Исатай бейнесі

Қызылорда облысы Байқоңыр қаласы
<<№ 274 орта мектебінің>> қазақ тілі мен
әдебиеті пәні мұғалімі
Сугралиева Нуржамал Бегалиевна

Сабақтың тақырыбы: Махамбет <<Соғыс>> өлеңі 5 сынып
Сабақтың мақсаты:
білімділік:М.Өтемісұлы туралы білімдерін нығайту, <<Соғыс>> өлеңіндегі Исатай бейнесін ашу.
дамытушылық: ізденуге, тапқырлыққа, өз ойын жинақтай білуге, танымдық қасиеттерін дамыту;
тәрбиелік: ұйымшылдыққа, ерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың типі: жаңа сабақ
Сабақтың әдіс - тәсілдері: СТО әдісі,сұрақ-жауап, кинометафора, іздендіру, талдау, желпуіш әдісі,т.б.
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі,тарих
Сабақтың көрнекілігі: презентациялық слайдтар,семантикалық карталар.
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі
А) оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу;
Ә) психологиялық дайындық , <<Шаттық>> шеңберін құру.
Мақсаты: Оқушылардың көңіл- күйін көтеру, сабаққа ынтасын ояту.
- Біз - жайдары, ақ көңіл және белсендіміз.
- Біздің қолымыздан барлығы келеді.
- Біз айналамызға тек жақсылық тілейміз.
- Біз- Егеменді елдің бақытты ұрпағымыз.
ІІ.Өткен сабақты еске түсіру. <<Желпуіш>> әдісі
Мақсаты: оқушылардың өткен тақырыптар бойынша алған білімдерін жүйелеу.
(Оқушылар өткен тақырып бойынша сұрақтар дайындап, бір- бірінің жауабын тыңдайды,бағалайды)
Қызығушылығын ояту
Мақсаты: оқушылардың сабаққа ізденісін бақылау
Миға шабуыл. << Кейіпкерлерді таны>>
- Мына кейіпкерлерге назар аударайықшы.
- Бұл кімнің тұлғасы? (Махамбет)
- Бүгінгі сабағымыз кім туралы болуы мүмкін?(Махамбет)
Б) Сабақтың мақсатын айту.
-Балалар, бүгінгі сабағымыздың мақсаты: Махамбет туралы білімімізді нығайтып,өлеңімен танысу.
ІІІ. Жаңа сабақ.
Мақсаты: Махамбет пен Исатай туралы білімдерін жетілдіру, <<Соғыс>> өлеңіндегі Исатай бейнесін ашу.
1.Мағынаны тану.
Дәптерлеріңді ашып, күннің ретін жазыңдар.Бүгінгі сабағымызда Махамбет туралы білімімізді кеңейтіп, өлеңімен танысамыз.
Олай болса, оқулықтарыңдағы Махамбет туралы таным- дерекпен танысып, пікір айтуға әзірленейік.

1. Оқулықтағы Махамбеттің өмірімен өз бетінше танысу(оқылым). 1 минут
2. Махамбет кім? (<<Махамбет ағашына>> пікір жазып қалдыру)
Уақыт беріліп , <<Махамбет ағашына >> 10 оқушы пікір айтады,жазғандарын ағашқа іледі.

3. <<Соғыс>> өлеңі бойынша бейнетыңдау.
-Кімнің өлеңін тыңдадыңдар?
-Өлеңнің аты не деп аталуы мүмкін?
4.Тақырыпқа шолу: <<Соғыс>> сөзінің мағынасын ашу.
- <<Соғыс>> деген сөзді естігенде еске не түседі?
- Қандай сезімде боласың?
- Қайда көрдіңдер?
Ел тарихындағы айтулы оқиғалардың бірі-ХІХғасырдың бірінші жартысындағы Ішкі Бөкей ордасында болған Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлы бастаған шаруалар көтерілісі еді.Кезінде жеңіліп, аяусыз жазаланса да,бұл еліміздің болашағы үшін еркіндікті аңсаудағы батыл істері еді.Олай болса, көтеріліс көсемдері кімдер еді? <<Махамбет-Абайға дейінгі ақындардың ақыны, Абылайдан кейінгі батырлардың батыры.Махамбет есімі-өмірдегі қасіреттің синонимі,өнердегі қасиеттің символы.Махамбет өлең-<<қазақ>> сөзінің қайталанбас құдіреті, шығармалары тап-таза қорғасыннан құйылған ап-ауыр асыл сөз,Қазақтан басқа жер бетіндегі елдің өлең жырында жоқ.>>-деп академик - жазушы З.Қабдолов Махамбетке осылайша баға берген.
Табиғат Махамбеттің бір басына батырлықты,ақындықты,күйшілікті берген. Махамбеттің поэзиялық мұрасында 80-ге жуық өлеңдері бар. Бүгінгі сабағымызда Махамбеттің <<Соғыс>> өлеңін оқимыз. <<Соғыс>>өлеңі сол замандағы ұрыс құралымен қаруланған патша үкіметінің Гекке басқарған әскермен болған қанды шайқасты бейнелейді. Соғыс Бекетай құмында болған.Гекке мен Баймағанбет сұлтанның қарулы әскерінің қолынан 1838 жылы шілденің12-сі күні Исатай қаза табады.
2. Оқулықпен жұмыс
1. Өлеңді оқу
2. Оқушыларға оқыту(4 оқушы, 4 шумақ оқу)
3. <<Түртіп алу>> әдісі бойынша түсініксіз сөздердің астын сызу.
3. Сөздікпен жұмыс(мағынасы қиындық келтіретін сөздерді белгілеу арқылы түсіндіру)
1. Дулыға-бас киім
2.Түйіндік-әзірлік жасау
3.Тарандық-шешімге келу
4.Жай-садақ оғы
5.Он екі тұтам-садақ оғының ұзындығы
6.Тұтам-жұмулы жұдырықтың көлемі
7.Қабырғасын қақыратқан-қабырғасын сөккен
8.Тебінгі-ат әбзелі, үзеңгі
9.Тізгін-аттың басын тежеуге арналған қайыс
4. Оқыту арқылы өлең шумақтарына тақырып қойдырып, дәптерге жаздыру.
1. Исатай бейнесі
2. Көтеріліске дайындық
3. Көтеріліс
4. Ерлік
5. Тақырыпты меңгерту мақсатында пікірлесу сұрақтары.
<<Бір айналым сөйлесу>> әдісі
1. Өлеңде қандай оқиға суреттелген?
2. Лирикалық кейіпкерлері бар ма?
3. Махамбеттің көтеріліс қосшысы екендігі қай жерде айтылады?
4. Өлеңде <<жүрегін оятты>> деп кімді айтып отыр?
5. Кіммен не үшін болған соғыс еді?
6. Өлеңнің алғашқы шумағында кімді айтады?
7. Бейнекөріністің соңғы сюжетін естеріңе түсіріңдер.
8. Өлеңнің идеясы қандай?

IV. Жаңа сабақты бекіту.
Мақсаты:Махамбет пен Исатай бейнесін салыстыру,ерлігін дәріптеу, түйін жасау.
1 . Венн диаграммасы. Махамбет пен Исатай бейнелерін салыстыру арқылы мінездеме берілді.
2. Шығармашылық жұмыс (топтық жұмыс)
<<Ой толғаныс>> кезеңі(5 жолды өлең құрастыру арқылы өлең идеясын ашу)
І. Соғыс ІІ.Ерлік ІІІ.Азаттық

1. Соғыс
2. Суық,қантөгіс
3. Күреседі, шайқасады,найзаласады
4. Исатай жауына қатал болған
5. Көтеріліс
1. Ерлік
2. Батыл, қайтпас
3. Жасайды,танытады, көрсетеді
4. Исатай ерлігі бізге үлгі
5. Батырлық

1.Азаттық
2. Мәңгілік, аңсаған
3. Тілейді, орнады, алды
4. Махамбет- Исатай азаттықты аңсаған
5. Тәуелсіздік

Махамбет жырларына ортақ үн- ол туған жерден күш алған ерлік рухы. Ол батырлық рух, Исатай рухы, Махамбеттің қайратты рухы.
Ерлік -елге мұра, ұрпаққа- ұран деген халқымыз. Олай болса, ерлік дегенді қалай түсінесіңдер?
Туған жерді қорғап қадірлеу - ерлік.
Сын сағатта түрлі қатерден қорғау - ерлік.
Жақсы оқып, еңбек ету бұл да ерлік
Соғыс, ерлік, азаттық сөздеріне ой өрбітілді.
Сергіту сәті. Махамбеттің өлеңдерін мәнерлеп жатқа айту.
V. Сабақты қорытындылау.
1. Жаңа сабақты семантикалық карта арқылы қорытып, бекіту(жұптық жұмыс). Дұрыс жауаптарын тапқанда 25 жыл деген тіркес шығады.

Семантикалық карта
р\с
Мысал
Исатай
Әскер
Бекетай
құмында
Махамбет
Үзеңгі
1
Ақтабан ат мінген кім?
2

2
<<Қол>> сөзінің мағынасы?

5

3
Көтеріліс қай жерде болды?

Ж

4
<<Исатай- басшы, мен -қосшы>> кімнің сөзі?

Ы

5
<<Тебінгі>> сөзінің мағынасы

Л

- Балалар, 25 жыл дегенде не естеріңе түседі?
Еліміздің егемендік алғанына биыл 16 желтоқсанда 25 жыл толды. Ел Президенті Н.Ә.Назарбаев тәуелсіз елдің ұландарын а - сендерге, үлкен сенім артып отыр. Елімізді өркендету үшін жастар сапалы білім, саналы тәрбие алуы қажет.
Н.Назарбаев: <<Болашақ - білімді жастардың қолында>> , - деп сендерге сенім білдіреді. Сондықтан жақсы оқып, тәрбиелі азамат болатындарыңа сенемін.

2.Кері байланыс.

VI. Үйге тапсырма: 1.М.Өтемісұлы <<Соғыс>> өлеңін жаттау.
2. <<Мен таныған Махамбет>> ойтолғау.
VIІ. Бағалау.Геометриялық фигуралар арқылы бағалау.