Зат алмасуға, көбеюге

Тақырыбы: §50. Витаминдер (дәрумендер)

• Мақсаты:Оқушыларға витаминдердің маңызы, топтарына, жетіспегенде пайда болатын ауруларына тоқталу арқылы білім беру.

Міндеттері:

1. Оқушыларға білім тереңдету мақсатында адам ағзасындағы витаминдердің қызметі, авитаминоз, гипервитаминоз ұғымдарының мәнін ашу арқылы білім беру.

2. Оқушылардың витаминдер топтарына тоқталу арқылы білімін толықтыру, әр түрлі білім көздерін қолдана білу. Ойларын салыстыруға, анализдеуге, жалпылауға және қорытындылауға үйрету арқылы дамыту.

3. Оқушыларды топпен жұмыс кезінде ұйымшылдыққа және сыйласымдыққа тәрбиелеу. Өз денсаулығына жауапкершілік сезімін арттыру, салауатты өмір салтын ұстауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : - Аралас сабақ

Сабақтың типі: Жаңа білім меңгеру

Сабақтың әдісі: СТО:түсіндіре басқарып, жеке және топтық жұмыс, өздік жұмыс, сұрақ - жауап, ойын.

Көрнекіліктер : таратпа материал, суреттер, кесте.

Сабақтың барысы.

І. Ұйымдастыру кезеңі 2 минут

Танысу: Шеңбер құру, атын сұрау.

Топқа бөлу: 1, 2, 3

Келісім қабылдау

• Біз барлығымыз өзімізді оқыту үшін жауаптымыз
• Бір-бірімізді тыңдаймыз
• Бір ғана адам сөйлейді
• Өз ойларымызбен бөлісеміз
• Бос сұрақтар болмайды
• Уақытты үнемді пайдаланамыз

ІІ. Үй жұмысын сұрау. 5минут

1. «Аукцион» ойыны. (жекелеп жұмыс)

Тақтадғы тағамдарды жинау. Тағамдардың артында 1 сұрақ жасырылған соған жауап бергенде ғана жинай алады.

1. Зат алмасуды ғылыми түрде қалай атайды? (метаболизм)

2. Заттар мен энергияның алмасуы неше сатыдан тұрады? (2)

3. Энергетикалық алмасу дегеніміз не? (органикалық заттар ыдыраған кезде энергия бөлінетін реакциялар жиынтығы )

4. Энергияны өлшеу бірлігі (джоль)

5. Энергетикалық алмасу неше кезеңнен тұрады? (3)

6. Энергетикалық алмасудың кезеңдерін ата (дайындық, оттексіз, оттекті)

7. Дайындық кезеңіндегі энергия қайда жұмсалады (жылу түрінде бөлінеді)

8. Оттексіз кезең қайда жүреді (цитоплазмада)

9. Анаэробты дегеніміз не? (оттексіз)

9. Оттекті алмасу қайда жүреді (митохондрияда )

10. 1 г. Май ыдыраған кезде қанша энергия бөлінеді? (39, 1кДж)

Осы жиналған тағамдардың құрамында қандай зат бар?

ВИТАМИНДЕР /ДӘРУМЕНДЕР

ІІІ. Негізгі бөлім .

1. Жаңа тақырыпты түсіндіру. 3 минут

Топтастыру.

Витаминдер дегеніміз - ағзаның тіршілік әрекетіне қажет органикалық заттардың жеке тобы.

Витаминдердің ашылу тарихынан . . .

1880 жылы орыс дәрігері Н. И. Лунин өз эксперименттері негізінде тамақ құрамындағы қандайда бір ерекше заттардың болмауынан ауруға ұшырауын анықтады.

Витамин жетіспесе - авитаминоз

Витамин шектен тыс көп болса - гипервитаминоз

Витаминдердің топтары

Майда еритін Суда еритін

А, Д, Е, К С, РР, В, В топтары

А (ретинол) Эпителий ұлпаларының дамуын, қалыпты өсуін реттейді; ферменттер жұмысын күшейтеді; көру пигменті -родопсиннің түзілуін қамтамасыз етеді; өсу витамині деп атайды;

Жетіспесе: тері құрғап жарылып, қасаң қабығы бұзылады, іңірде нашар көреді, ақшам соқыр ауруына шалдығады. Басыңызда қайызғақ пайда болады, тамағыңыздың сілемейлі қабықшасы жиі-жиі қабынады;

Кездеседі: Бауырда, сарымайда, балық майында көп. Өсімдіктекті өнімдерде-құрамында каротин бар сәбіз, қызан, асқабақ, тәтті қызыл бұрыш, өрікте көп.

Тәуліктік мөлшері 2, 5-10, 5мг.

