Сабақ жоспары :: Әртүрлі
Файл қосу
Мұнайдың құрамындағы көмірсутектері
Модуль №1
Қаныққан көмірсутектер. (8 сағат)
| |1 |Модульдің құрылымымен таныстыру.|5 мин. |
| | |Қаныққан көмірсутектердің | |
|Кіріспе | |құрылысы, номенклатурасы. |20 мин. |
| | |Химиялық қасиетттері. | |
| | |Дәптермен жұмыс. |10 мин |
| | |Үйге тапсырма. |10 мин. |
| |2 | Қаныққан көмірсутектердің |15 мин. |
| | |алынуы, қолданылуы. | |
| | |Циклопарафиндер. |15 мин. |
| | |Дәптермен жұмыс. |5 мин. |
| | |Сұрақ-жауап |10 мин. |
| |3 | Білімді меңгерту | |
| | |Сабақ мақсатымен таныстыру. |3 мин. |
|Диалог | |Қарлы кесек оқыта үйрету ойыны |42 мин |
| | |(Жеке топтық жұмыс) | |
| | | | |
| |4 |Тақырыпты дамыту | |
| | |Ұйымдастыру жұмыстары |2 мин. |
| | |«Қарлы кесек » оқыта үйрету |43 мин. |
| | |ойыны. | |
| | |(Жеке топтық жұмыс) | |
| | | | |
| |5 |Білімді пысықтау | |
| | |Химиялық эстафета |45 мин. |
| | |(сайыс сабақ) | |
| | | | |
| |6 |Білімді бекіту | |
| | |«Бреин-ринг » оқыта үйрету |45 мин. |
| | |ойыны. | |
| | |(жкек топтық жұмыс) | |
| |7 |Тест |45 мин. |
| | | | |
|Қорытынды | | | |
| |8 |Сынақ |45 мин. |
Нені білуі керек :
. Көміртегі атомының ерекшеліктерін.
. Қаныққан көмірсутектердің гибриттенуі,
жалпы формуласы, көміртегі атомдарының
байланыс ұзындығы, байланыс бұрышы жайлы білу.
. Қаныққан көмірсутектердің жүйелеу номенклатурасы,
алынуы, қолданылуы.
Нені үйренуі керек:
. Қаныққан көмірсутектердің жүйелеу номенклатурасы
бойынша атын атау.
. Көмірсутектердің шар стерженьді және масштабты модельдерін жасай білу.
. Изомерия мен гомологтардың молеклалық және құрылымдық формулаларын жазып
үйрену.
Негізгі түсініктер мен терминдер:
-Гибридтену, изомерия, гомолог, алкан, циклопарафин,радикал,
номенклатура.
Қолданылатын әдебиеттер:
Органикалық химия есептері ( Глинка)
Жалпы химия (Ділманов)
Химия тұрмыста
Шығармашылық тапсырмалар:
Реферат. Қаныққан көмірсутектердің қолданылуы.
№ 8-18 №8 -20 № 8 -22
Формула құрастыру
Кіріспе бөлімі
Тақырыбы: Қаныққан көмірсутектердің құрылысы, номенклатурасы,
химиялық қасиеттері
Білімділік мақсаты:
Жеке тұлға ретінде өзін-өзі тани білуге , ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық мақсаты :
Аз уақытқа көп мағлұмат алуға, жұпталып жұмыс атқаруға,танымдық
қабілетін арттыруға баулу.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру. Модульдің құрылысымен таныстыру.
Тірек сызбалар арқылы тақырып мазмұнын түсіндіру.
Қаныққан көмірсутектер –метан қатарындағы және циклопарафиндер болып екіге
бөлінеді.
Қаныққан көмірсутектердің ерекшеліктері:
Ж.Ф – Cn H2n+2 Мол. Ф: CH4
H
Гибриттенуі-sp3
**
Бұрышы – 109 028 1 Элек. Ф:
H**C** H
С атом арақашықтығы – 0.154 нм
* *
Жұрнағы – « ан»
H
H
Құр. Ф: H – C- H
H
C + 6 )2)4 1s 2 2s2 2p 2
C+ + 6 )2 )4 1s2 2s2 2p2
Метан CH4 метил C H3
Этан C2 H6 этил C2 H5
Пропан C3H8 пропил C3 H7
Бутан C4 H10 бутил C4 H9
Пентан C5 H 12 амил C5 H11
Гексан C 6H 14 гексил C6 H13
Гептан C7 H 16 гептил C7 H15
Октан C8 H18 октил C8 H17
Нонан C9 H 20 нонил C9 H19
Декан C10 H22 декил C10H21
Жұптаспаған бос электроны бар бөлшектер радикал деп аталады.
Номенклатурасы:
1 2 3 4
C H3 – C H –C H2 – C H 3 2метилбутан.
І
C H3
Көміртегі тізбегінің ең ұзын тізбегін бөліп алады.
Оны тармақ ең жақын тұрған шетінен бастап нөмірлейді.
Қайсы көміртегі атомында орынбасушы топ (радикал) бар екенін цифрмен
көрсетеді.
Егер орынбасушы топ бірнешеу болса , онда олардың әрқайсысын цифрмен
белгілейді.
Тармақталу негізгі тізбек шетінен бірдей қашықтықтағы көміртегі
атомдарынан бастаған жағдайда ,тізбекті құрылысы ең қарапайым радикал
орналасқан шеттен бастап нөмірлейді.
1 2 3 4 5 6
C H3 – C H – C H2 – C H2– C H – C H3
/ /
C H 3 C2 H5
2 этил 5 этилгексан
Алкондар реакцияға түсуге актифті емес.Олар хлормен реакцияға түсе алады,
бірақ ерекшелігі күн сәулесінің әсерінен жүреді.Бұл хлордың сутегін
алмастыруымен аяқталады, мұны хлорлану реакциясы деп аталады.
C H4 + CL2 C H3 CL + HCL
хлорметан
C H3 CL2 + CL2 C H2 CL2+ HCL
дихлорметан
C H2 C L2 + CL2 C H CL3 + HCL
хлорметан
C H CL3 + CL2 CCL4 +H CL
тетрахлорметан
. . . . h v . . . .
: CL : CL: : CL . + .CL:
. . . . . . . .
H H . .
H C H + CL H C +H : CL:
H H . .
H H H H
/ / / /
H- C + C- H H – C – C - H
/ / / /
H H H H
Жүйелі өзгеріп , тізбек болып табылатын мұндай реакциялар тізбекті реакция
деп аталады.Олар бос радикалды механизм бойынша жүреді.
C H3 – C H3 + CL2 C H3 – C H2 CL + H CL хлорэтан
C2 H5 CL + CL2 C2 H4 CL2 + H CL дихлорэтан
C2 H4 CL2 + CL2 C2 H3 CL3 + HCL трихлорэтан
C2 H3 CL3 + CL2 C2H2CL4 + H CL тетрахлорэтан
C2 H2 CL4 + CL2 C2 H CL5 + H CL пентахлорэтан
C2 H CL5 + CL 2 C2 CL6 + HCL
гексахлорэтан
Метанның жануы: 1.C H4 +O2 CO 2+ 2 H 2O + 880 кДж
2. C3 H 8+ O2 3 CO2 + 4H2 O +Q
Қыздырғанда айырылуы: C H4 C + 2H 2 - Q
Құрылысы мен химиялық қасиеттері ұқсас, бірақ құрамында бір немесе бірнеше
C H2 тобына айырмашылығы бар заттаз гомологтар деп аталады.
C H2 - метилендік топ. Гомологтық айырма.
Метан, этан, бутан, пентан тағы басқалары гомологтар деп аталады.
3.Дәптермен жұмыс. Сызбалар жазу,оны түсіну.
4. Үйге тапсырма 2,1 -2,3 тақырыбын оқу.
№ 2 сабақ Д И А Л О Г Б Ө Л І М І
Қаныққан көмірсутектердің алынуы , қолданылуы. Циклопарафиндер.
Тәрбиелік мақсаты:
Аз уақытта көп мағлұмат алуға үйрену.Өзгені тыңдай білу.
Білімділік мақсаты:
Алкандардың алынуы, қолданылуын білу.
Циклоалкандардың ерекшелігін айқындау.
Дамытушылық мақсаты:
Тірек сызбаларын өздері жасап,үйренуге дағдыландыру,
есте сақтау қабілетін арттыру.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Тірек сызбалары тақырыпты түсіндіру.
Алынуы: 1. C +2H2 C H4
2. 2 CH3 -CH2– CH2 Br +2Na
CH3 -(CH2 )4 – CH3 + 2 Na Br
Қолданылуы:
Жанғанда көп жылу бөлетіндіктен отын ретінде.
Іштен жанатын двигательдер үшін жанармай ретінде.
Сутегін алудың негізгі көзі. C H4 + H2 O 3 H2 + CO
Органикалық заттарды синтездеуде.
Еріткіш ретінде.
Тетрахлорметан -өрт сөндіруге
Фреон – тоңазытқыш қондырғыларында мұздатқыш ретінде.
Ж.Ф: Cn H2 n
Тұйық циклді құрылысты көмірсутектер циклоалкандар немесе циклопарафиндер
деп аталады.
С Н
С Н
Н2 С С Н2 Н С С Н Н С
С Н
Н2 С С Н2 Н С С Н
Н С С Н
С Н
Циклобутан ЦИКЛОПЕНТАН
ЦИКЛОГЕКСАН
Алынуы:
Н Н Н2 С С Н2
Н -С –Н Н – С- Н Н2 С С Н2 +Н2
Н2 С С Н2 С Н2
С Н2
С Н2 - С Н2 Br C H2 - C H2
Н2 С +2Na H2 C
+2NaBr
C H2 - C H2 Br C H2 - C H2
C H2 C H2
H2 C C H – C H3 H2 C C
H – C H2- C H3
H2 C C H2 H2 C C H2
C H2
Метилциклобутан
Этилциклогексан
Бес және алты мүшелі циклоалкандарды ең алғаш Мәскеу университетінің
профессоры Маркорников мұнайдан ашқан болатын. Осыдан барып оларды-
нафтендер деп те атайды.
Дәптермен жұмыс.
Үйге тапсырма 2,1 -2,5 қарап шығу.Диалог бөлімге дайындық.
№ 3-4 сабақ
«Қарлы кесек » оқыта үйрету ойыны (Жеке топтық жұмыс)
Білімділік мақсаты: Кіріспе бөлімінде өткен тақырыптарын меңгерту.
Кітаппен жұмыс жасау.Білімін нығайту.
Тәрбиелік мақсаты: Жеке және топпен жұмыс жасауға,өз ойын анық айтып,
Білімдіні тани білуге үйрету.
Дамытушылық мақсаты: Танымдық қабілетін , есте сақтау дағдысын
қалыптастыру.
