Кейіпкерді таны

7-сынып Қазақ әдебиеті
Сабақтың тақырыбы:Қозы Көрпеш-Баян сұлу жырындағы кейіпкерлер
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:жырдың ауыз әдебиетінің інжу-маржаны екендігін ұғындыру, жырдағы көтерілген проблемаларды аша отырып, кейіпкерге талдау жасау.
Дамытушылық:логикалық ойлау қабілетін дамыта отырып,кейіпкерлер әлемін талдау барысында оқушыларды пікір алмасуға,ойларын аша білуге,дәлелдей білуге үйрету.
Тәрбиелік:сүйіспеншілік,адалдық сияқты қасиеттерді құрметтей отырып,ішкі рухани тазалыққа үндеу,адами сезімдерді құрметтеу.
Сабақтың типі:білік пен шеберлікті дамыту сабағы
Сабақтың әдісі:топтық жұмыс,сто, іздену, талдау
Пәнаралық байланыс:география ,тарих
Сабақтың барысы;
Ұйымдастыру
Үй тапсырмасын сұрау
Мазмұндау жоспары
Сәйкестендіру тесті
Бекіту
1.Қозы Көрпеш - Баян сұлу жыры қандай жырға жатады?
2.Лиро-эпос жырларының батырлар жырынан қандай айырмашылығы бар?
3.Жырда ауыз әдебиетінің үлгілерінен қандай түрлері кездеседі?
3.Жаңа сабақ
Оқушылар жырда қандай кейіпкерлер бар?
Жырдағы кейіпкерлер-Қозы-Баян-Қарабай-Сарыбай-Қодар-Ай-Таңсық-Тайлақ
4.Сөздік жұмыс
Қыдыр қонар-бақ қонды
Кесел-ауру
Мағшарда-о дүниедегі сұрақ күні
Шолпы тартып -мұқтаждық,жетіспегендік
Іребдел- іріктелген,таңдамалы
Шідері-аттың тұсауы
Жөргекте- бесікте
Кәпір- дінінен безген адам
5 Тақтамен жұмыс
1топ Қозы Қодар
2топ Сарыбай Қарабай
3топ Қозы Баян
6Жырдағы кездесетін салт-дәстүрлер

Салт-дәстүрлер

Топ басшыларын ортаға шақырамын.Топ мүшелерімен ақылдасып, дәстүрлердің мағынасын табуы керек
7.Мағынаны табу
Бата-адал ниет,ақ жүректен шыққан жақсы тілек,жылы лебіз.Әдетте батаны көпті көрген ақсақалдар мен ақ жаулықты әжелер, кемеңгер даналар,аузы дуалы кісілер, би-шешендер бата берген.
Қоштасу-елдің бастан кешкен қайғы-мұңы және адам өмірінің өтпелі шағына, өтіп бара жатқан заманға қоштасу мен қимастық сезімі айтылатын жыр.
Естірту-әлдекімнің туған-туысы қайтыс болғанда,көңіл айтып естіртетін өлең.Олөлең,күй және қарасөз түрінде кездеседі.
Көңіл айту-қайтыс болған адамның жақындарына алыс-жақын,ағайын-туыстың,тілектес кісілердің <<арты қайырлы болсын>> <<иманы берік болсын>>секілді көңіл жұбатарлық сөздер айтуы
Жар-жар-топпен айтылатын, ұзатылып бара жатқан қыздың қайын жұрты жағынан жігіттер, қыз жағынан қыздар шығып, алма кезек айтылатын жыр.
Құдалық-жігіттің әкесі немесе оның жақын туыстары қызы бар үйге құда түседі,яғни бойжеткен қызын сұрайды.Қыз әкесі келісім берген соң құдалықтың жөн-жоралғыларын жасайды.
Атастыру-ескі салт,қыз бен жігіт ата-аналарының күні бұрын уәделесуі.
Сүйінші сұрау-жақсылық,қуаныштты хабар әкелгенде сүйінші сұраған.
Аңшылық-аң аулау ертеден қалыптасқан салт.Шын мәнінде сауық құру,қызық,шынығу, ептілік, серілік, сезімталдық ,сергектік, білімпаздық сияқты көптеген қасиеттерді ұштайтын өнер мектебі десе де болады.
Сауын айту-бір елде ас, үлкен той болатын болса, ол күні бұрын жан-жаққа хабарланып сауын айтылады.Бұл жай шақыру емес, әр ел салт-дәстүрмен,яғни батыр, палуанымен, жүйрік атымен , ақын, жыршысымен, сайыс сабасымен келсін дегенді білдіреді.
Сәлемдеме- ол адамдардың бір-біріне деген сыйластығының , құрмет тұтуының айқын белгісі.Көптен көрмей сағынысқан адамдардың бір-біріне жіберген қымбат бұйымы, асыл заты.
8.Кейіпкерді таны.
Бұл кім?
Қареке-ау, бай екенсің сөзің шалыс,
Екеуміз жапан түзде болдық таныс.(Сарыбай)
Бұл кім?
Балталы, Бағаналы ел, аман бол!
Бақалы, балдырғанды көл аман бол!(Ай,Таңсық)
Бұл кім?
Асыраған қызыңды мен алмаймын.
Жалғыз қызың Баянды мен аламын.(Қодар)
Бекіту
Жырдағы кездесетін жер-су атаулары-Балталы, Бағаналы, Шідерлі, Аягөз, Қызылбелбеу,Абыралы, Жалаулы
Қорыту
1.Жырдағы көтерілген мәселелер
2Қозы өліміне себепкер болған кім?
3.Қозы Көрпеш-Баян сұлу жыры саған ұнады ма?
4.Қай кейіпкер қандай қылығымен ұнады?
Жырдың тарихымыздың қай дәуірде пайда болғандығы жөнінде ғалымдар әр түрлі пікір айтады.Бір тобы Жошы дәуіріне тіресе ,енді бір тобы Ноғайлы дәуіріне телиді және бір тобы қазақ хандығымен байланыстырады.Қалай десекте , қазақ елі 2002 жылы фолъклорлық мұраның 1500 жылдық тарихын атап өтті.Зерттеуші ғалымдар жырды Шекспирдің <<Ромео-Джулъетта>> трагедиясымен бара-бар деп таныған.Ал Потанин <<Бұл жер жүзіндегі ең қымбат әдебиет мұраларына жататын шығарма.>>деп бағалаған.Ғұлама ғалым Ә.Марғұлан <<Бұл жыр-мәңгілік жыр>>депті.
Бағалау
Үйге тапсырма
<<Қозы Көрпеш-Баян сұлу жыры-қазақ ауыз әдебиетінің құнды інжу-маржаны>>
Шағын шығарма жазу

Жырдағы кейіпкерлер-Қозы-Баян-Қарабай-Сарыбай-Қодар-Ай-Таңсық-Тайлақ
5 Тақтамен жұмыс
1топ Қозы Қодар
2топ Сарыбай Қарабай
3топ Қозы Баян
6Жырдағы кездесетін салт-дәстүрлер

Салт-дәстүрлер

Топ басшыларын ортаға шақырамын.Топ мүшелерімен ақылдасып, дәстүрлердің мағынасын табуы керек
Мағынаны табу
Бата-адал ниет,ақ жүректен шыққан жақсы тілек,жылы лебіз.Әдетте батаны көпті көрген ақсақалдар мен ақ жаулықты әжелер, кемеңгер даналар,аузы дуалы кісілер, би-шешендер бата берген.
Қоштасу-елдің бастан кешкен қайғы-мұңы және адам өмірінің өтпелі шағына, өтіп бара жатқан заманға қоштасу мен қимастық сезімі айтылатын жыр.
Естірту-әлдекімнің туған-туысы қайтыс болғанда,көңіл айтып естіртетін өлең.Олөлең,күй және қарасөз түрінде кездеседі.
Көңіл айту-қайтыс болған адамның жақындарына алыс-жақын,ағайын-туыстың,тілектес кісілердің <<арты қайырлы болсын>> <<иманы берік болсын>>секілді көңіл жұбатарлық сөздер айтуы
Жар-жар-топпен айтылатын, ұзатылып бара жатқан қыздың қайын жұрты жағынан жігіттер, қыз жағынан қыздар шығып, алма кезек айтылатын жыр.