Қазақ халқының шешендік сөз өнері

Қазақстан тарихы 5б сыныбы
Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының шешендік сөз өнері
Сабақтың мақсаты: б) Қазақ халқының шешендік сөз өнері түрлерін,
маңызы мен мазмұнын түсіндіру;
д) Алған білімдерімен, өмірімен
байланыстыра
отырып, өз беттерімен ізденіп
оқуларын қалыптастыру
т) Сөз қадірін білуге, сөз құдіретін
түсінуге, сөзге
тоқтауға үйрету
Сабактың типі: білім және дағдыны қалыптастыру
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап
Сабақтың көрнектілігі: Саяси карта, тірек сызба, 3 би суреті, бүктеме,
Мөңке Тілеуұлы туралы бұрыш
Пәнаралық байланысы: әдебиет, география музыка,
Қолданылған әдебиеттер:1. «Шешендік сөздер» Алматы 1992
2. «Қазақ халқының
тарихынан» ІІ том
Н.Абдоллаев
3. «Сөз тапқанға қолқа жоқ»
1994
Сабақтың барысы
І Ұйымдастыру сәт -амандасу
-«Ақпан кетті араздасып көктемменен
Көктем жетті көрісіп, жанын үзген
Қыс аттанды қощтасып тағы бізбен
Көктем жетті көл көсір шуақ қуып.
Қыс барады қиылып жылап тұрып
Шатырында үйлердің наурыз жүр
Мұз көрпесін ақпанның лақтырып!»
-М.Мақатаевтың бұл өлеңі не туралы айтылған?
-Наурыз
Ақпанның 9-да, оқушылар, ақиық ақын 80 жасқа толған екен.(М.Мақатаевтың
суретін көрсетіп турып)
Олай болса, үй тапсырмасы «Наурыз мейтамы» болғандықтан , «Бәйшешек ж/е
Наурыз гүлі» тезисін толтыруларыңыз сұралады,
ІІ Оқушылардың ізденіс жұмыстарын оқыту
ІІІ Картадан «Наурыз мейрамын тек қазақ халқы емес, Үндістан, Иран,
Ауғанстан, Бұхар, Кавказ да тойлайды» деп көрсету.
Наурыз мерекесіне арнайы Әйтеке би келіп отыр, бабамыздан наурызға бата
сұрайық.
Әйтеке би бата береді.
ІІІ Актуалдау
-Әйтекемен тұспа-тұс өмір сүрген билер?
-Төле, Қазабек билер
-Олар қандай қасиеттерімен елге белгілі?
-Тапқырлығымен, көрегенділігімен, шешендігімен т.б
ІІІ Жаңа сабағымыз «Қазақ халқының шешендік сөз өнері»
Халық ауыз әдебиеті
│
│ │
│

Шешендік арнау шешендік толғау шешендік
дау
│ │
│
әнгіме,сын, әзіл терме, толғау, өсиет, жер
дауы, жесір дауы,
сөз нақыл, толғау, тоқтау,
жетім дауы, күн дауы,
естірту
ар-намыс дауы
Мазмұнына қарай шешендік сөз
│ │
термелі пернелі
құрылыс өлең жырға көркем қара сөзбен
айтылған
ұқсас
(Терме тыңдату «Не жаман?» үнтаспадан)

Александров, Демесфон Цисзерон
Плевоно, ↑
↑
Кони
↑
Орыс халқында Афинада Римде
↑ ↑
↑
Ш Е Ш Е Н Д І К Ө Н Е
Р
↓
Қазақ халқында
↓ ↓
↓
Қазабек би Төле би
Әйтеке би
- Оқушылар осы билер туралы не білеміз?
- Сіздерге еркін тақырыпқа шешен, билердің айтқан сөздерін рөлдерге
бөліп ойнауға берген болатынмын.
- Қане, кім көрсетеді?
- І,ІІ,ІІІ топ бойынша 1. Сырым мен Мөңкенің кездесуі
2. Сырым мен хан
3. Абылай мен Қалдан Серен
-Біздің Шалқар өңіріндегі қандай би, шешендерді білесіңдер?
-Мөңке
-Биыл неше жылдық мерей тойын тойладық?
-Қандай өсиеттері мен нақыл сөздерін білесіңдер?
IV Бекіту «Теңге алу» ойыны арқылы
200тг- Белгілі шешен, билерді ата?
Сөз, тіл, өнер туралы мақал-мәтел
500тг- Шешендік сөз өнері дамыған ғасыр?
1000тг- Ақын-шешендердің алғашқы ұстазы кім болған?
Родлов «Шешендік өнер» туралы не дейді?
2000тг- «От ауызды, орақ тілді» деп кімдерді айтқан?
Шешендік сөз нешеге бөлінеді?
5000тг- Мазмұнына қарай шешендік өнер нешеге бөлінеді?
Екі ақынның сөз мен өнері сайысы........... аталады?
10000тг- Шешендер кімнің мүддесін қорғайды?
Тыйым сөз айт
Аты аңызға айналған шешендер?
V Қорытындылау
« Көш бастау қиын емес,
Қонатын жерде су болса.
Көл бастау қиын емес,
Шабатын жерде жау болса,
Шаршы топта сөз бастау қиын
Шешуін адам таппас дау бар»
Оқушыларды бағалау
Үйге §40 - тақырыпқа 10 тест құрау
- ізденіс жұмысы: «Шалқар өңіріндегі би,
шешендер»
өмірі мен шығармалары
- Мөңке туралы мәлеметтер табу