Д (кальциферол) Сүйектердің қалыпты дұрыс дамуын қамтамасыз етеді; бұлшықет тонусын күшейтеді; ферменттер жұмысына әсер етеді; ағзадағы кальций алмасуын жүзеге асырады; күннің ультракүлгін сәулелері арқылы ағзада түзіледі;

Жетіспесе: Фосфор-кальцийлік алмасу бұзылады; бойдың өсуі баяулайды; сүйек беріктігінен айырылады; аяқ сүйектері қисаяды; бас, қарын үлкен болады.

Кедеседі: Балық майында, бауырда, жұмыртқа сарыуызында т. б. кездеседі.

Тәуліктік мөлшері 2, 5 мг;

К (филлохинон) 1935 жылы дат биохимигі Хенрик Дам анықтады, қан ұюына, ішекте органикалық заттардың сіңірілуіне қатысады;

Жетіспесе: қан ұюы баяулайды.

Кедеседі: Салат жапырағында, бауырда көп кездеседі; К витамині жетіспеушілігі өте сирек кездеседі, себебі ішек қабырғасында жеткілікті мөлшерде түзіледі.

Тәулігіне: 0, 2-0, 3мг.

Е (токоферол) ағзаның зат алмасуына және көбеюіне әсер етеді.

Жетіспесе: әйелдерде бедеулікке, бұлшықеттер қатаяды.

Кедеседі: көкөністерде, астық тұқымдастарында, өсімдік майында, жұмыртқада

Тәулігіне: 10-20мг.

С (аскорбин қышқылы) Тотығу-тотықсыздану реакция айналымына қатысады; көптеген ферменттер құрамына кіреді; ақуыз синтезіне қатысады; антиденелердің қалыптасуын жүзеге асырады; дентин, шеміршектің қалыптасуына қатысады, ішекке темір элементінің сіңірілу процесін күшейтеді; бүйрек үсті бездерінде норадреналиннің түзілуін жүзеге асырады ;

Жетіспесе : Қызылиек қанталайды, қан кетеді; бұлшықеттер ауырады; қылтамырлар үзіледі; буын ауырады; тістер босап түседі; ағзаның ауруларға қарсы тұруы төмендейді, тез шаршау;

Кездеседі: Итмұрын, қара жидек, бүлдірген, апельсин, лимон, пияз, сарымсақ, қырыққабат, алма т. б .

Тәулігіне 50-100 мг қажет.

В тобы витаминдері

В тобы витаминдерінің 15 жуық түрлері бар; Зат алмасуда маңызды қызмет аткаратын ацетилхолин құрамына кіреді. Астық, бұршақ тұқымдастарда, қызылшада, бауырда, жұмыртқа сарыуызында, ашытқыда кездеседі.

Витамин В1 (Тиамин) Көмірсулар алмасуына қатысады; жүрек, бұлшықет, жүйке жүйесі мүшелерінің қызметін реттейді;

Жетіспесе : В1 витамині жетіспеуінен “Бери- бери” (полиневрит), сал ауруы пайда болды.

К ездеседі: тазартылмаған астық тұқымынының дәндерінде, бұршақ тұқымдастарында, жұмыртқа сарыуызында кездеседі;

Тәулігіне : 2, 3мг.

Кептердегі В1 авитаминозы

Витамин В 2 (Рибофлавин) ХІХ ғасырдың 30 жылдары алғаш анықталды; зат алмасуға, көзге, қан жасалу мүшелеріне әсер етеді.

Жетіспесе : Көздің мөлдір қабықшасы қабынады, ауыз қуысының сілемейлі қабықшасы қабынады, көзден жас ағады.

К ездеседі: Етте, сүтте, бауырда, жұмыртқада, астық дәндерінде кездеседі;

Тәулігіне : 3-4 мг.

Витамин В6 (Пиридоксин) Ақуыз алмасуына қатысады; қантамырлар қабырғасында холестериннің жинақталуына кедергі жасайды;

Жетіспесе: атеросклероздың дамуы; бауырдың семіруі; көкбауырдың бұзылуы; қалқанша безі қызметінің нашарлауы байқалады.

Кездеседі: Арпа, бауыр, бидай ұнтақтарында кездеседі.

Тәулігіне : 2, 3мг.

Тышқандардағы авитаминозы

Витамин В12(цианкобаламин) Қан жасушалары-эритроциттер, тромбоциттердің түзілуін жүзеге асырады;

Жетіспесе: қаназдық, көп жетіспесе адам өліп кетуі мүмкін.

К ездеседі: бауырда, бүйректе, балықта, жұмыртқада, кездеседі.

Тәулігіне : 2-3мг.

Доңыздағы қаназдық ауруы

Витамин РР (никотин қышқылы) ХХ ғасырдың 20 жылдары ғана қасиеті зертеле бастады; тотығу реакцияларындағы катализатор-ферментердің құрамына енеді; май қышқылдарының синтезіне қатысады; аминқышқылдары айналымына қатысады;

Жетіспесе: көңіл күйі өзгереді, теріде күлдіреген көпіршіктер пайда болады. Адам пелагра ауруына шалдығады.

К ездеседі: бауырда, етте, жұмыртқада, қара нан, жер жаңғағынде көп кездеседі. Тәулігіне 15-25мг.

2. Жұппен жұмыс. Ізденушілік жұмыс12 минут

1-топ Витаминнің маңызы

2-топ. Майда еритін витаминдер: А, Д, Е, К

3-топ Суда еритін витаминдер: С, РР, В,

« Жарнама» кезеңі.

1. Маңызын айту.
2. Қандай топтарға бөлінген.

Тағамдағы витаминдерді сақтау. Бұл кезеңде әр топ өзінің зерттейтін жұмыстарына сипаттама береді

«Жарнама» кезеңі.

3. Маңызын айту.
4. Қандай тағамда кездеседі.
5. Витаминдерінің жетіспеуінен болатын ауытқулар. Бұл кезеңде әр топ өзінің зерттейтін витаминдеріне сипаттама береді.

IVСабақты бекіту "Құпия сан" ойыны. 3 минут

Ойын шарты: тақтаға дайын алты сөз ілінеді. Мүғалімнің қойған сұрақтарына оқушылар кестедегі жауапты қоюлары қажет.

1. Витаминдерді шамадан тыс көп қабылдау - 4
2. Д витаминінің атауы -6
3. РР витаминінің атауы -5
4. Е витаминінің атауы -2
5. Витаминнің жетіспеушілігі-1
6. В1 витаминінің атауы -3

VСабақты бағалау: 2 минут

VI. Үй тапсырмасы : §50 оқу 1минут

• Сіз қандай түсті гүлді ұнатасыз?

Қызыл - белсенділік пен өмірлік күш қуаттың белгісі. Бұл түсті батыл, табанды, ерік жігерлі адамдар ұнатады. Олар қызба, әсершіл, қызу қанды келеді. Негізінен олар жетекшілер.

Қызғылт - жалынның түсі, негізінен ол адамдар ыстық қанды болып келеді. Олар жарқын, айрықша адамдар. Көптің ішінде ерекшеленіп тұрады. Жұрттың назарын өзіне аударып алады. Алға қойған мақсаттарына жету жолында өмірлерін қиюға әзір.

Сары- жылу мен жарықтың түсі. Бұл адамдар көпшіл, достыққа берік, еркіндікке талпынғыш. Ол бәрінен де өз еркіндігін биік қойып, әр түрлі шектеулерді жек көреді. Көңіл күй тез өзгергіш, оптимист адам.

Алқызыл- нәзік жанды ұяң жандардың түсі. Осындай адамдар туралы жұрт өмірдің тек жақсы, жарқын жақтарын ғана елеп ескеріп, қараңғы тұстарын ескергісі келмейді. Аузын ашса жүрегі көрінетін кіршіксіз, табиғи болмысты биязы және әдемі заттар мен жайлылықты сүйетін адам. Оған сезімталдық нық сенімділік қасиеттері де тән.

Ақ - шаттықтың түсі ақ түсті ұнататындар өте әсершіл қызба келеді, тез еліктегіш. Мұндай адамдар кейде өзінің ықпалында қалады, кейде ол өзгенің ықпалында да кетеді. Оларға өздерін демеп бағыттап отыратын сенімді достар ауадай қажет.

Көк - адамдар арасындағы жақсы қарым-қатынасты ең жоғары бағалайтын адамдар. Олар достықты бағалап, ал махаббатты бәрінен жоғары қояды. Олар зұлымдықты, салқынқандықты, араздықты ұнатпайтын ақтілекті жандар.

Бағалау парағы

Бағалау парағы

Бағалау парағы

Жапырақтардың сабаққа орналасуы

Жасуша тарауын жұмбақпен қорытындылау 6-сынып

Сабақтың түрлері, құрылысы. сабақтың қызметі мен сабақтың ішкі құрылысы

Өсімдіктердің жынысты және жыныссыз көбеюі, оның биологиялық маңызы. Өсімдіктердің ұрықтануы мен мен зиготаның түзілуі туралы түсінік. Вегетативтік көбею, оның түрлері және табиғаттағы биологиялық рөлі, өсімдік шаруашылығында пайдалану

Көпжасушалы жануарлардың тыныс алуы

Дәрумендер

Бұлшықет және жүйке ұлпасы. қалқанша безі. 8-сынып

Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын артыру

Пластидтер – мембраналы органоид

Адам ағзасындағы металдар

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс