Қан топтары

Модуль 7

|Бөлімі |Сабақтың тақырыбы |Сағат саны |Мерзімі |
|Кіріспе |1.Организмнің ішкі |2 | |
| |ортасы және оның | | |
| |маңызы | | |
| |2.Қанның құрамы мен | | |
| |қасиеттері | | |
| |3.Лейкоциттер. | | |
| |Фагоцитоз | | |
| |4.Қанның ұюы. | | |
| |Тромбоцит | | |
| |5.Лимфа. | | |
| |6.Қан топтары. Қан | | |
| |құю. | | |
| |Иммунттет | | |
|Сөйлеу |Пысықтау сабақ |2 | |
| |Жеке және топтық | | |
| |жұмыстар | | |
|Қорытынды |Сынақ. тест |2 | |

Сабақтың мақсаты:
А) Оқушыларға организмнің ішкі ортасы қанның маңызын, құрамын түсіндіру.
Ә) Оқушылардың белсенділіктерін арттырып, салауатты өмір салтын
қалыптастыруға тәрбиелеу
Б) Оқушылардың ойлау мен талдау қабілеттері дамыту.
Сабақтың қысқаша мазмұны:
- Қан және оның құрамы
- Эритроциттер
- Лейкоциттер
- Тромбоциттер
- Лимфа оның құрамы
- Қан топтары
- Имунитет
Тірек-сызбалар арқылы түсіндіру.
Қан қызметі:

Эритроциттер – қанның қызыл түсті жасушалары, ядросы жоқ.. 120 күн тіршілік
етеді.
Құрамында нәрузды зат гемоглабин болады. Оттекті өкпеден ұлпаларға жеткізу.
Сүйек кемігінде түзіледі, кқкбауыр мен бауырда бұзылады. 1мм 3 4,5-5 млн
Лейкоциттер – ядросы бар, ақ қан жасушасы, жалған аяқтарымен қозғалады. 2-4
күн кейбірі бірнеше жыл өмір сүреді. Сүйек кемігінде, кқкбауыр мен лимфа
түйіндерінде түзіледі. Көкбауырда бұзылады. Организмді ауру тудыратын
бактериялардың, бөгде денелердің енуінен сақтайды. Бөгде денелерді сіңіріп,
қорытып жіберетін фагоцитоз процесі жүреді. 1мм3 қанда 6-8 мың лейкоцит
болады.
Тромбоциттер – қанды ұйытушы жасушалар. Домалақ сопақ пішінді, түссіз
ядросыз. Тіршілік ұзақтығы 7 күн. Сүйек кемігінің майында жасалады. 1мм3
қанда 180-350 мың тромбоцит болады.

Қан топтары
1930 жылы К. Ландштейнер австралиялық ғалым қан тобын ашты, Нобель
сыйлығына ие болды.

|Қан тобы |Мынадай топқа қан беруге|Мынадай топтағы қанды |
| |болады |құюға болады |
|I |I II III IV |I |
|II |II IV |I II |
|III |III IV |I III |
|IV |IV |I II III IV |

|Қан топтары |Гендер |Генотиптер |
|I (О) |ІО |ІО ІО |
|II (А) |ІА |ІА ІО ІА ІА |
|III (В) |ІВ |ІВ ІО ІВ ІВ |
|IV (АВ) |ІАВ |ІА ІВ |

Иммундық жүйе
Орталық мүшелер
Шеткі мүшелер
Кемік майы, тимус безі, айырша безі
Бадамша без

Үйге тапсырма беру: Мінезіңізді қаныңыздан білу. Өзіңді танып біл
ЖИТС ауруы баяндама жазу.

Күні:
Тақырыбы: Жүрек жұмысы.
Мақсаты:
а) Қанайналым мүшесі жүректің құрылысы мен жұмысын түсіндіру.
ә) Оқушыларды салауаттылыққа, тазалыққа, белсенділікке, еңбекке тәрбиелеу.
б) Оқушылардың пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.
Көрнекіліктер: Интерактивті тақта, электронды оқулық, муляждар
Сабақтың барысы:
I Ұйымдастыру кезеңі
II Үй тапсырмасын сұрау
III Жаңа сабақ
IV Зертханалық жұмыс
VI Бекіту
VII Бағалау
Ұйымдастыру кезеңі:
Үй тапсырмасын сұрау:
1. Организмнің ішкі сұйықтық ортасы
2. Қанайналым мүшелері
3. Жүректің құрылысы

Ой жүгірту.
«Қан - өмір сыйлаушы» деген сөздің сырына үңілу.
Семантикалық карта «Мағынаны айыру»

|№ |Мазмұны |Қан құрамы |Қан жасушасы |Қан |Қан |
| | | | |тамырлар |аурулары |
|1 |Артерия | | | | |
|2 |Лимфа | | | | |
|3 |Гемоглабин | | | | |
|4 |Эритроцит | | | | |
|5 |Гемофилия | | | | |
|6 |Тромбоцит | | | | |
|7 |Фагоцитоз | | | | |
|8 |Капилляр | | | | |
|9 |Альбулин | | | | |
|10 |Резус фактор | | | | |

Қан аурулары: анемия, лейкамия, АҚТБ, гемофилия
Генеалогиялық әдіс. «Корольдер ауруы» жыныспен тіркес тұқым қуалау
Есеп шығару.
Р Хн ХҺ х Х НХҺ
Г Хн ХҺ Х НХҺ
F ХН ХН , ХН У, Хһ Хн, ХҺ У
ХН У- дені сау
Хһ Хн – тасымалдаушы қыз
ХҺ У- гемофилиямен ауру ер бала
Қан топтары:
Ата-аналарың мен бауырларының қан топтарын анықтап есеп шығарып келу.
Логикалық бағыттағы физиологиялық есептер.
Өз салмағынды анықтап ағзанда қанша литр қан барын есепте.
Мұнда қанның мөлшеріне дене салмағының 7%-ы сай келеді және қанның меншікті
салмағы 1,06 г/ см3-ке тең деп есептеңіз. V=м s

Жаңа сабақ
Жүрек жұмысы қанның үздіксіз қозғалуын қамтамасыз ететін
жүрекшелер мен қарыншалардың жүйелі жиырылуы мен босаңсуынан тұрады. Жүре
біз жұмыс істейміз бе, демаламызба, ұйықтаймызба оған қарамастан өмір бойы
үздіксіз жұмыс істейді. Бұл біздің санамыздан тыс автоматты түрде жүреді.
Жүрек автоматизмі дегеніміз- жүректің өзінде пайда болатын импульс
(серпін) әсерінен жиырылу қабілеті. Импульс екі жүрекше мен екі қарыншаның
бұлшық ет қабырғаларына беріледі де олардың жүйелі ырғақты жиырылуын
туғызады. Ең алдымен жүрекше, содан кейін қарынша жиырылады.
Сонымен қатар жүрек бүкіл денеге таралатын әлсіз биоэлектрлік
сигнал шығаратын ерекше қабілетке ие. Осы сигнальды жазып алу арқылы жүрек
жұмысының ырғағын тіркейді. Жүрек бұлшық етінің жұмысы мен жағдайын,
жүректің бүкіл әрекетін көрсететін алынған қисық сызық электрокардиограмма
деп аталады.
Жүрек циклі. Жүрек жұмысының үш кезеңін ажыратады: бірінші-
жүрекшелердің жиырылуы, екінші- қарыншалардың жиырылуы және үшінші үзіліс,
жүрекшелер мен қарыншалардың босаңсуы.
Екі жүрекшенің жиырылуы-0.1 сек, қан қарыншаларға барады.0.7 сек тынығады.
Екі қарынша жиырылуы-0.3 сек қарынша босаңсиды. 0.5 демалады.
Жалпы босаңсу-0.4 сек. Бұны жүрек циклі деп атайды.
Салыстырмалы тыныштық күйінде жүрек минутына 60-70 ре жиырылады. Бұл
уақытта 4 литрден көп, тәулігіне 10 мың литр қан айдайды.
Жүрек жұмысының реттелуі.
Жүйкелік Гуморалдық
Парасимпатикалық, симпатикалық.
Зертханалық жұмыс. ЭКГ демонстрациясы.
|Физиологиясы: Қан айналымының |GLX орнатушы файлы. |
|жүйесі, жүрек ритмінің жиілігі | |

|Саны |Ақпарат және материал |Бөлшек нөмері |
|1 |PASPORT Xplorer GLX |PS-2002 |
|1 |PASPORT Xplorer GLX көрсеткіші |PS-2111 |

Электрокардиограмма
Р-жүрекшенің электрлік активтілігі
QRS-қарыншаның электрлік өткізгіштігі
Т-жоғарғы пульс толқыны
Q-жоғарғы итеріліс
R-линияның көтерілуі
S-линияның төмендеуі

Мәліметтер кестесі

|Пункт |Мәні |
|Жүрек қағысының мерзімі 1 | |
|Жүрек қағысының мерзімі 2 | |
|Жүрек қағысының мерзімі 3 | |
|Орташа мерзімі | |
|Жүрек ритмінің жиілігі | |
|Пулс | |

Есептеулер
Жүрек ритмінің жиілігін минутағы қағыстар арқылы есептеңіз.
Жыл\қ 1/75х60:75/ 1мин

Бекіту:
|Секунд |Жүрекшенің |Қарыншаның |Жүрекшенің |Қарыншаның |Үзіліс |
| |жиырылуы |жиырылуы |тынығуы |тынығуы | |
|0,1 | | | | | |
|0,3 | | | | | |
|0,4 | | | | | |
|0,5 | | | | | |
|0,7 | | | | | |

|Білемін |Мен үшін жаңалық |Таңқалдырды |
| | | |

Үйге тапсырма беру: оқу, есептеп келу.
-----------------------
Қан жасушалары
40-45%

Плазма
55-60%

Эритроциттер

Қан құрамы

Лейкоциттер

Қан
5л

Тромбоциттер

Гуморалдық

тасымалдау

Жүре пайда болады

Жылу реттеу

Қорғаныштық

Туа бітеді

Жасанды

Табиғи

Иммунитет

Капилляр

Вена

Артериялар

Жүрек
250-300 г

Эпикард

Миокард

Эндокард

Жүрек

Қан тамырлар

Қан айналым мүшелері