағынасы

Ауыспалы мағынасы

сөздер: Бет

Бастапқы мағынасы: Адамның беті

Ауыспалы мағынасы:

сөздер: Терең

Бастапқы мағынасы:

Ауыспалы мағынасы: Терең сезім

сөздер: Ашық

Бастапқы мағынасы:

Ауыспалы мағынасы:

сөздер: Өткір

Бастапқы мағынасы:

Ауыспалы мағынасы:

сөздер: Шерту

Бастапқы мағынасы:

Ауыспалы мағынасы:

сөздер: Бас

Бастапқы мағынасы:

Ауыспалы мағынасы:

2 сыйлық - сызғыштар (4-еу)

Ондағы сұрақ : көнерген сөздер мен неологизмдер. Тірек сөздер беріледі, сол бойынша оқушылар шағын мәтін құрайды. 1 оқушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады:

Көнерген сөздер

Неологизмдер

Көнерген сөздер: Уәзір, сәукеле, садақ, жебе, т. б.

Неологизмдер: Ғарыш, ұшақ, зымырат

3 сыйлық - дәптерлер (4-еу)

Ондағы сұрақ: тұрақты тіркестер. «Бір сөзбен шеш» ойыны. 1 білім алушыдан тапсырмаға байланысты ереже сұралады:

Қой аузынан шөп алмайды -момын
Жүрек жалғау-
Төбе шашы тік тұру-
Қас пен көздің арасында-
Бетінен оты шықты-
Қырғи қабақ болу-
Бармағын тістеу-
Аузына құм құйылу-
Ит өлген жер-
Тайға таңба басқандай-
Ат ізін салмау-
Пейілі тар-

4 шарттың қорытындысы: «Кім жылдам?» ойыны. 3 топқа химиялық, физикалық және математикалық терминдер жазу тапсырылады:

Математикалық терминдер:

Химиялық терминдер:

Физикалық терминдер:

5 шарт- « Мақал-сөз мәйегі »

«Қызығушылықты ояту» стратегиясы . (Экраннан)

Эпиграф :

«Арттағыға сөзің мен ісің қалсын».

Абай

3 топқа тапсырма беріледі: антоним, омоним және синоним сөздерді пайдаланып мақал-мәтелдер айтып жарысу.

Вен диаграммасы: мақал мен мәтелдің айырмашылықтары.

мақал

Ортақ белгілері

Мәтел

мақал: Құрылысы жағынан екі, үш бөлімді болады. Мысалы: Әке -асқар тау, шеше- қайнар бұлақ, бала -жағасындағы құрақ.

Ортақ белгілері:

Мәтел: Көбіне бір бөлімді болып келеді. Мысалы: Суға кеткен тал қармайды.

мақал: Ой неғұрлым ашық айтиылады. . Мысалы:Батыр туса-ел ырысы, жаңбыр жауса-жер ырысы.

Ортақ белгілері: Ой, мағына ишара, тұспал түрінде болады. . Мысалы:Көп түкірсе-көл.

мақал: Ақыл, өсите түрінде келеді. Мысалы:Еңбек етсең ерінбей-тояды қарның тіленбей.

Ортақ белгілері: Көбіне эмоцииялық реңк басым болады. Мысалы:Қызым, саған айтам, келінім, сен тыңда.

6 шарт- « Қызықты сабақ-қиялға қанат »

Эпиграф :

«Кемді күн қызық дәурен тату өткіз

Жетпесе біріңдікін бірің жеткіз».

Абай

Тұрақты сөз тіркестері туралы суреттер.
Табуға көрініс.(Ауыл, келін көл жағасынан қасқырдың қойларға шауып жатқанын көріп, үйіндегілерге айтуға жүгіреді. Үйде қайын атасы-Қасқырбай, қайын ағасы-Көлбай, қайын інісі - Қойбай бар еді. Келін оларға бұл істі қалай түсіндіреді?) .

7 шарт- « Шығармашылық жұмыс »

Эпиграф :

«Мақсатым тіл ұстартып

Өнер шашпақ».

Абай