Мұнайдың құрамындағы көмірсутектері

Модуль №1
Қаныққан көмірсутектер. (8 сағат)
Модульдің құрылымымен таныстыру.
Қаныққан көмірсутектердің құрылысы, номенклатурасы.
Химиялық қасиетттері.
Дәптермен жұмыс.
Үйге тапсырма.
5 мин.
20 мин.
10 мин
10 мин.
Қаныққан көмірсутектердің алынуы, қолданылуы.
Циклопарафиндер.
Дәптермен жұмыс.
Сұрақ-жауап
15 мин.
15 мин.
5 мин.
10 мин.
3
4
5
6
Білімді меңгерту
Сабақ мақсатымен таныстыру.
Қарлы кесек оқыта үйрету ойыны
(Жеке топтық жұмыс)
Тақырыпты дамыту
Ұйымдастыру жұмыстары
«Қарлы кесек » оқыта үйрету ойыны.
(Жеке топтық жұмыс)
Білімді пысықтау
Химиялық эстафета
(сайыс сабақ)
Білімді бекіту
«Бреин-ринг » оқыта үйрету ойыны.
(жкек топтық жұмыс)
3 мин.
42 мин
2 мин.
43 мин.
45 мин.
45 мин.
7
8
Тест
Сынақ
45 мин.
45 мин.
Нені білуі керек :
. Көміртегі атомының ерекшеліктерін.
. Қаныққан көмірсутектердің гибриттенуі,
жалпы формуласы, көміртегі атомдарының
байланыс ұзындығы, байланыс бұрышы жайлы білу.
. Қаныққан көмірсутектердің жүйелеу номенклатурасы,
алынуы, қолданылуы.
Нені үйренуі керек:
. Қаныққан көмірсутектердің жүйелеу номенклатурасы
бойынша атын атау.
. Көмірсутектердің шар стерженьді және масштабты модельдерін жасай білу.
. Изомерия мен гомологтардың молеклалық және құрылымдық формулаларын жазып үйрену.
Негізгі түсініктер мен терминдер:
-Гибридтену, изомерия, гомолог, алкан, циклопарафин, радикал,
номенклатура.
Қолданылатын әдебиеттер:
Органикалық химия есептері ( Глинка)
Жалпы химия (Ділманов)
Химия тұрмыста
Шығармашылық тапсырмалар:
Реферат. Қаныққан көмірсутектердің қолданылуы.
№ 8-18 №8 -20 № 8 -22
Формула құрастыру
Кіріспе бөлімі
Тақырыбы: Қаныққан көмірсутектердің құрылысы, номенклатурасы,
химиялық қасиеттері
Білімділік мақсаты:
Жеке тұлға ретінде өзін-өзі тани білуге, ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық мақсаты :
Аз уақытқа көп мағлұмат алуға, жұпталып жұмыс атқаруға, танымдық қабілетін арттыруға баулу.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру. Модульдің құрылысымен таныстыру.
Тірек сызбалар арқылы тақырып мазмұнын түсіндіру.
Қаныққан көмірсутектер -метан қатарындағы және циклопарафиндер болып екіге бөлінеді.
Қаныққан көмірсутектердің ерекшеліктері:
Ж. Ф - Cn H 2 n+2 Мол. Ф: CH 4 H
Гибриттенуі-sp 3 **
Бұрышы - 109 0 28 1 Элек. Ф: H**C** H
С атом арақашықтығы - 0. 154 нм * *
Жұрнағы - « ан» H
H
Құр. Ф: H - C- H
H
C + 6 ) 2 ) 4 1s 2 2s 2 2p 2
C + + 6 ) 2 ) 4 1s 2 2s 2 2p 2
Метан CH 4 метил C H 3
Этан C 2 H 6 этил C 2 H 5
Пропан C 3 H 8 пропил C 3 H 7
Бутан C 4 H 10 бутил C 4 H 9
Пентан C 5 H 12 амил C 5 H 11
Гексан C 6 H 14 гексил C 6 H 13
Гептан C 7 H 16 гептил C 7 H 15
Октан C 8 H 18 октил C 8 H 17
Нонан C 9 H 20 нонил C 9 H 19
Декан C 10 H 22 декил C 10 H 21
Жұптаспаған бос электроны бар бөлшектер радикал деп аталады.
Номенклатурасы:
1 2 3 4
C H 3 - C H -C H 2 - C H 3 2метилбутан.
І
C H 3
Көміртегі тізбегінің ең ұзын тізбегін бөліп алады.
Оны тармақ ең жақын тұрған шетінен бастап нөмірлейді.
Қайсы көміртегі атомында орынбасушы топ (радикал) бар екенін цифрмен көрсетеді.
Егер орынбасушы топ бірнешеу болса, онда олардың әрқайсысын цифрмен белгілейді.
Тармақталу негізгі тізбек шетінен бірдей қашықтықтағы көміртегі атомдарынан бастаған жағдайда, тізбекті құрылысы ең қарапайым радикал орналасқан шеттен бастап нөмірлейді.
1 2 3 4 5 6
C H 3 - C H - C H 2 - C H 2 - C H - C H 3
/ /
C H 3 C 2 H 5
2 этил 5 этилгексан
Алкондар реакцияға түсуге актифті емес. Олар хлормен реакцияға түсе алады, бірақ ерекшелігі күн сәулесінің әсерінен жүреді. Бұл хлордың сутегін алмастыруымен аяқталады, мұны хлорлану реакциясы деп аталады.
C H 4 + CL 2 C H 3 CL + HCL
хлорметан
C H 3 CL 2 + CL 2 C H 2 CL 2 + HCL
дихлорметан
C H 2 C L 2 + CL 2 C H CL 3 + HCL
хлорметан
C H CL 3 + CL 2 CCL 4 +H CL
тетрахлорметан
. . . h v . . .
: CL : CL: : CL . + . CL:
. . .
H H . .
H C H + CL H C +H : CL:
H H . .
H H H H
/ / / /
H- C + C- H H - C - C - H
/ / / /
H H H H
Жүйелі өзгеріп, тізбек болып табылатын мұндай реакциялар тізбекті реакция деп аталады. Олар бос радикалды механизм бойынша жүреді.
C H 3 - C H 3 + CL 2 C H 3 - C H 2 CL + H CL хлорэтан
C 2 H 5 CL + CL 2 C 2 H 4 CL 2 + H CL дихлорэтан
C 2 H 4 CL 2 + CL 2 C 2 H 3 CL 3 + HCL трихлорэтан
C 2 H 3 CL 3 + CL 2 C 2 H 2 CL 4 + H CL тетрахлорэтан
C 2 H 2 CL 4 + CL 2 C 2 H CL 5 + H CL пентахлорэтан
C 2 H CL 5 + CL 2 C 2 CL 6 + HCL гексахлорэтан
Метанның жануы: 1. C H 4 +O 2 CO 2 + 2 H 2 O + 880 кДж
2. C 3 H 8 + O 2 3 CO 2 + 4H 2 O +Q
Қыздырғанда айырылуы: C H 4 C + 2H 2 - Q
Құрылысы мен химиялық қасиеттері ұқсас, бірақ құрамында бір немесе бірнеше C H 2 тобына айырмашылығы бар заттаз гомологтар деп аталады.
C H 2 - метилендік топ. Гомологтық айырма.
Метан, этан, бутан, пентан тағы басқалары гомологтар деп аталады.
3. Дәптермен жұмыс. Сызбалар жазу, оны түсіну.
4. Үйге тапсырма 2, 1 -2, 3 тақырыбын оқу.
№ 2 сабақ Д И А Л О Г Б Ө Л І М І
Қаныққан көмірсутектердің алынуы, қолданылуы. Циклопарафиндер.
Тәрбиелік мақсаты:
Аз уақытта көп мағлұмат алуға үйрену. Өзгені тыңдай білу.
Білімділік мақсаты:
Алкандардың алынуы, қолданылуын білу.
Циклоалкандардың ерекшелігін айқындау.
Дамытушылық мақсаты:
Тірек сызбаларын өздері жасап, үйренуге дағдыландыру,
есте сақтау қабілетін арттыру.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Тірек сызбалары тақырыпты түсіндіру.
Алынуы: 1. C +2H 2 C H 4
2. 2 CH 3 -CH 2 - CH 2 Br +2Na CH 3 -(CH 2 ) 4 - CH 3 + 2 Na Br
Қолданылуы:
Жанғанда көп жылу бөлетіндіктен отын ретінде.
Іштен жанатын двигательдер үшін жанармай ретінде.
Сутегін алудың негізгі көзі. C H 4 + H 2 O 3 H 2 + CO
Органикалық заттарды синтездеуде.
Еріткіш ретінде.
Тетрахлорметан -өрт сөндіруге
Фреон - тоңазытқыш қондырғыларында мұздатқыш ретінде.
Ж. Ф: Cn H 2 n
Тұйық циклді құрылысты көмірсутектер циклоалкандар немесе циклопарафиндер деп аталады.
С Н С Н
Н 2 С С Н 2 Н С С Н Н С С Н
Н 2 С С Н 2 Н С С Н Н С С Н
С Н
Циклобутан ЦИКЛОПЕНТАН
ЦИКЛОГЕКСАН
Алынуы:
Н Н Н 2 С С Н 2
Н -С -Н Н - С- Н Н 2 С С Н 2 +Н 2
Н 2 С С Н 2 С Н 2
С Н 2
С Н 2 - С Н 2 Br C H 2 - C H 2
Н 2 С +2Na H 2 C +2NaBr
C H 2 - C H 2 Br C H 2 - C H 2
C H 2 C H 2
H 2 C C H - C H 3 H 2 C C H - C H 2 - C H 3
H 2 C C H 2 H 2 C C H 2
C H 2
Метилциклобутан
Этилциклогексан
Бес және алты мүшелі циклоалкандарды ең алғаш Мәскеу университетінің профессоры Маркорников мұнайдан ашқан болатын. Осыдан барып оларды- нафтендер деп те атайды.
Дәптермен жұмыс.
Үйге тапсырма 2, 1 -2, 5 қарап шығу. Диалог бөлімге дайындық.
№ 3-4 сабақ
«Қарлы кесек » оқыта үйрету ойыны (Жеке топтық жұмыс)
Білімділік мақсаты: Кіріспе бөлімінде өткен тақырыптарын меңгерту.
Кітаппен жұмыс жасау. Білімін нығайту.
Тәрбиелік мақсаты: Жеке және топпен жұмыс жасауға, өз ойын анық айтып,
Білімдіні тани білуге үйрету.
Дамытушылық мақсаты: Танымдық қабілетін, есте сақтау дағдысын қалыптастыру.
Ойынның шарты:
Қатысушылар саны - 25
Оқушылар 5 топқа 5 оқушыдан бөлінеді. Әр стол А, Б, В, Г, Д әріптерімен белгіленеді. Әр столға А -1, А -2, А -3, А -4, А -5, т. б ойыншылары отырады. Әр топқа мұғалім белгілі бір тапсырма береді. Дайындыққа 5-10 минут уақыт беріледі. Дайындыққа берілген уақыт аяқталған соң, I тур жарияланады. Оқушылар орындарынан тұрып, әрқайсысы өздерінің бағыттаушы парағы бойынша жаңа орынға отырады. Бұл жерде әр столдан жинақталған 5 оқушы 5 түрлі тапсырмасын А әрпі бар оқушыдан бастап түсіндіреді. Барлығы сөйлеп болған соң . әрбір оқушы өз жауабын неғұрлымдәлірек дәлелдеген деп есептейтін сөйлеушінің нөмірін анықтап, оның нөмірін өз бағыттау парағындағы «ең жақсы сөйлеуші» жолына жазып алады. Осылай 5 тур жалғасады. Барлық тур аяқталған соң бағалауды бағыттау парағын жинап алып, ортақ бағалау парағына түсіру арқылы жүргізеді. Ортақ парақ бойынша ең жақсы ойыншы және ең жақсы команда анықталады.
Құрал жабдықтары:
Бағыттаушы парақтар.
Қатысушылардың нөмірі жазылған жетондар.
Үстелдерді белгілеуге арналған сілтемелер.
Жалпы бағалау парағы.
А
Тобының тапсырмасы
1. Метанның құрылысы
Гибридтену механизмін түсіндіру.
2. Қаныққан көмірсутектердің физикалық қасиеті.
Б
Тобының тапсырмасы
1. Метанның табиғатта кездесуі.
2. Алкандардың гомологтық қатарын атап, формулаларын жаз.
В
Тобының тапсырмасы
1. Алкандардың химиялық қасиеті.
Хлорлану реакциясы.
2. Изомерия және гомолог дегеніміз не?
Г
Тобының тапсырмасы
1. Алкандар номенклатурасына мысал келтір.
2. Циклопарафиндерге сипаттама.
Д
Тобының тапсырмасы
1. Циклопарафиннің алынуы және химиялық қасиеттері.
2. Алкандардың қолданылуы.
Үйге тапсырма: 2. 1 - 2. 5 оқу.
Қосымша әдебиеттер әкелу.
№5 сабақ
Х И М И Я Л Ы Қ Э С Т А Ф Е Т А
( Сайыс сабақ )
Білімділік мақсаты: Оқушылардың тарау көлемінде алған білімдерін
жинақтау.
Тәрбиелік мақсаты: Білімін қолдана білуге, жауапкершілік арттыруға,
пәнге деген қызығушылығын кеңейтуге баулу.
Дамытушылық мақсаты: Алкандар жайлы ұғымын кеңейту, қабілетін дамыту, шапшаңдыққа, тез шешім қабылдауға үйрету.
Құрал жабдығы:
- Таблицалар
- Тапсырма карточкалары.
Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру
2. Ойын шартымен түсіндіру.
I - тур. Бәйге
Оқушыларды екі топқа бөліп команда капитандарын анықтау.
- Екі топқа бірдей сұрақ қою, қай топ көп жауап берсе сол топ ұтады.
- Алкандардың жалпы формуласы? (Cn H2n+2)
- Гомолог дегеніміз не?
- Неге бұл көмірсутектер қаныққан деп аталады?
- Гибриттену дегеніміз не?
- Алкандарға қандай гибриттену тән?
- Хлорландыру реакциясы дегеніміз не?
- Көмірсутектердің жану өнімдерін ата?
- Тізбекті реакция дегеніміз не?
- Метанның гомологтық қатары?
- Метанды алу жолдары?
- Радикал дегеніміз не?
- Пентанның агрегаттық күйі?
- Алкандардың қолданылуы?
II - тур Эстафета
Реакцияны жалғастыру, әр реакцияға бір оқушыдан шығады.
1- топ C H 4 CH 3 CL ? ? CCL 4
2 - топ C 2 H 6 C 2 H 5 Br ? ? ? ? C 2 Br 6
III - тур Формула жазу
Берілген заттың формуласын жазып, жүйелеу номенклатурасына сәйкес атау.
1 - топ 1. 2 метил 4этилгептан
2. C H 3 - C H 2 - C H -C H - C H 3
C 5 H 11 C 2 H 5
2 - топ 1. 2, 4 диметилгексан
2. C H 3 - C H - C H - C H 2 - C H 3
C 2 H 5 C 2 H 5
IV - тур. Кім шапшаң ?
Заттың изомерін, келесі топ гомологын жазу, атын атау.
1 - топ. Гексанның изомерлері.
2 - топ. Гексанның гомологтары.
V - тур. Капитандар сайысы.
1 - топ. Метанның гибриттену механизмін түсіндір.
2 - топ. Орынбасу реакциясының механизмін түсіндір.
Сайыстың қорытындысын шығарып, оқушыларды бағалау.
Үйге тапсырма. Тарау көлемін қайталау.
№ 6 сабақ
«Брейн - ринг» оқыта үйрету ойыны
(жеке топтық жұмыс)
Білімділік мақсаты: Тарау бойынша өткен материалдарды пысықтау,
қорытынды бөлімге дайындау.
Тәрбиелік мақсаты: Бірін-бірі бағалай білуге, өзгені тыңдап,
өзін құрметтеуге баулу.
Дамытушылық мақсаты: Ой өрісін ізденімпаздық қабілетін дамыту.
Ойынның жүру барысы:
Сынып 5 - 6 адамнан топтарға бөлінеді. Әр топта бір жүргізуші болады. Ойынға қатысушыларға нөмір жазылған жетондар тартылады. Үстелдің үстінде үстел сілтемелері және 6 бөлікке бөлінген жаймалар, осы карталардың үстіне тапсырма жазылған карточкалар қойылады. Әр үстелдің түсі әр түрлі, соған сәйкес фишкаларда әртүрлі, тапсырманы орындауға 7-10 минут уақыт беріледі. Жүргізуші оқушылардан ретімен тапсырманы сұрап, дұрыс жауапқа фишка беріп отырады.
Бір үстелдің тапсырмасын болған соң сағат тілімен айнала отырып барлық үстел тапсырмаларын орындап шығады. Соңында жинаған фишкасына қарай, бағалау парағы бойынша әрбір оқушы бағаланады.
Құрал жабдығы:
- Нөмірлері және атқаратын рөлі жазылған жетон.
- Бөліктерге бөлінген қызыл, сары, жасыл, көк түсті жайма.
- Сандар жазылған жайма
- Сары (3) , жасыл(4), көк (5) түсті фишкалар.
- Үстелдердің сілтемесі
- Ортақ бағалау парағы
- Түрлі түсті карточкалар.
- Жауап үлгілері бар карточкалар
«Қызыл» үстел тапсырмалары.
Формуласын жаз
а) 3 этилгептан
б) 2, 2 диметилгексан
26 бет №15
а) 2 метил 3 этилгептан
б) 3 тетил 5 этилгептан
а) 3, 3 диметилпентан
б) 2 метилгексан
а) 2 пропил 3 бутилгептан
б) 2, 4 диэтилгексан
а) 3, 3 дибутилпентан
б) 4 этил 5, 5 дигексилоктан
а) циклогексан
б) 2, 2 диамил 3 гексилнонан
«Сары» үстел тапсырмалары.
Жүйелеу номенклатурасы бойынша атын ата
C 6 H 13
A} C H 3 - C H 2 -C H 2 -C - C H 3
C 6 H 13
Б) С H 2
H 2 C C H 2
H 2 C C H - C H 3
А) C 2 H 5
C H 3 - C -C H 2 - C H 3
C H 3
Б) H 2 C C H 2
H 2 C C H - C 2 H 5
C H 3 C H 3
А)
C H 3 - C H - C -C H 3
C H 3
Б) C 5 H 11
C H 3 - C - C H 2 - C H 3
C 4 H 9
А) C H 3 - C H 2 - C H - C H - C H 2 -C H 3
C 2 H 5 C 3 H 7
Б) H 2 C - C H 2
H 2 C - C H 2
А) C H 3 - C H - C H - C H 3
C H 2 C H 3
Б) C H 3 - C H - C H 2 - C H 2 - C H 3
C 4 H 9
C H 2 - C H 3
В) С H 3 -C -C H 2 - C H 3
А) C 2 H 5
C 4 H 9
C H 3 - C -C H 2 - C H - C H 3
C H 3 C H 3
«Жасыл» үстел тапсырмалары.
а) с - 18 м. ф тап
б) Мг =142 м. ф тап
а) Н - 26 М. Ф тап
б) Мг - 212 М. Ф тап
а) С - 16 М. Ф тап
б) Мг - 128 М. Ф тап
а) Н - 28 М Ф тап
б) Мг - 114 М. Ф тап
а) С -21 М . Ф тап
б) Мг - 86 М. Ф тап
а) Н - 12 М. Ф тап
б) Мг - 226 М. Ф тап
«Көк » үстел тапсырмалары.
А) Пентанның барлық изомерлерін жаз.
Б) Берілгені: m(C H 3 CL) =202г
m/k V(CL 2 ) =?
m(CL 2 ) =?
А) Октанның изомерлерін жаз.
Б) Берілгені: m (C 3 H 8 ) =36г
А) Пентанның изомерлерін жаз.
Б) Берілгені: p =2. 59г/л
W %(C) +82. 8%
W%(H) =17. 2 %
т/к м. ф=?
А) Нонанның изомерлерін жаз.
Б) Берілгені: m(C H 3 -C H 2 -C H 3 ) =28г
C H 2
m( H 2 C - C H 2 ) = ?
А) Октанның изомерлерін жаз.
Б) Берілгені: m(C 2 H 6 ) = 18г
+O
m/k V (C О 2 ) =?
А) Гексанның изомерлерін жаз.
Б) Берілгені: m(C 5 H 10 ) =40г
m/k m(C 5 H 12 ) =?
Жауап парақтары
«Қызыл» үстел жауаптары
№1
А) C H 3 - C H 2 - C H - C H 2 - C H 2 - C H 2 - CH 3
/
C 2 H 5
C H 3
/
Б) C H 3 - C - C H 2 - C H 2 - C H 2 - C H 3
/
C H 3
№2
А) C H 3 - C H - C H- C H 2 - C H 2 - C H 2 - C H 3
/ /
C H 3 C 2 H 5
Б) C H 3 - C H 2 - C H - C H 2 - C H - C H 2 - C H 3
/ /
C H 3 C 2 H 5
№3
C H 3
/
А) C H 3 - C H 2 - C - C H 2 - C H 3
/
C H 3
Б) C H 3 - C H -C H 2 - C H 2 - C H 3
/
C H 3
№4
А) C H 3 - C H - C H - C H 2 - C H 2 - C H 3
/ /
C 3 H 7 C 4 H 9
Б) C H 3 - C H - C H 2 - C H - C H 2 - C H 3
/ /
C 2 H 5 C 2 H 5
№5
C 4 H 9
/
А) C H 3 - C H 2 - C - C H 2 - C H 3
/
C 4 H 9
C 6 H 13
/
Б) C H 3 - C H 2 - C H 2 - C H - C - C H 2 - C H 2 - C H 3
/ /
C 2 H 5 C 6 H 13
№6
C H 2
/ \
А) H 2 C C H 2
\ /
H 2 C C H 2
\ /
C H 2
C 5 H 11 C 6 H 13
/ /
Б) C H 3 - C - C H - C H 2 - C H 2 - C H 3
/
C 5 H 11
«Сары» үстел тапсырмалары жауаптары
№1
А) 2, 2 дигексилпентан
Б) метилциклопентан
№2
А) 2, 2 метилэтилбутан
Б) этилциклобутан
№3
А) 2, 3, 3 триметилбутан
Б) 2, 2 бутиламилбутан
№4
А) 3 этил 4 пропилгексан
Б) циклобутан
№5
А) 2, 3 диметилбутан
Б) 2 этилпентан
№6
А) 2 метил, 3, 3 метилэтилпентан
Б) 2, 2 дибутилбутан
«Жасыл » үстел жауаптары.
№1
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz