Бұқар жырау кім

Күні: 26.01.2011 жыл
Класы: 9 А
Сабақтың тақырыбы: Ел бірлігі – Бұқар толғауларының басты тақырыбы. «Тілек»
өлеңі.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Бұқар жырау Қалқаманұлының өмірі жайлы
әңгімелеу, шығармаларына
тән ел бірлігі мәселесіне тоқталу.
Хронологиялық кесте арқылы тарихи
кезеңдерге сипаттама беру. Ой
қозғауға, өз пікірлерін ортаға салуға
дағдыландыру.
Дамытушылық: Оқушылардың қызығушылығын арттыру, өз ойларын жүйелі
сөзбен
жеткізуге бейімдеу. Ауызекі сөйлеу
тілін дамыту, сөздік қорларын молайту.
Тәрбиелілік: Туған жерін сүюге, Отанын қорғауға тәрбиелеу,
бірлікке, татулыққа
шақыру. Адамгершілік қасиеттерді
әрқашан жадында ұстауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту
Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ – жауап
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд презентациялары, видео – ролик.
Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі
Сыныпты сабаққа әзірлеу. Сәлемдесу, түгендеу, класс тазалығына көңіл бөлу,
оқушылардың назарын сабаққа аудару; ол үшін:
Ел бастау қиын емес,
Қонатын жерден көл табылады.
Қол бастау қиын емес,
Шабатын жерден ел табылады.
Шаршы топта сөз бастаудан қиынды көргем жоқ – деген сөзді кім айтып еді?
Бұқар жырау Қалқаманұлы.
- Дұрыс айтасыңдар.
- Үйге қандай тапсырма берілді?
II. Үй тапсырмасын сұрау.
Үй тапсырмасын сұрау мақсатында «Зымыран сұрақтарына» жауап алу.
1) Жоғары қарап оқ атпа,
Жуық түсер қасыңа
Жаманға сырыңды қосып сөз айтпа
Күндердің күні болғанда
Сол жаман айғақ болар басыңа.

2) Қазтуған жыраудың қандай жырларын білесің?

3) Жыраулар поэзиясы қай кезеңнен басталады? Оның басты өкілдері кім?

4) «Көшпенділер философы» деген сөз кім туралы айтылған? Бұл сөзді кім
айтты?
5) «Айналайын Ақ жайық
Ат салмай өтер күн қайда,
Еңісі биік боз орда
Еңеке кірер күн қайда», - деп арман айтқан өай жырау?

6) Есім ханның «қолына сүйесін; қолтығына демесін» болған кім еді?

7) Балпаң, балпаң кім баспас,
Басарға балтып шыдамас,
Батырмын деп кім айтпас,
Барарға жүрек шыдамас.
Кімнің жыры?
8) Жыраулар поэзиясынан қандай ой аңғарылады. Ерекшелігі қандай?

9) ХVIII ғасырдағы тарихи жағдай қандай болды?
10) Бұқардың өмірі мен жыраулық өмірі туралы кім сыр шертеді?
11) Бұқар аталарыңның қандай өмір туралы толғаулары бар?
12) Хронологиялық кесте
|Жылдары |Болған оқиғалар |
| |Жоңғар қалмақтары қазақ жеріне шабуыл жасады |
| |Бұланты өзенінің бойында болған шайқаста қалмақтар жеңіледі|
| |Балқаш көлінің оңтүстігінде қайтадан айқас болады, бұл |
| |айқаста қазақтар жеңеді |
| |Қалмақтар қазақтарға шабуыл жасайды |
| |Тұтқындарын босатып, әр түрлі дипломатиялық қарым – |
| |қатынаста болады |
| |Жоңғар қалмақтарына шабуыл жасайды |
| |Қазақтар соңғы рет қалмақтарға қатты соққы беріп, жерлерін|
| |қайтарып алады |

1 3 2 6
4 5 7
1723 жылы, 1729 жылы, 1726 жылы,1755 жылы, 1741 жылы,1749 жылы, 1723 – 1741
жылдары

III. Жаңа сабақ.
Әуелі мына тақтада тұрған сөзді жазып алайық. Бұл сөз бүгінгі сабағымыздың
эпиграфы болады:
«Айнала алмай ат өлсін,
Айыра алмай жат өлсін,
Жат бойынан түңілсін,
Бәріңіз де бір енеден туғандай болыңыз» - Бұқар жырау.
Ел бірлігі – Бұқар толғауларының басты тақырыбы. «Тілек» өлеңі.

Бұқар жырау толғауларын үлкен төрт топқа бөлуімізге болады.
1. Өмір жайлы талғаулары.
2. Адам өмірінің кезеңдері жайлы.
3. Ел бірлігі жайлы.
4. Абылай ханға арнаған толғаулары жайлы.
IV. Сабақты бекіту.
Бұқар ел тағдырын, ел бүтіндігін, бейбіт өмірін, тәуелсіздігін өз
жырына арқау еткен. Соған дәлел бүгінгі біздің өтетін Бұқардың «Тілек»
өлеңі.
1. Бұқар жыраудың «Тілек» өлеңін жатқа оқып беремін.
2. «Тілек» өлеңін оқушыларға оқытамын.
3. «Тілек» өлеңіндегі он бір тілектің мағынасын аштыру.

5. Бұқар толғауларының өзектілігі неде? Топтастырып жазу.

6.

V. Қорытындылау.

VI. Үйге тапсырма.
1. “Тілек” өлеңін жаттау.
2. “Бұқар – ел бірлігі туралы жырлаған жырау” тақырыбында шығарма жазу.

VII. Бағалау.
-----------------------
4.

1. Бірінші тілек тілеңіз,
бір Аллаға жазбасқа...
2. ... Екінші тілек тілеңіз,
Ер, шұғыл, пасық, залымның,
Тіліне еріп азбасқа.
3. Үшінші тілек тілеңіз,
Үшкілсіз көйлек кимеске...

Кәрілік

Тілек

Қалданменен ұрысып

Сен он бір жасыңда

Ей, Абылай, Абылай

Асқар таудың өлгені

Жал - құйрығы қаба деп

Айналасын жер тұтқан

Керей, қайда барасың?

Сыртқы саясаты-
Ресей, Қытай, Орта Азия елдерімен экономикалық және сауда байланысы.
Қазақ жеріне ешкім қол суға алмайтын тұтастығын қамтамасыз етуге бағыттады.

Ішкі саясаты-
* Бір орталықтан басқаратын мемлекет құрды.
* Сот билігін күшейте түсті.
* Қазақ рулары мен тайпаларының арасындағы қақтығыстар мен барымта алуды
тоқтатты.

Қолбасшы, саяси дипломат, реформатор, халық мәдениетінің жанашыры

Билік құрған жылдары
1771-1781 жж

Өмір сүрген жылдары
1711-1781 жж

Абылай

Бұқар жыраудың
“Тілек” толғауындағы он
бір тілегінің мағынасын ашу

Бұқар
толғауларының
өзектілігі
неде?

Образды түрде

Нақыл
ретінде

Терең
ойлы

Көп мағыналы

Өткір шыншылдық

Бұқар
жырау
кім?

Ақылгөй адам

Философ

Көрнекті ақын

Шешен

Кеңесші

Жырау

Жыраудың өлеңдерін жинап, қағаз
бетіне түсірген кім?

Қандай өлеңдері бар?

Қай жерде туып өскен?

Әкесі кім болған?

Бұқар жырау жылдары өмір сүрген?