Ойынның шарты:
Қатысушылар саны - 25
Оқушылар 5 топқа 5 оқушыдан бөлінеді.Әр стол А,Б,В,Г,Д әріптерімен
белгіленеді.Әр столға А -1, А -2 , А -3, А -4, А -5, т.б ойыншылары
отырады.Әр топқа мұғалім белгілі бір тапсырма береді.Дайындыққа 5-10 минут
уақыт беріледі.Дайындыққа берілген уақыт аяқталған соң, I тур
жарияланады. Оқушылар орындарынан тұрып, әрқайсысы өздерінің бағыттаушы
парағы бойынша жаңа орынға отырады.Бұл жерде әр столдан жинақталған 5
оқушы 5 түрлі тапсырмасын А әрпі бар оқушыдан бастап түсіндіреді.Барлығы
сөйлеп болған соң .әрбір оқушы өз жауабын неғұрлымдәлірек дәлелдеген деп
есептейтін сөйлеушінің нөмірін анықтап,оның нөмірін өз бағыттау парағындағы
«ең жақсы сөйлеуші» жолына жазып алады.Осылай 5 тур жалғасады.Барлық тур
аяқталған соң бағалауды бағыттау парағын жинап алып, ортақ бағалау
парағына түсіру арқылы жүргізеді.Ортақ парақ бойынша ең жақсы ойыншы және
ең жақсы команда анықталады.
Құрал жабдықтары:
Бағыттаушы парақтар.
Қатысушылардың нөмірі жазылған жетондар.
Үстелдерді белгілеуге арналған сілтемелер.
Жалпы бағалау парағы.
| | |
|А |1. Метанның құрылысы |
|Тобының |Гибридтену механизмін түсіндіру. |
|тапсырмасы |2. Қаныққан көмірсутектердің физикалық қасиеті. |
| | |
|Б |1.Метанның табиғатта кездесуі. |
|Тобының тапсырмасы | |
| |2. Алкандардың гомологтық қатарын атап,формулаларын |
| |жаз. |
| | |
|В |1. Алкандардың химиялық қасиеті. |
|Тобының тапсырмасы |Хлорлану реакциясы. |
| |2. Изомерия және гомолог дегеніміз не? |
| | |
|Г |1. Алкандар номенклатурасына мысал келтір. |
|Тобының тапсырмасы | |
| |2. Циклопарафиндерге сипаттама. |
| | |
|Д |1. Циклопарафиннің алынуы және химиялық қасиеттері. |
|Тобының тапсырмасы | |
| |2. Алкандардың қолданылуы. |
Үйге тапсырма: 2.1 – 2.5 оқу.
Қосымша әдебиеттер әкелу.
№5 сабақ
Х И М И Я Л Ы Қ Э С Т А Ф Е Т А
( Сайыс сабақ )
Білімділік мақсаты: Оқушылардың тарау көлемінде алған білімдерін
жинақтау.
Тәрбиелік мақсаты: Білімін қолдана білуге, жауапкершілік арттыруға,
пәнге деген қызығушылығын кеңейтуге баулу.
Дамытушылық мақсаты: Алкандар жайлы ұғымын кеңейту,қабілетін
дамыту,шапшаңдыққа ,тез шешім қабылдауға үйрету.
Құрал жабдығы:
1. Таблицалар
2. Тапсырма карточкалары.
Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру
2. Ойын шартымен түсіндіру.
I – тур. Бәйге
Оқушыларды екі топқа бөліп команда капитандарын анықтау.
1. Екі топқа бірдей сұрақ қою, қай топ көп жауап берсе сол топ ұтады.
1. Алкандардың жалпы формуласы? (Cn H2n +2)
2. Гомолог дегеніміз не?
3. Неге бұл көмірсутектер қаныққан деп аталады?
4. Гибриттену дегеніміз не?
5. Алкандарға қандай гибриттену тән?
6. Хлорландыру реакциясы дегеніміз не?
7. Көмірсутектердің жану өнімдерін ата?
8. Тізбекті реакция дегеніміз не?
9. Метанның гомологтық қатары?
10. Метанды алу жолдары?
11. Радикал дегеніміз не?
12. Пентанның агрегаттық күйі?
13. Алкандардың қолданылуы?
II – тур Эстафета
Реакцияны жалғастыру, әр реакцияға бір оқушыдан шығады.
1- топ C H4 CH3 CL ? ? CCL4
2 – топ C2 H6 C2 H5Br ? ? ? ? C2
Br 6
III - тур Формула жазу
Берілген заттың формуласын жазып, жүйелеу номенклатурасына сәйкес
атау.
1 – топ 1. 2 метил 4этилгептан
2. C H3 – C H2 – C H –C H – C H 3
C5 H 11 C2H5
2 – топ 1. 2,4 диметилгексан
2. C H 3– C H – C H – C H2 – C H3
C2 H5 C2 H5
IV – тур. Кім шапшаң ?
Заттың изомерін , келесі топ гомологын жазу , атын атау.
1 – топ. Гексанның изомерлері.
2 – топ. Гексанның гомологтары.
V – тур. Капитандар сайысы.
1 – топ. Метанның гибриттену механизмін түсіндір.
2 – топ. Орынбасу реакциясының механизмін түсіндір.
Сайыстың қорытындысын шығарып, оқушыларды бағалау.
Үйге тапсырма. Тарау көлемін қайталау.
№ 6 сабақ
«Брейн – ринг» оқыта үйрету ойыны
(жеке топтық жұмыс)
Білімділік мақсаты: Тарау бойынша өткен материалдарды пысықтау,
қорытынды бөлімге дайындау.
Тәрбиелік мақсаты: Бірін-бірі бағалай білуге, өзгені тыңдап,
өзін құрметтеуге баулу.
Дамытушылық мақсаты: Ой өрісін ізденімпаздық қабілетін дамыту.
Ойынның жүру барысы:
Сынып 5 – 6 адамнан топтарға бөлінеді.Әр топта бір жүргізуші
болады.Ойынға қатысушыларға нөмір жазылған жетондар тартылады.Үстелдің
үстінде үстел сілтемелері және 6 бөлікке бөлінген жаймалар, осы карталардың
үстіне тапсырма жазылған карточкалар қойылады.Әр үстелдің түсі әр түрлі ,
соған сәйкес фишкаларда әртүрлі , тапсырманы орындауға 7-10 минут уақыт
беріледі.Жүргізуші оқушылардан ретімен тапсырманы сұрап,дұрыс жауапқа
фишка беріп отырады.
Бір үстелдің тапсырмасын болған соң сағат тілімен айнала отырып
барлық үстел тапсырмаларын орындап шығады. Соңында жинаған фишкасына қарай
, бағалау парағы бойынша әрбір оқушы бағаланады.
Құрал жабдығы:
1. Нөмірлері және атқаратын рөлі жазылған жетон.
2. Бөліктерге бөлінген қызыл, сары, жасыл, көк түсті жайма.
3. Сандар жазылған жайма
4. Сары (3) , жасыл(4), көк (5) түсті фишкалар.
5. Үстелдердің сілтемесі
6. Ортақ бағалау парағы
7. Түрлі түсті карточкалар.
8. Жауап үлгілері бар карточкалар
«Қызыл» үстел тапсырмалары.
| |Формуласын жаз |
| |а) 3 этилгептан |
|№1 |б) 2,2 диметилгексан |
| |26 бет №15 |
| №2 |а) 2 метил 3 этилгептан |
| |б) 3 тетил 5 этилгептан |
| №3 |а) 3,3 диметилпентан |
| |б) 2 метилгексан |
| №4 |а) 2 пропил 3 бутилгептан |
| |б) 2,4 диэтилгексан |
| №5 |а) 3,3 дибутилпентан |
| |б) 4 этил 5,5 дигексилоктан |
| №6 |а) циклогексан |
| |б) 2,2 диамил 3 гексилнонан |
«Сары» үстел тапсырмалары.
| |Жүйелеу номенклатурасы бойынша атын ата |
| | |
| |C6 H13 |
| | |
| |A} C H3 – C H2 -C H2 –C – C H3 |
|№1 | |
| |C6 H13 |
| |Б) С H2 |
| |H2 C C H2 |
| | |
| |H2 C C H – C H3 |
|№2 | |
| |А) C2 H5 |
| | |
| |C H3 – C –C H2- C H3 |
| | |
| |C H3 |
| | |
| |Б) H2 C C H2 |
| | |
| |H2 C C H – C2 H5 |
| | |
|№3 | |
| |C H3 C H3 |
| |А) |
| |C H3 - C H – C –C H3 |
| | |
| |C H3 |
| |Б) C5 H11 |
| | |
| |C H3 – C – C H2 – C H3 |
| | |
|№4 |C4 H9 |
| | |
| |А) C H3 – C H2 – C H – C H – C H2 –C H3 |
| | |
| |C2 H5 C3 H7 |
| |Б) H2 C - C H2 |
| | |
|№5 |H2 C - C H2 |
| | |
| |А) C H3 – C H – C H – C H3 |
| | |
| |C H2 C H3 |
| |Б) C H3 – C H – C H2 – C H2 - C H3 |
| |C4 H9 |
| |C H2 – C H3 |
|№6 |В) С H3 –C –C H2 – C H3 |
| |А) C2 H5 |
| |C4 H9 |
| |C H3 – C –C H2- C H – C H3 |
| | |
| |C H3 C H3 |
«Жасыл» үстел тапсырмалары.
| |а) с – 18 м.ф тап |
|№1 | |
| |б) Мг =142 м.ф тап |
| |а) Н – 26 М.Ф тап |
|№2 | |
| |б) Мг – 212 М.Ф тап |
| |а) С – 16 М.Ф тап |
|№3 | |
| |б) Мг – 128 М.Ф тап |
| |а) Н – 28 М Ф тап |
|№4 | |
| |б) Мг – 114 М.Ф тап |
| |а) С -21 М .Ф тап |
|№5 | |
| |б) Мг – 86 М.Ф тап |
| |а) Н – 12 М.Ф тап |
|№6 | |
| |б) Мг – 226 М.Ф тап |
«Көк » үстел тапсырмалары.
| |А) Пентанның барлық изомерлерін жаз. |
| | |
|№1 |Б) Берілгені:m(C H3 CL)=202г |
| |m/k V(CL2) =? |
| |m(CL2) =? |
| |А) Октанның изомерлерін жаз. |
| | |
|№2 |Б) Берілгені: m (C3 H8) =36г |
| | |
| |А)Пентанның изомерлерін жаз. |
| |Б) Берілгені: p =2.59г/л |
|№3 |W %(C)+82.8% |
| |W%(H)=17.2 % |
| |т/к м.ф=? |
| |А) Нонанның изомерлерін жаз. |
| | |
|№4 |Б) Берілгені: m(C H3-C H2-C H3) =28г |
| |C H2 |
| |m( H2 C - C H2)= ? |
| |А) Октанның изомерлерін жаз. |
| | |
|№5 |Б) Берілгені: m(C2 H6)= 18г |
| |+O |
| |m/k V (C О2)=? |
| |А) Гексанның изомерлерін жаз. |
| | |
|№6 |Б) Берілгені: m(C5 H10)=40г |
| |m/k m(C5 H12)=? |
Жауап парақтары
«Қызыл» үстел жауаптары
№1
А) C H 3– C H2 - C H – C H2 – C H2 – C H2– CH3
/
C2 H5
C H3
/
Б) C H3 - C – C H2 – C H2 - C H2- C H3
/
C H3
№2
А) C H3– C H – C H- C H2- C H2- C H2- C H3
/ /
C H3 C2 H5
Б) C H3 – C H2 – C H – C H2– C H – C H2 – C H3
/ /
C H3 C2 H5
№3
C H3
/
А) C H3 – C H2 - C – C H2 – C H3
/
C H3
Б) C H3 – C H –C H2 – C H2 – C H3
/
C H3
№4
А) C H3 – C H – C H – C H2 – C H2 – C H3
/ /
C3 H7 C4 H9
Б) C H3 – C H – C H2 – C H – C H2 – C H3
/ /
C2 H5 C2 H5
№5
C4 H9
/
А) C H3 – C H2 – C – C H2 – C H3
/
C4 H9
C6 H13
/
Б) C H3 – C H2- C H2 – C H – C – C H2 – C H2 – C H3
/ /
C2 H5 C6 H13
№6
C H2
/ \
А) H2 C C H2
\ /
H2 C C H2
\ /
C H2
C5 H11 C6 H13
/ /
Б) C H3 – C – C H – C H2 – C H2 – C H3
/
C5 H11
«Сары» үстел тапсырмалары жауаптары
№1
А) 2,2 дигексилпентан
Б) метилциклопентан
№2
А) 2,2 метилэтилбутан
Б) этилциклобутан
№3
А) 2,3,3 триметилбутан
Б) 2,2 бутиламилбутан
№4
А) 3 этил 4 пропилгексан
Б) циклобутан
№5
А) 2,3 диметилбутан
Б) 2 этилпентан
№6
А) 2 метил,3,3 метилэтилпентан
Б) 2,2 дибутилбутан
«Жасыл » үстел жауаптары.
№1
а) Cn H2n +2 C18 H38 б) Мг =142 12n +2n + 2
=142
14n = 140
n=10
C10 H22 декан
№2
А) H – 26 C12 H26 б) Мг=112 C15 H32
№3
А) C16 H34 б) C9 H20 нонан
№4
А) C13 H28 б) Мг
=114 C8 H18 октан
№5
А) С21 H 44 б) Мг =86
C6 H14 гексан
№6
А) С6 H 12 б) Мг
=226 C16 H34
«Көк» үстел жауаптары.
№1
Хг 202г
Б) C H4 + CL2 C H3 CL + HCL хг =202 *71 =284г CL2
71г 50,5г
50,5
Х=202*22.4 =89.6л CL2
50.5
№2
36 г х л
Б) C3 H8 3C +4 H2 х=36*89,6л =18,53л
174 г 4 * 22,4 л 174г
№3
Б) m = V *P = 22.4 = 58г
МФ = Cx :Hy =82.8 : 17.2 = 6.9 : 17.2 =1:2.5
12 1 6.9 6.9 4 еселейміз
Мг(С4 Н10) = 12*4+10=58г
№4
28г t0 C H2
Б) С H3 - C H2 – C H3 H2 C C H2 +H2
44г 42г
X = 28*42 =26,72г
44
№5
18г Хл
Б) 2С2 Н6 +7О2 4С О2 + 6Н2 О Х= 18*96 =28,8 л
2*30г 4*22,4л 60
№6
Xл 40г
Б) C5 H12 C5 H10 +H2 Х =72*40=41,14 л
72г 70г 70
3.Ортақ бағаларын шығару
4.Үйге тапсырма. 2,1 – 2,5 тарауды қайталау.
Тест және зачетқа дайындалу.
№7 сабақ
Т Е С Т
I вариант
1. Бейорганикалық заттардан органикалық зат мочевинаны синтездеуші химик.
А) Берцелиус В) Фридман
Б) Велер Г) Менделеев
2. Құрамы бірдей құрылысы әртүрлі соған байланысты қасиеттері де әртүрлі
заттар
А) Изомер В) Көмірсутек
Б) Гомолог Г) Гибридтену
3. Қаныққан метан қатарындағы көмірсутектердің гибридтенуі
А) sp В) sp3
Б) sp2 Г) s2 p
4. Валенттілік терминін енгізген ғалым
А) Кекуле В) Купер
Б) Франкленд Г) Бутлеров
5. Химиялық байланыс түзу кезінде көміртегі атомдарының барлық валенттік
электрон бұлттарының бірдей күйге ауысуы.
А) адсорбция В) стереохимия
Б) гибридтену Г) гомология
6. Қаныққан метан қатарындағы көмірсутектің жалпы формуласы.
А) Cn H 2n В) Cn H2n-2
Б) Cn H 2n+2 Г) Cn H2n+6
7. Молекулалық массасы 142 болатын зат
А) C7 H16 В) C10 H22
Б) C4 H10 Г) C5 H12
8. Төменде келтірілген заттардың қайсысы алкандарға жатады.
А) C5 H10 В) C4 H10
Б) C H3 Г) C6 H6
9. 11,2 л пропанды жаққанда қ. Ж қанша көлем С О2 Р бөлінеді.
А) 30,4 л В) 12,7 л
Б) 4,48 л Г) 33,6 л
10. 48 г бутаннан қанша грамм циклобутан алуға болады?
А) 58 г В) 24 г
Б) 46г Г) 40 г
II - вариант
1. Органикалық химия терминін енгізген химик.
А) Бутлеров В) Кекуле
Б) Берцелиус Г) Франкленд
2. Құрамы көміртегінен және сутегінен тұратын заттар.
А) Көмірсу В) көміртек
Б) бензол Г) алкан
3. 1861 ж қантты заттарды синтездеген орыс химигі.
А) Велер В) Марковников
Б) Менделеев Г) Бутлеров
4. Құрылысы мен химиялық қасиеттері ұқсас ,бірақ құрамында бір немесе
бірнеше С Н2 тобына айырмашылығы бар заттар.
А) көміртек В) циклоалкан
Б) гомолог Г) изомер
5. Төмендегі заттардың қайсысы циклоалкандарға жатады.
А) С9 Н10 В) С5 Н10
Б) С6 Н6 Г) С3 Н8
6. Циклопарафиндердің жалпы формуласы
А) Сn Нn В) Сn Н2n+2
Б) Сn Н 2n Г) Сn Н2n-2
7. Молекулалық массасы 114 болатын қаныққан көмірсутектер
А) С6 Н12 В) С5 Н12
Б) С4 Н10 Г) С8 Н8
8. Н -24 болатын қаныққан көмірсутектердің молекулалық формуласы.
А) С10 Н24 В) С11 Н24
Б) С5 Н24 Г) С9 Н24
9. 48 г хлорметан алу үшін реакцияға қ. ж қанша көлем метан қажет?
А) 21 л В) 22,4 л
Б) 18 л Г) 48,6 л
10. 36 г пропаннан қанша грамм циклопрпан алуға болады?
А) 27 г В) 48 г
Б) 35г Г) 34 г
Тест жауаптары:
I – вариант
6 - б
1 - б 7 - в
2 - а 8 - в
3 - в 9 - г
4 - б 10 – б
5 - б
II - вариант
6 - б
1- б 7 - г
2 - в 8- в
3 - г 9- а
4 - б 10 -г
5 - г
№ 8 сабақ
З А Ч Е Т
Сабақ барысы: 1 Ұйымдастыру кезеңі
2.Тапсырмаларға жауап.Билет арқылы зачет алу
Билет №1
1. Алкандарға жалпы сипаттама
2. Изомерия. Мысал келтір
Билет №2
1. Алкандардың табиғатта кездесуі
2. Метанның хлорлану реакциясының механизмі.
Билет №3
1. Циклопарафиндер ерекшелігі
2. Этанның айырылу және жану реакциясы.
Билет№4
1. Жүйелеу номенклатурасы бойынша заттың атын атау ерекшеліктері
2. Алкандардың қолданылуы
Билет №5
1. Циклопарафиндердің химиялық қасиеттері
2. Көмірсутектердің жіктелуі
Билет №6
1. Гибридтену жөніндегі түсінік негізінде метан молекулалық тетраэдрлік
құрылысын қалай түсіндіруге болады.
2. Алкандардың қолданылуы
Билет №7
1. Гомологтарға мысал келтір
2. С атомының ерекшеліктері
Билет№8
1. Алкандардың алынуы
2. Алкандардың қаныққан көмірсутектері деп аталу себебін, мысалмен
түсіндір.
Билет№9
1. Гексанның 2 изомеріне ,2 гомологына мысал
2. s, p,d, f электрондарға сипаттама
Билет №10
1. Циклобутанның изомерлеріне мысал
2. Қаныққан көмірсутектердің негізгі ерекшеліктері.
Билет №11
1. Пнетан молекуласының шар стерженьді моделін жаса
2. Радикал дегеніміз не?
Билет№12
1. Химиялық байланыс үзілуінің механизмі
2. Тізбектің реакциясы дегеніміз не?
Билет№13
1. Этанның хлорлану реакциясы
2. Циклоалкандардың қолданылуы
Билет№14
1. Органикалық химиялық даму ерекшеліктері
2. Химиялық құрылыс теориясының негізгі қағидалары.
Билет№15
1.Гибридтену механизмін түсіндір
2. Көмірсутектердің жіктелуі
Билет №16
1. Изомер дегеніміз не?
2. С атомының атомдық ерекшеліктері
Билет№17
1. Органикалық құрылыс теориясы.
2. Циклопарфиндердің қолданылуы.
Билет№18
1. Қаныққан көмірсутектердің гомологтық қатары
2. Алкандардың қолданылуы.
Билет№19
1. Метан мен хлор арасындағы орынбасу реакциясының механизмі
2. Радикал дегеніміз не?
Билет№20
1. s, p, d, f электрондарға сипаттама
2. Химиялық құрылыс теориясы
Билет№21
1. Химиялық байланыстың үзілу механизмі
2. Циклоалкандардың алынуы.
Билет№22
1. Гексанның 2 изомері мен 2 гомологына мысал
2. Алкандардың құрылыс ерекшелігі
Билет№23
1. Жүйелеу номенклатурасының негізгі қағидалары
2. Гибридтену дегеніміз не?
Модуль №3
Аромат көмірсутектер. Табиғи және мұнайға серік газдар . Көмірсутектердің
табиғи көздері. (8 сағат)
| Бөлімі | р/с | Тақырыптары | Сағаты |
| | | 1. Модульдің құрылымымен, |51 |
|Кіріспе |1 |мақсатымен таныстыру. | |
| | |2. Арендер тақырыбын тірек |201 |
| | |сызбалар арқылы түсіндіру | |
| | |3. Дәптермен жұмыс |151 |
| | |4Үйге тапсырма |51 |
| |2 |1. Ұйымдастыру |21 |
| | |2.Көмірсутектердің табиғи |251 |
| | |көздері тақырыбын тірек | |
| | |сызбалармен түсіндіру | |
| | |3. Дәптермен жұмыс |151 |
| | |4.Үйге тапсырма |31 |
| |3 |Тақырыпты меңгерту | |
| | |«Өзара оқыту» сабағы |401 |
| | |(жұппен жұмыс) | |
|Диалог | |Қорытынды.Үйге тапсырма. |51 |
| |4 |Тақырыпты дамыту. | |
| | |«Алгоритм» ойыны |451 |
| | |(Жеке топтық) жұмыс | |
| |5 |Тақырыпты пысықтау | |
| | |Деңгейлік тапсырмалармен |451 |
| | |жұмыс(жеке жұмыс) | |
| |6 |Тақырыпты бекіту. |401 |
| | |«Өрмекші» ойыны |51 |
| | |Қорыту.Үйге тапсырма. | |
| |7 |Тест |151 |
|Қорытынды | |Бақылау жұмысы |301 |
| |8 |Айналмалы сынақ |401 |
| | |Қорытынды. |51 |
Нені білуі керек:
Аромат көмірсутектерінің құрылыс ерекшеліктерін , химиялық
қасиеттерін,табиғи және мұнайға серік газдардыңқұрамын , мұнай өнімдерін
және оларды крекингілеу әдістерін білу.
Нені үйренуі керек:
Арендердің гомологтарының құрылыс ерекшеліктерін жаза білу.
Мұнай өнімдерін лабораторияда франциялау жолын үйрену
Крекинг теңдеулерін жазып үйрену
Негізгі түсініктер мен терминдер:
Арендер, детонация, франция, дистилят,ректификациялық колонна ,газды
бензин ,құрғақ газ, октан шкаласы,гудрон.
Қосымша әдебиеттер:1. «Жалпы химия» Ділманов
2.Химия тұрмыста
3. Химия есептер жинағы
4. «Химия» Аханбаев
Шығармашылық жұмыстар:1. Есептер шығару
2. Қызылорда облысында өндірістік мұнайдың
құрамы
3. Мұнай өнімдерінің қолданылуы.
Кіріспе бөлімі
№1 №2 сабақ
Тақырыбы: 1. Ұйымдастыру.
2. Тірек сызбалар арқылы тақырыпты
түсіндіру
Арендер
Ж.Ф: Сn Н 2n-6 М.Ф: С6 Н6 бензол
Гибридтенуі: sp2 C H
Бұрышы: 1200
Құр формуласы: H C C H
немесе
H C C H
H C
1825 ж ағылшын зерттеушісі Фарадей ашты.
Физикалық қасиеті С6 Н6
Химиялық қасиеті.
t б= 5,50 түссіз суда еримейді қаныққан
көмірсутекке тән
иісі бар сұйық қанықпаған көмірсутекке тән
I Орынбасу реакциясына түсуі
(Қаныққан көмірсутектерге тән қасиеті)
Н N O3 –пен әрекеттесуі
C H
C H
H C C H H2 SO4 H C C –NO2
+ H O- NO2 + H2 O
H C C H H C
C H
C H
C H
2.
С Н C H
C H C H FeBr 3 HC C-Br
+Br 2 + HBr
C H C H H C C H
C H
C H
бромбензол
II Қосылу реакциясы (қанықпаған көмірсутектерге тән)
1. Хлормен әрекеттесуі
H
CL
С H CL C H
H C C H H C
C CL
+3 C L2
H C C H C C H
CL
C H H C CL
H
CL
гексахлорциклогексан
Алынуы
1.Зелинский реакциясы Циклогексаннан алу
C H2 C H
H2 C C H2 3000 C H C C H
+3H2
H2 C C H2 H C C H
C H2 C H
2. н- гексаннан алу
C H2 C H
H2 C C H3 H C C H
+4H2
H2 C C H3 H C C H
C H2 C H
Алкилбензолдар (толуал)
C H3 C H3
N O2 N O2
+ 3HNO3
+3H2 O
толуол NO2
2,4,6 тринитротолуол
Тотығуы: (KMnO4 түссіздендіреді)
O
C6 H5 – C H3 + O C6 H5 -C + H2 O
OH
Табиғи газ құрамы:
| | | | | | |
|C H4 |C2 H6 |C3 H8 |C4 H10 |C5 H12 |№2 және т.б|
| | | | | | |
|80-97% |0.5-4% |0.2-1.5 % |0.1-1 % |0-1% |2 -13% |
III Қорытынды.
IVҮйге тапсырма.18-23 қарап шығу
ДИАЛОГ БӨЛІМІ
№3 сабақ
«Өзара оқыту» сабағы.
I - ұйымдастыру
Мақсаты: Кіріспе бөлімінде өтілген тақырыптарды меңгерту, кітаппен жұмыс
жасау , жұппен жұмыс жасауға үйрету.
Шарты: Екі оқушы , бірі- мұғалім, екіншісі – оқушы қызметін
атқарады.Екеуіне де екі түрлі тапсырмалар беріп,дайындалуға уақыт
беріледі.Уақыт аяқталған соң «Мұғалім» оқушыға түсіндіреді, одан соң
«оқушы» түсінгенін айтады. Осылай екі оқушы рөлін өзгертіп ,осы шарт
қайталанады.
Тапсырмалары:
1. Оқушыларға «мұғалім» & 17 &18 &19 оқып, негізгі ұғымдарын түсіну.
2. Оқушыларға «оқушы» &20 &21 &22 &23 оқып түсіну.
I Тур мұғалім оқушы
II Тур оқушы мұғалім
III Қорытынды
IV Үйге тапсырма &17 &23 қарап шығу
Қосымша әдебиеттер әкелу
№4 сабақ
«Алгоритм» ойыны.
I Ұйымдастыру
II Шартымен, мақсатымен түсіндіру
Мақсаты: Алғаш білімін дамыту.Бірлесе жұмыс жасауға, өзін бағалауға, бірін-
бірі бағалауға үйрету.
Шарты: 4 оқушыдан топтасады. Тақтаға тапсырмалар және ойын схемасы
жазылады .Әр тапсырмадан соң 4 оқушы сғат тілімен дәптерлерін алмастырып
отырады.Соңында әр оқушының дәптері өзіне келіп тоқтайды.
Тапсырма:
Мұнайды айдау өнімдерін атап жаз
Крекинг және оның ерекшеліктері
Айдау және крекингілеу процесін салыстыр.
Тексер бағала
Өзің қарап шық
Жауаптары:
1. & 22 83-85 бет
2. &22 86-91 бет
3. 83-91 бет
III қорытынды
IV Үйге тапсырма
№5 сабақ
Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс
I Ұйымдастыру
II Шартымен, мақсатымен түсіндіру
Мақсаты: Тақырыпты пысықтау, деңгей бойынша жұмыс жасауға
үйрету,жеке және топпен жұмыс жасау.
Шарты: I, II , III деңгейлерге 2-3 сұрақтан тапсырмалар берілген.
Әр оқушы өз қалауымен тапсырманы таңдап, жауап жазады, белгілі уақыттан соң
жауап парағы арқылы өз жазғанын тексеріп бағалайды,одан соң мұғалім
тексеріп бағалайды.
III деңгей
Табиғи және мұнайға серік газдар құрамы ,өнімдері
Бензол гомологтарын жаз.
С12 Н26 крекингілеу кезінде жүретін реакция теңдеуін жаз
II деңгей
Мұнай өнімдері
Термиялық, катализдік крекинг және риформшы
Өзгерістерді жаса
I деңгей
1. Табиғи газ ,мұнайға серік газ, крекинг газдары,пиронез газы,кокс газының
құрамы мен пайдалану мүмкіндіктері жөнінде қорытынды жаса
2. Нонан және көмірсутек түзу арқылы жүретін диномилсульфид С9 Н19 – S –
C9 H19 пен сутегі екеуінің арасындағы реакция теңдеуін құрастыр ,
күкіртсутектен күкірт қышқылын алу реакциясы теңдеуін құр.
Жауап папағы:
I деңгей
Табиғи газ: С Н4 , С2 Н6 , С3 Н8, С4 Н10, С5 Н12, N2 ж.б
Мұнайға серік газ:
Крекинг газ:
Пиролиз газ:
Кокс газы: С О- Н2
Табиғи газ: жану жылуы жоғары,жану кезеңінде күл қалмайды.Ол донна
,мартен,шыны балқитын пештерде жағылады. Табиғи газ химия өнеркәсібі үшін
маңызды шикізат.
М.с.г: Пайдалы табиғи газға қарағанда кең химиялық жолмен өңдеу арқылы
серік газдан заттарды көп мөлшерде алуға болады. Автотранспортта бензин
шығынын үнемдеу мақсатында қолданылады.
Крекинг газ:
2.C9 H19 –S – C9 H19 +2 H :H 2C9 H 20 +H2 S
нонан күкірт сутек
H2 S + CaSO 4 H2 SO4 + CaS
II деңгей
C H2
H2 C C H2
H2 C C H2 +3H2
C H2
C H2
H2 C C H2
+ H2
H2 C C H2
C H2
+ 3H2 C6 H12 +H2
C6 H12 + H2 C6 H14
C6 H14 C6 H10 + 2H2
№6 сабақ
«Өрмекші» ойыны
I Ұйымдастыру
II Ойын шартымен тусіндіру
Мақсаты: Алған білімдерін бекіту, жеке және топпен жұмыс жасауға
үйрету, өзін-өзі және топты бағалауға дағдыландыру.
Шарты: №1 №2 №3 №4 оқушылар нөмірленеді,әр нөмерге тапсырма
беріледі, тапсырмаға дайындалып болған соң №1 –лер бір столға,№2-лер
екінші столға,№3-тер ...№4-тер... осылай орналасып,оқығандарын ортаға
салады.Сосын өзін-өзі 3 тапсырма бойынша бағалайды.Қайтадан орындарына
келіп тапсырманы түсіндіреді, енді топ бірін-бірі бағалайды.
Тапсырмалар:
№1 оқушыларға
1.Аромат көмірсутектерінің құрылыс ерекшеліктері
2. Мұнайды франциялау қандай физикалық құбылыстарға негізделген?
3.
№2 оқушыларға
Катализдік крекинг процесіне мысал
Аса маңызды мұнай өнімдерін атап, қолдану салаларын көрсет
№3 оқушыларға
Детонация, октан саны деген не?
Табиғи газдан сутегі ,күйе,ацетилен,хлор туындыларын алу реакция
теңдеулерін құрастыр.
№4 оқушыларға
Аромат көмірсутектерінің химиялық қасиеттерін сипатта.
Термиялық крекинг және риформингілеу ерекшеліктерін түсіндір
Коксохимия өндірісіне ортақ ғылыми принциптерді ата
«Блиц» турнир
Мұнайдың айдау өнімдері
Крекинг сөінің мағынасы
Бензинді ароматтау процесі қалай аталады
Керосиннің t қ-? tқ= 180-3000 С
Көмірсутектер қалай жіктеледі
Мұнай құрамындағы 3 к сутек
Табиғи газдың құрамы С Н4 – С3 Н12 N2
Дестонация дегеніміз не?
Кокстеу деген не?
Құрамы бірдей құрылысы әртүрлі зат соған байланысты қасиеті әртүрлі зат
(изомер)
Аты Аромат,бірақ иісі аромат емеск.с (бензол)
Жемістерді тез пісіретін газ (этилен)
Мұнайдың беткі қабатындағы досы (мұнайға серік газ)
Метанның гибридтенуі sp3
Гектификациялық колонна биіктігі
Қорытынды бөлімі
№7 сабақ
Қ ұ р а м а т е с т
I вариант
1. Ағылшын зерттеушісі Фарадей бензолды қай жылы ашты?
А)1881ж В) 1845 ж
Б) 1825 ж Г) 1856 ж
2. Бензол молекуласындағы байланыс саны?
А) 10 В) 12
Б) 6 Г) 8
3. Дегидрлегенде этилциклогексан аромат қандай көмірсутекке айналады.
А) этилбензол В) толуал
Б) бензол Г) метилбензол
4. Бензин құрамындағы С саны
А) С6 – С12 В) С4 – С14
Б) С2 – С8 Г) С5 – С11
5.Мұнайдың құрамындағы көмірсутектері
А) парафин,этилен,диен В) алкан,ц-алкан,этилен
Б) алкан,ц-алкан,аромат к.с Г) алкан,аромат, метан
6. Мазуттың айдалмайтын бөлігі
А) газойль В) керосин
Б) Гудрон Г) бензин
7. 200г гептан толуалға айналғанда сутегінің (қ.ж) қандай көлемі түзіледі?
А) В)
Б) Г)
8. Мұнай францияларын өзінің қайнау t0 на сәйкес алыну ретімен орналастыр.
1.Бензин А) 1500-2500
2. Газойль Б) 400-2000
3. Керосин В) 3000 жоғ
4. лигроли Г)1800-3000
9. Бензинді ароматтау процесі
А) детонация В) франциялау
Б) крекинг Г) риформинг
10. Тас көмірді кокстегенде түзілетін өнімдер.
А) Кокс, амиакты су, мазут, гидрон.
Б) Кокс газы,т.к смоласы, аммиакты су,көмір IV оксиді
В) Тас көмір смоласы,кокс, аммиакты су,кокс газы
Г) аммиакты су, кокс газы, бензин,көміртегі
II вариант
1. Бензолдың құрылымдық формуласын ұсынған ғалым
А) Зелинский В) Фарадей
Б) Кекуле Г) Бутлеров
2. Бензол молекуласындағы көміртегінің гибридтеуі
А) s2 p В) sp
Б) sp3 Г) sp2
3. Жүзімдіктердегі Филлоксераға қарсы қолданылатын қосылыс
А) C4 CL6 В) C5 CL5
Б) C6 CL6 Г) C6 CL5
4.Бензиннің қопарылыс бере жануы.
А) франция В) детонация
Б) жану Г) тотығу
5.Биіктігі 40 м болатын мұнай өңдейтін құрылғы
А) Цилиндр В) түтікті пеш
Б) салқындатқыш Г) ректификациялық колонна
6.180г бензолдан қанша грамм гексохлорбензол алуға болады.
А) В)
Б) Г)
7. Бензол ядросындағы П байланыс саны.
А) 6 Б)4
В) 3 Г)1
8. Мұнай көмірсутектерін ұшқыш заттарға ыдырату процесі
А) крекинг В) кокстау
Б) франциялау Г) жандыру
9. Мұнай өнімдеріне сәйкес көміртектер
1 Глицин А) С8 – С14
2 газойль Б) С18 жоғ
3 Лигрони В)С12 – С18
4 керосин Г)С5 –С11
10. Детонацияға төзімді изооктанның құрамы:
А) 2,3 диэтилпентан В) 2 метилоктан
Б) 3,3 диметилгексан Г) 2,2,4 триметилпентан
Жауап парағы:
I вариант 6 б
1 б 7
2 в 8 1-б 4-а 3- г 2- в
3 а 9 г
4 г 10 в
5 б
II вариант 6
1 б 7 г
2 г 8 а
3 а 9 1-г 3-а 4- в 2- б
4 в 10 г
5 г
Бақылау жұмысы
1 вариант
С12 Н26 көмірсутегін крекинглеу кезінде жүретін реакциялар
280г 2,4,6 триметротолуал алу үшін қандай заттар қанша мөлшерде қажет
Мына өзгерістерді жаса
С2 Н2 С6 Н6 С 6Н5 CL
C6 H12
2 вариант
С16 Н34 көмірсутегін крекингілеу кезінде жүретін реакциялар
200г циклогептаннан қанша грамм толуал алуға болады.
Мына өзгерістерді жаса:
CaC2 C2H2 C6 H6 C6 H14
Жауаптары:
1. С12 Н26 С6 Н14 + С6 Н12
С6 Н14 С4 Н10 + С2 Н4
С4 Н10 С Н4 + С3 Н6
C H3yг C H3 280г
Хг N O3 N O2
2. + 3HNO3
+3H2 O
92 г
N O2 227г
Y=280*92=
3.63г 227
189 г х=280*85=
227
3.C2 H2 C6 H6
CL
C6 H6+CL2 + HCL
C6 H6 +4H2 C6 H14
II вариант
1. С16 H34 C8 H18 + C8 H16
C8 H18 C4 H10 + C4 H8
C4 H10 C2 H6 + C2 H4
C4 H10 C 3H 6+ C H4
2. C H3 хг
200 г C H3
C H2
H2 C C H2 +3H2
H 2C C H2
92г
C H2
99 г
Х=200*92=
99
3.CaC2 + 2H O H C2 H2 + Ca(O H)2
3C2 H2 C6 H6
C6 H6 + 4H2 C6 H14
Қорытынды. Үйге тапсырма.
Модуль №4
Спирттер және фенолдар( 8сағат)
|Бөлімі | |Тақырып мазмұны |Сағат |Мерзімі |
| |1 |Модульдің құрылымымен таныстыру мақсатын |5 | |
| | |міндетін айқындау. | | |
| | |Біртанды спирттер | | |
| | |құрылысы,қасиеттері,алынуы,қолданылуы |25 | |
| | |тақырыбын сызбалар арқылы түсіндіру. | | |
| | |Дәріптермен жұмыс | | |
| | |Үйге тапсырма |10 | |
| | | |5 | |
|Кіріспе | | | | |
| |2 |Ұйымдастыру |2 | |
| | |Көп атанды спирттер,фенолдар тақырыбын |20 | |
| | |тірек сызбамен түсіндіру | | |
| | |Дәптермен жұмыс |15 | |
| | |Үйге тапсырма |8 | |
| |3 |Тақырыпты менгерту |40 | |
| | |Өзара оқыту сабағы ( жұппен жұмыс) | | |
| | |Үйге тапсырма |5 | |
| |4 |Тақырыпты дамыту | | |
| | |Алгоритм ойыны |40 | |
| | |Қорыту үйге тапсырма |5 | |
| | | | | |
| | | | | |
|Диалог | | | | |
| |5 |Тақырыпты пысықтау | | |
| | |Бақытты сәт оқыта үйрету ойыны ( топпен |40 | |
| | |жұмыс) | | |
| | |Қорыту үйге тапсырма |5 | |
| |6 |Тақырыпты бекіту | | |
| | |Өрмекші ойыны (жеке-топтық жұмыс) |40 | |
| | |Қорытынды үйге тапсырма | | |
| | | |5 | |
| |7 |Тест |15 | |
|Қорытынды | |Бақылау |30 | |
| |8 |Релелік сынық |45 | |
Нені білуі керек:
Спирттер құрылысын,түрлерін,физикалық химиялық қасиеттерін ,алынуы мен
қолданылуын ,гидроксия тобының ерекшеліктерін ,фенолдар жайлы білу.
Нені үйренуі керек:
Реакция теңдеулерін жазу ,сутектің байланыс механизмін
жазу,тұрмыста,медицинада спирттердің қолданылуын білу,жұмыс жасап үйрену.
Негізгі түсініктер мен терминдер:
• Гидроксия тобы
• Фенол
• Глицерин ,этиленгликоль
• Селектирлі катализатор,метанол.
Қолданылатын әдебиеттер:
2. Жалпы және анорганикалық химия. Аханбаев
3. Химия В таблицах и схемах: Қурмашева
4. Химия есептері
Шығармашылық тапсырмалар:
5. N18-150. N18-151. N18-155. N18-156. N18-162.
6. Спирттердің қолданылуы. Реферат
7. Ағзаға спирттердің әсері .Шыгармашылық жұмыс
8. Көп атанды спирттердін маңызы.Реферат
Кіріспе бөлімі.
№1 ,№2 сабақ
Біратанды қаныққан спирттер ,фенолдар көпатанды спирттер
құрылысы,қасиеттері алынуы,қолданылуы.
Ұйымдастыру
Модуль құрылымымен,мақсатымен түсіндіру.
Тірек сызбалары арқылы тақырыпты түсіндіру.
Мол Ф: С2 H5 OH H/CE C2H6 O
H H
,, ..
Элек Ф: H: С . . С :О: H
H H
Құр Ф: H H
H- С - С - О- H
н/е СН3-СН2- ОН
/ /
H H
Спирттер дегеніміз- молекулаларында көмірсутек радикалымен
байланысқан бір немесе бірнеше функционалдық тобы органикалық қосылыстар.
Спирттер
Біратомды спирттердің гомологтық қатары.
|№ |Аталуы |Формуласы |t 0-қ |
|1 |Метил спирті(метанол) |СН3ОН |64,7 |
|2 |Этил спирті ( этанол) |С2Н5ОН |78,3 |
|3 |Пропил спирті (пропанол ) |С2Н5ОН |97,2 |
|4 |Бутил спирті (бутанол ) |С4Н9ОН |117,7 |
|5 |Амил спирті ( пентанол ) |С5Н11ОН |137,8 |
|6 |Гексил спирті (гексанол) |С6Н13ОН |157,2 |
|7 |Гептил спирті ( гептанол ) |С7Н15ОН |176,3 |
Физ қасиеті.Өзіне тән иісі бар,түссіз сұйықтық ,судан жеңіл (р=0,8г/см3) t
қ =78,3 0 С , суда жақсы ериді,еріткіш бола алады.
Функционалдық топ дегеніміз – заттың химиялық қасиетін немесе қызметін
анықтайтын топ.
Жалпы формуласы: Сn Н 2n+1OH немесе ROH жұрнағы «ол»
2 1
C H3 – C H2 – O H этанол - 1
5 4 3 2
1
C H3 – C H2 – C H2 –C H – C H3 пентанол -2
/
C H 3 OH
/
C H3 – C – C H2 – O H 2,2 диметилпрпанол
-1
/
C H3
Химиялық қасиеттері:
Жануы: C2 H5 O H +3O 2 2C O2 +3H2 O +Q
Ме-н: 2C2 H5 O H + 2Na 2C2 H5 O Na +H2
Бромсутек-н C2 H5 O H + H Br C2 H5 Br + H2 O
H H
Дегидраттануы: H – C – C – H C H2 = C H2 +H2 O
H H этилен
Эфирленуі: C2 H5 O H + H O C2 H5 C2 H5 – O – C2 H 5 + H2 O
диметилэфирі
Молекуласында бір-бірімен оттегі арқылы қосылған екі көмірсутек
радикалдарынан тұратын органикалық заттар – жай эфир деп аталады.
Қолданылуы:
Х/ш қажетті заттар
Органикалық заттар өндіруде
Медицанада
Парфюмерияда
Алынуы:
1. Этаннан алынуы:
А) C2 H6 + Br2 C2 H5 Br +HBr бромэтан
Б) C2 H5 Br + H O H C2 H5 O H + H Br
2 . Этиленнен алу
C H2 = C H2 + H2 O C H3 –C H2 – O H
2. Ашыту
С6 H12 O 6 2C2 H5 O H +C O2
Метанолдың синтезі (C H4 + H2 O C O + 3H2 )
Синтез газ
C O +2 H2 C H3 O H +Q
Синтез газ
Көпатомды спирттер молекуласында көмірсутек радикалымен байланысқан
бірнеше гидроксил топтары болады.
СН2-ОН этимигликоль.улы суда жақсы еритің, түссіз зат.
СН2- ОН
СН2 –ОН глицерин
СН - ОН
СН2 -ОН
Химиялық қасиеті: №1
C H2 – O H C H2 - ONa
+ 2 Na + H2
C H2 – O H C H2 – ONa
№2
CH2 O H – C H2 O H + H C L C H2 O H - C H2 CL + H2 O
Қолданылуы:
Синтетикалық қопар. зат
смола
Глицерин май жасау
Этиленгликоль
Тоқыма
өндірісінде тері илеуде Антифриз
лавсан талшықтары
Молекулаларында функционалдық топтары бензол ядросымен
байланысқан аромат көмірсутектердің гидроксил туындылары фенолдар деп
аталады.
C H2 – C H2 – O H OH OH
фенол OH
Өзіне тәнтиісі бар ,түссіз кристал зат.
Химиялық қасиеттері:
1.Na - H 2 OH +2Na 2 ONa +H2
2.NaOH –H C6 H5 O H +NaO H C6 H5 O Na +H2 O
OH OH
Br Br
3.Br –H 3Br 3HBr
Br
формальдегид дезинфекциялауда
пластмасса
Фенол бояу
бактерициттік Д дәрумен
4. Дәптермен жұмыс
5. Қорытынды .Үйге тапсырма . Спирттер тарауын қарап келу.
Д И А Л О Г Б Ө Л І М І
№3 сабақ
«Өзара оқыту» ойыны
I Ұйымдастыру
Мақсаты: Спирттер және фенолдар тарауын меңгерту, кітаппен жұмыс
жасауға ,оқи отырып түсінігін жеткізе білуге баулу.
Шарты: Оқушылар «мұғалім» және «оқушы» рөліне енеді.
№1 және №2 оқушыларға тапсырма беріліп 15 мин дайындалады, болған соң
«мұғалім» «оқушыға» түсіндіреді.Осылай рөлдері ауысып қайталанады.
Тапсырмалары:
№1 оқушыларға:
Біратомды спирттер құрылысы, қасиеттері, алынуы, қолданылуы. Метанол
ситезі.
№ 2 оқушыларға:
Көпатомды спирттер. Фенолдар қасиеттері, алынуы, қолданылуы.
I тур «мұғалім» «оқушы»
II тур «оқушы» «мұғалім»
III Қорытынды.
IV Үйге тапсырма.
№4 сабақ
«Алгоритм» ойыны
I Ұйымдастыру
II Ойын шартымен , сабақ мақсатымен түсіндіру.
Мақсаты: Оқушылардың спирттер тарауы бойынша алған білімдерін
дамыту.Бірін-бірі және өзін-өзі бағалауға дағдыландыру.
Шарты: 4 оқушыдан топтасып, схема бойынша берілген тапсырмаларды
орындайды. Әр тур сайын дәптерлерін сағат тілімен алмастырып
отырады.Соңында оқушы өз дәптеріне басқа 3 оқушының не жазғанын көріп,
бағалайды.
Тапсырма:
Спирттерге жалпы сипаттама.
Жіктелуі,құрылысы,номенклатурасы.
Біратомды, көпатомды, фенолдардың
химиялық қасиеттері.
Спирттердің өзіне тән қасиеттеріарқылы
бір-бірінен қалай ажыратуға болады.
Тексер,бағала
Өзің қарап шық
Жауаптары:
1
2
3
III Қорытынды
IV Үйге тапсырма
№ 5 Сабақ
«Бақытты сәт» оқыта үйрену ойыны
Мақсаты: Спирттер және оренолдар тарауы боиынша алған
білімдерін пысықтау оқушының есте сақтау қабілетін дамыту,
шапшаңдыққа баулу.
Сабақ барысы:
I Ұйымдастыру
II Ойын шарттарын таныстыру
I гейм « Бой сергіту»
Әр камандаға 10 сұрақтан беріледі
I топқа
1 Біратомды қ/қан спирт-ң жалпы формуласы ? R-OH
2 Функцианалдық топ дегеніміз не? Заттың хим. қос. анықтау
3 Спирттер жұрнағы «ОЛ»
4 Ашық түсті мұнай өнімдері: бинзин, керосин,газойль,мигрони
5 Крекинг деген не? Көмірсутектердің құрылысын өзгерту
6 Жай эфир дегеніміз... R-O-R
7 Бос радикал деген не? Бос электроны бар бөлшек
8 Спирттер молекуласындағы химиялық байланыс түрі? Сутектік
9 Екі атомды спирт? Этиленгликоль
10 Этил спиртінің физикалық қасиеті? Суда жай ериді,ұшқыш
II топқа
1 Фенол дегеніміз не? OH
2 Спирттердің қолданылуы ?Еріткіш, медицинада,парфюмерияда,орг.зат
3 Этилин көмірсутектерінің жұрнағы? Илен, ен
4 Мұнай өнімдерінің қалдығы? Мазут, гудрон
5 Крекингтің жіктелуі?Термиялық ,катализдік,риформинг
6 Мұнай құрамындағы көмірсутектер?Парафин,циклопарафин, аромат
7 Үш атомды спирт? глицерин
8 Синтез газдың құрамы?C O + H2
9 Фенолдың алу қаиеті? Өзіне тән иісі бар .кристал зат
10 Көмірсутектердің жіктелуі? Қаныққан,қанықпаған ,аромат
II гейм. Бөшкеден шыққан басқатырғылар.
Бөшкеден шыққан нөмерлерге сәйкес сұрақтарға жауап береді.
1- топқа
1.Мына өзгерістерді жаса
C6 H6 C6 H5 CL C6 H5 O Na C6 H5 O H
2.C2 H6 C2 H5 Br C2 H5 O H C2 H5 O Na
3. C2 H5 O H C O2 CaC O3 CaO
2- топқа
1. C6 H5 O H C6 H5 O Na C6 H5 O H
2. C2 H4 C2 H5 O H C2 H5 Br C2 H5 O H C O2
3. C6 H12 O 6 C2 H5 O H C2 H5 O Na C2 H5 O H
III гейм «Жұмбақтас»
1- топқа
1, Өзі иіссіз, дәмі –тәтті, суда жақсы еритін екі зат бар –бірінші усыз,
екіншісі улы. Бұл қандай заттар:(этиленгликоль,глицерин)
2.Оны бидайдан ,картоптан,жүзімнен де кейде ағаш жаңқасынанда алуға болады,
бірде пайдалы, бірде зиянды,қай зат? (этил спирті)
2-топқа
1.Өзі спирт болғанмен қышқылдық қасиеті бар улы зат.(фенол)
2.Адам көру жүйесіне әсер етіп,тез уландыратын спирт.(метанол)
IV гейм«Сен-маған, мен -саған»
Үй тапсырмасы.Екі команда бір-біріне 2 сұрақтан қояды.
V гейм «Көсемдікке ұмтылу»
10 сұрақ беріледі, ең көп жауап берген команда ұтады.
1- топ
1. Функционалдық топ қызметі.
2. Нитроглицерин қалай алынады?
3. 18,5 г сілтілік металл бір атомды спирттен қ.ж 2,8 л Н2 ығыстырып
шығарады. Спирттің молекулалық массасын тап?
4. Атын ата: C3 H7
C H3 – C H2 – C H2 –C –C H2 – O H
C3 H7
5.Формуласын жаз: 3,3 диэтил 4 пропилгексанол-1
6. Нәтижесінде 56 л(қ.ж) С О2 түзілетін болса,неше грамм метил
спиртінің жанатынын есепте шығар.
7. Хлорсутекті метанол арқылы өткізгенде метанның голонитуындысы
түзіледі. Реакция теңдеуін құр.
8.Этилпропилэфирінің түзілу реакциясын жаз.
9.Қаныққан біратомды спирттің алыну жолдары.
10. Фенолдың қолданылуы.
2- топ
1. 23 г С2 Н5 О Н жағу үшін қанша көлем О2 қажет.
2. Этил спиртінен хлорэтанды қалай алады.
3. Сәйкес спирттен 1- бромпропанның түзілу реакциясын жаз.
4. Натрий метилатының түзілу реакциясын жаз.
5. Формуласын жаз: 2,3дипропилпентанол-2
Атын ата:
C4 H9
CH3 –C H2 –C H2 –C –C H2 –C H2 –O H
C5 H11
6.Ішкі молекулалық дгидраттануы 30г болған кезде 9г су бөлетін бір атомды
спирттің молекулалық формуласын тап.
7.Метаннан метанол алуға болатын реакция.
8. Прпил спиртінен прпанды алу реакциясы.
9.Дипропилэфирінің түзілу реакциясын жаз.
10.Этиленгликоль мен глицириннің молекулалық массасын тап.
Жауаптары:
1-топ
1.Заттың қызметі мен қасиетін анықтайды.
2.C H2 – O H C H2 – O N O2
C H – O H + 3 Na2 + H O C H – O –N O2 +3H2 O
C H2 – O H C H2 – O – NO2
нитроглицирин
18.5г 2,8л
3.Me + C2 H5 O H C2 H5 O Na + H2
Хг 22,4 л
Х=18.5 г*22,4л=
2,8л
4. 3,3 дипропилпентанол-1
5. C2 H5
C H3 -C H2 – C H – C –C H2 – C H2 –O H
C3 H7 C2 H5
6.
x 56л
2C H3 O H + 3O2 2C O2 +4H2 O Х=64г*56л=80г
2*32=64г 2*22,4л
44,8 44,8л
7. CH3 O H + H CL C H3 CL + H2 O
8. C2 H5 O H + H O – C3 H7 C2 H5 – O – C3 H7 + H2 O
9.C2 H6 + HBr C2 H5 Br +H Br
C2 H5 Br + H O H C2 H5 O H + H Br
C H2 =C H2 + H O H C2 H5 O H
Ашыту C6 H12 O6 2C2 H 5O H + 2C O2
Ағаш сүрегінен цел гмон спирт
10. 1. Фенолформальдегидті пластмасса алуда
2. Дезинфекциялауда
3.Бояу
4.Дәрі-дәрмек
5.Бактерия жоюда
II топ
23г Хл
1. С2 H5 O H +3O2 2C O2 + 3H2 O +Q Х= 23*67.2=
46г 3*22,4л 46
67,2л
2. C2 H5 O H + H C L C2 H5 CL + H2 O
3. C3 H7 O H + H Br C H3 – C H2 –C H2 – Br +H2 O
4. 2C H3 O H + 2Na 2C H3 O Na +4H2
5. 3 бутиламилгексанол -1
30г 9г
6. К – О Н СnH2n-2 +H O Х= 30г*18г
= 540 = 60г
Хг 18г 9г 9
Cn H2n+1 + JO H =60г
12n +2n+1+17=60г C3 H7 O H пропанол
14n=60 -18
14n=42 n=42:14 n=3
7. C H4 +Br 2 C H3 Br +HBr CH3 Br +H O H C
H3 O H + HBr
H H H H H H
8. H – C – C –C –O H H – C – C =C – H (C H3 – C H
=C H2)
H H OH H
C H3 – C H =C H2 + H2 C H3 – C H2 – C H3
пропен пропан
9. С3 H7 – O H + H O -C3 H7 C3 H7 – O – C3 H7
10. Мг С Н – О Н = 12*20+1**60+16=46г/моль
С Н – О Н
Мг C H2 - OH =12*3+1*8+16*3=82 г/моль
C H – O H
C H2 – O H
III Команда мүшелерін бағалау.
IV Қорытынды. Үйге тапсырма.
№6 сабақ
«Өрмекші» ойыны.
I Ұйымдастыру.
II Мақсаты: Тарау бойынша алған білімін бекіту, жеке және топпен жұмыс
жасауға үйрену,өзін-өзі және топты бағалауға дағдыландыру.
III Шарты: Оқушылар №1,№2,№3,№4 болып белгіленеді.Әр нөмерге 3 тапсырмадан
беріледі, дайындалу уақыты 10 минут. Бұдан соң
№1 оқушылар бір столға
№2 оқушылар бір столға
№3 оқушылар бір столға
№4 оқушылар бір столға орналасып,оқығандарын ортаға салады, сосын
өзін-өзі 3 тапсырма бойынша бағалайды.Қайтадан орындарына келіптапсырманы
түсіндіреді, енді топ бірін-бірі бағалайды.
Тапсырмалар:
№1
1. Біратомды қаныққан спирттердің құрылысы ,химиялық қасиеттері.
2. Спирттер молекулалары арасындағы сутектік байланыс қалай жүзеге асады.
3. Біратомды спирттердің алыну жолдарын схема ,реакция теңдеуі арқылы
түсіндір.
№2
1.Көпатомды спирттердің құрылыс ерекшелігі, химиялық қасиеттері,қолданылуы.
2. Метанол синтезі.Технологиялық сызбанұсқасы.
3.Фнеолдағы сутектік байланысты сызбанұсқа арқылы бейнеле.
№3
1.Фенолдардың құрылыс ерекшелігі химиялық қасиеті,қолданылуы.
2. Спирттердің жүйелеу номенклатурасы бойынша аталу ерекшелігі.
3. Катализдік спирттердің алыну жолдарын сызба және реакция теңдеулері
арқылы түсіндір.
IV Қорытындылап,бағалау парақтарын жинау.
V Үйге тапсырма беру.
№7 сабақ
Қорытынды бөлім
Тест
I вариант
1. 2,2 диметилбутол -1 формуласы:
C H3
C H3
В) C H2 – C H2 - C - C H3
А) C H3 –C H2 –C –C H2 - OH
O H C H3
C H3
C H3 C H3
Б) C H2 - C H2 - C H2 – C Г) CH3 – C H –C –C H3
O H C H3 OH C H3
2.Этиленгликоль қолданылады?
А) резина алады В) белок дайындауда
Б) антифриз дайындауға Г) Пластмасса
алуда.
3.Заттың қасиеті мен қызметін анықтайтын топ?
А) Көмірсутек В) функционалдық
топ
Б) радикал Г) спирт
4.Қай зат қайсы ж.ф сәйкес:
1 С2 Н6 А) R-OH
2. С2 Н4 Б) Cn H2n+2
3. С2 Н5 О Н В) Cn H2n-6
4. С6 Н6 Г) Cn H2n
5.Көмірсутек радикалдары оттегі арқылы байланысатын қосылыстар
А)спирттер В) полимер
Б) эфирлер Г)көмірсулар
6.Аромат көмірсутектерінің гидроксил туындысы
А) фенол В) эфир
Б) бензол Г) метанол
7.Глицириннің молекулалық массасы:
А) 92 В) 86
Б) 115 Г) 100
8.28 г Метанол жағуға қажет О2 қ,ж көлемі.
А) 22,4л В) 36л
Б) 16л Г) 28л
9.68г/моль қай заттың молекулалық массасы
А) C2 H5 CL В) C2 H5 ONa
Б) C2 H6 Г) C2 H5 O H
10. Глициринді анықтау үшін қолданылатын реакция.
А) Cu(OH)2 В) O2
Б) NaOH Г)C2 H5 O H
II вариант
1. C H3 - C H – C H –C H2 – O H атын ата
C2 H5 C H3
А)2метил 4этилбутанол-1 В) 2,3 этилметилбутанол -4
Б) 2 этил 3метилбутанол -1 Г) 2 метил 3этилбутанол-1
2. Глицириннің қолданылуы:
А) спирт алу В) антифризге
Б) тері илеуде Г) дезинфекцияда
3. Көміртек радикалымен байланысқан гидроксил тобы бар заттар.
А) Фенол В) спирт
Б) радикал Г) бензол
4. Қай заттың аталуы формулаға сәйкес.
А) фенол 1 С5 Н12
Б) пентанол 2 С5 Н11ОН
В) пентан 3С5 Н10
Г) пентен 4 С5 Н5ОН
5. Глицеринмен қандай зат әрекеттескенде нитроглицирин шығады.
А) NaNO3 В) H O H
Б) HNO3 Г) H CL
6. Спирттердегі химиялық байланыс
А) иондық В) ковалентті
Б) металдық Г) сутектік
7. 2метилбутонол-1-дің моекулалық массасы
А) 74 В) 86
Б) 68 Г) 88
8. 36 г этонолдан түзілетін Na этилатының массасы
А) 53 В) 85
Б) 45 Г) 58
9. Cn H2n+1 O H қай заттың жалпы формуласы
А) C2 H5 O H В) C3 H8 O H
Б) C6 H5 O H Г) C4 H10 O H
10. Көру жүйесін бұзатын спирт
А) метанол В) фенол
Б) бутанол Г) этанол
Б А Қ Ы Л А У Ж Ұ М Ы С Ы
I вариант
1. 1моль глицериннен натрий ең көп дегенде неше көлем қ.ж сутегі
ығыстырады .
2.Мына өзгерістерді жаса;
С6 Н6 С6 Н5 СЕ - С6 Н5 О Н
3.42г этил спиртінен қанша грамм диэтилэфирін алуға болады.?
ІІ Вариант
1.230г натрий этил спиртінен қ.ж сутегінің қандай көлемін ығыстырады.
2. Мына өзгерістерді жаса:
С2 Н 6 С2 Н4 С Н2 О Н - С Н2 О Н
3Егер нәтижесінде 170г этилпропил эфирі түзілген болса, реакцияға қанша
этил спирті қатысқан?
Жауаптары:
І Вариант
1. С Н 2 - О Н С
Н2 - О Na
\ 230г
\ Хл
2С Н - О Н + 6 Na 2 С Н
- О Na +3Н2
\ 6*23
\ 3*22,4л
С Н2 - О Н 138г С Н 2
- О Na
230г ------ Xл Х= 230*67.2=
138г ----- 67,2л 138
2. С 6Н6 + С L2 С6 Н 5СL+НСL
С6 Н5 СL +НОН С6 Н5 ОН+НСL
42г Хг
3. C2 H5 O H + H O – C 2H5 C2 H5 – O – C2 H5 + H2 O
46г 12*2+5+16+12-2+5
74г
Хг 42*74 =67.5 г
46
II вариант
230 г
Хл
1. 2Na + 2 C2 H5 O H 2C2 H5 O Na + H2
2*23 22.4л
46г
Хг 230 *22,4= 11.2 л
46
2. C2 H6 C2H4 +H2
(C2 H4 ) C H2= C H2 +H2 O + =C H2 – O H - C H2 O H
Хг 170г
3. С2 H5 O H + H O –C3 H7 C2 H5 – O –C3 H7 +H2 O
46г 29+16+43
88г
170*46
Х г =
88
Қорытынды.
Үйге тапсырма.
Тест жауаптары.
I вриант II вариант
1 а 1 г
2 б 2 б
3 в 3 а
4 1-б,2-г,3-а,4-в 4 1-в,2-б, 3-г,4-а
5 б 5 б
6 а 6 г
7 а 7 г
8 в 8 а
9 в 9 а
10 а 10 а
-----------------------
SP3
Мұнай –жанғыш ,қарақоңыр түстіөзіне тән иісі бар май тәрізді сұйықтық,судан
жеңіл, суда ерімейді
-1ші р/к өңдеу
Мұнайды айдау
2-ші р/к өңдеу
Сх Ну құрылысының өзгеруі
Бензин (С5 – Н11)
t қ - 40-2000 С
Термиялық крекинг
t қ =450-5000 C
P= 2-7 мПа
С16 Н34 С8 Н18 + С8 Н16
Катализдік крекинг
катализатор – амомосиликат
t = 4500 C
P =атмосфералық изомерлейді.
Көмірсутектерін ароматтау
Ктализатор – Pt .Mo
Алкан,циклоалкан аромат көмірсутектер
Риформинглеу
Гудрон
(қалдық)
Мазут
Мигрони ( С8- Н14 )
t қ -150-2500 С
Керосин ( С12 – Н18 )
t қ -180-3000 С
Газойль ( соляр майы)
t қ - 3000 С жоғары
Біратомды
Көпатомды
Метанол
С Н3-ОН
Екіатомды Этиленгликоль
С Н2 –ОН
С Н2 - ОН
Үшатомды
Глицин
С Н2 –ОН
С Н – ОН
С Н2 - ОН
Қаныққан көмірсутектер. (8 сағат)
| |1 |Модульдің құрылымымен таныстыру.|5 мин. |
| | |Қаныққан көмірсутектердің | |
|Кіріспе | |құрылысы, номенклатурасы. |20 мин. |
| | |Химиялық қасиетттері. | |
| | |Дәптермен жұмыс. |10 мин |
| | |Үйге тапсырма. |10 мин. |
| |2 | Қаныққан көмірсутектердің |15 мин. |
| | |алынуы, қолданылуы. | |
| | |Циклопарафиндер. |15 мин. |
| | |Дәптермен жұмыс. |5 мин. |
| | |Сұрақ-жауап |10 мин. |
| |3 | Білімді меңгерту | |
| | |Сабақ мақсатымен таныстыру. |3 мин. |
|Диалог | |Қарлы кесек оқыта үйрету ойыны |42 мин |
| | |(Жеке топтық жұмыс) | |
| | | | |
| |4 |Тақырыпты дамыту | |
| | |Ұйымдастыру жұмыстары |2 мин. |
| | |«Қарлы кесек » оқыта үйрету |43 мин. |
| | |ойыны. | |
| | |(Жеке топтық жұмыс) | |
| | | | |
| |5 |Білімді пысықтау | |
| | |Химиялық эстафета |45 мин. |
| | |(сайыс сабақ) | |
| | | | |
| |6 |Білімді бекіту | |
| | |«Бреин-ринг » оқыта үйрету |45 мин. |
| | |ойыны. | |
| | |(жкек топтық жұмыс) | |
| |7 |Тест |45 мин. |
| | | | |
|Қорытынды | | | |
| |8 |Сынақ |45 мин. |
Нені білуі керек :
. Көміртегі атомының ерекшеліктерін.
. Қаныққан көмірсутектердің гибриттенуі,
жалпы формуласы, көміртегі атомдарының
байланыс ұзындығы, байланыс бұрышы жайлы білу.
. Қаныққан көмірсутектердің жүйелеу номенклатурасы,
алынуы, қолданылуы.
Нені үйренуі керек:
. Қаныққан көмірсутектердің жүйелеу номенклатурасы
бойынша атын атау.
. Көмірсутектердің шар стерженьді және масштабты модельдерін жасай білу.
. Изомерия мен гомологтардың молеклалық және құрылымдық формулаларын жазып
үйрену.
Негізгі түсініктер мен терминдер:
-Гибридтену, изомерия, гомолог, алкан, циклопарафин,радикал,
номенклатура.
Қолданылатын әдебиеттер:
Органикалық химия есептері ( Глинка)
Жалпы химия (Ділманов)
Химия тұрмыста
Шығармашылық тапсырмалар:
Реферат. Қаныққан көмірсутектердің қолданылуы.
№ 8-18 №8 -20 № 8 -22
Формула құрастыру
Кіріспе бөлімі
Тақырыбы: Қаныққан көмірсутектердің құрылысы, номенклатурасы,
химиялық қасиеттері
Білімділік мақсаты:
Жеке тұлға ретінде өзін-өзі тани білуге , ұқыптылыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық мақсаты :
Аз уақытқа көп мағлұмат алуға, жұпталып жұмыс атқаруға,танымдық
қабілетін арттыруға баулу.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру. Модульдің құрылысымен таныстыру.
Тірек сызбалар арқылы тақырып мазмұнын түсіндіру.
Қаныққан көмірсутектер –метан қатарындағы және циклопарафиндер болып екіге
бөлінеді.
Қаныққан көмірсутектердің ерекшеліктері:
Ж.Ф – Cn H2n+2 Мол. Ф: CH4
H
Гибриттенуі-sp3
**
Бұрышы – 109 028 1 Элек. Ф:
H**C** H
С атом арақашықтығы – 0.154 нм
* *
Жұрнағы – « ан»
H
H
Құр. Ф: H – C- H
H
C + 6 )2)4 1s 2 2s2 2p 2
C+ + 6 )2 )4 1s2 2s2 2p2
Метан CH4 метил C H3
Этан C2 H6 этил C2 H5
Пропан C3H8 пропил C3 H7
Бутан C4 H10 бутил C4 H9
Пентан C5 H 12 амил C5 H11
Гексан C 6H 14 гексил C6 H13
Гептан C7 H 16 гептил C7 H15
Октан C8 H18 октил C8 H17
Нонан C9 H 20 нонил C9 H19
Декан C10 H22 декил C10H21
Жұптаспаған бос электроны бар бөлшектер радикал деп аталады.
Номенклатурасы:
1 2 3 4
C H3 – C H –C H2 – C H 3 2метилбутан.
І
C H3
Көміртегі тізбегінің ең ұзын тізбегін бөліп алады.
Оны тармақ ең жақын тұрған шетінен бастап нөмірлейді.
Қайсы көміртегі атомында орынбасушы топ (радикал) бар екенін цифрмен
көрсетеді.
Егер орынбасушы топ бірнешеу болса , онда олардың әрқайсысын цифрмен
белгілейді.
Тармақталу негізгі тізбек шетінен бірдей қашықтықтағы көміртегі
атомдарынан бастаған жағдайда ,тізбекті құрылысы ең қарапайым радикал
орналасқан шеттен бастап нөмірлейді.
1 2 3 4 5 6
C H3 – C H – C H2 – C H2– C H – C H3
/ /
C H 3 C2 H5
2 этил 5 этилгексан
Алкондар реакцияға түсуге актифті емес.Олар хлормен реакцияға түсе алады,
бірақ ерекшелігі күн сәулесінің әсерінен жүреді.Бұл хлордың сутегін
алмастыруымен аяқталады, мұны хлорлану реакциясы деп аталады.
C H4 + CL2 C H3 CL + HCL
хлорметан
C H3 CL2 + CL2 C H2 CL2+ HCL
дихлорметан
C H2 C L2 + CL2 C H CL3 + HCL
хлорметан
C H CL3 + CL2 CCL4 +H CL
тетрахлорметан
. . . . h v . . . .
: CL : CL: : CL . + .CL:
. . . . . . . .
H H . .
H C H + CL H C +H : CL:
H H . .
H H H H
/ / / /
H- C + C- H H – C – C - H
/ / / /
H H H H
Жүйелі өзгеріп , тізбек болып табылатын мұндай реакциялар тізбекті реакция
деп аталады.Олар бос радикалды механизм бойынша жүреді.
C H3 – C H3 + CL2 C H3 – C H2 CL + H CL хлорэтан
C2 H5 CL + CL2 C2 H4 CL2 + H CL дихлорэтан
C2 H4 CL2 + CL2 C2 H3 CL3 + HCL трихлорэтан
C2 H3 CL3 + CL2 C2H2CL4 + H CL тетрахлорэтан
C2 H2 CL4 + CL2 C2 H CL5 + H CL пентахлорэтан
C2 H CL5 + CL 2 C2 CL6 + HCL
гексахлорэтан
Метанның жануы: 1.C H4 +O2 CO 2+ 2 H 2O + 880 кДж
2. C3 H 8+ O2 3 CO2 + 4H2 O +Q
Қыздырғанда айырылуы: C H4 C + 2H 2 - Q
Құрылысы мен химиялық қасиеттері ұқсас, бірақ құрамында бір немесе бірнеше
C H2 тобына айырмашылығы бар заттаз гомологтар деп аталады.
C H2 - метилендік топ. Гомологтық айырма.
Метан, этан, бутан, пентан тағы басқалары гомологтар деп аталады.
3.Дәптермен жұмыс. Сызбалар жазу,оны түсіну.
4. Үйге тапсырма 2,1 -2,3 тақырыбын оқу.
№ 2 сабақ Д И А Л О Г Б Ө Л І М І
Қаныққан көмірсутектердің алынуы , қолданылуы. Циклопарафиндер.
Тәрбиелік мақсаты:
Аз уақытта көп мағлұмат алуға үйрену.Өзгені тыңдай білу.
Білімділік мақсаты:
Алкандардың алынуы, қолданылуын білу.
Циклоалкандардың ерекшелігін айқындау.
Дамытушылық мақсаты:
Тірек сызбаларын өздері жасап,үйренуге дағдыландыру,
есте сақтау қабілетін арттыру.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Тірек сызбалары тақырыпты түсіндіру.
Алынуы: 1. C +2H2 C H4
2. 2 CH3 -CH2– CH2 Br +2Na
CH3 -(CH2 )4 – CH3 + 2 Na Br
Қолданылуы:
Жанғанда көп жылу бөлетіндіктен отын ретінде.
Іштен жанатын двигательдер үшін жанармай ретінде.
Сутегін алудың негізгі көзі. C H4 + H2 O 3 H2 + CO
Органикалық заттарды синтездеуде.
Еріткіш ретінде.
Тетрахлорметан -өрт сөндіруге
Фреон – тоңазытқыш қондырғыларында мұздатқыш ретінде.
Ж.Ф: Cn H2 n
Тұйық циклді құрылысты көмірсутектер циклоалкандар немесе циклопарафиндер
деп аталады.
С Н
С Н
Н2 С С Н2 Н С С Н Н С
С Н
Н2 С С Н2 Н С С Н
Н С С Н
С Н
Циклобутан ЦИКЛОПЕНТАН
ЦИКЛОГЕКСАН
Алынуы:
Н Н Н2 С С Н2
Н -С –Н Н – С- Н Н2 С С Н2 +Н2
Н2 С С Н2 С Н2
С Н2
С Н2 - С Н2 Br C H2 - C H2
Н2 С +2Na H2 C
+2NaBr
C H2 - C H2 Br C H2 - C H2
C H2 C H2
H2 C C H – C H3 H2 C C
H – C H2- C H3
H2 C C H2 H2 C C H2
C H2
Метилциклобутан
Этилциклогексан
Бес және алты мүшелі циклоалкандарды ең алғаш Мәскеу университетінің
профессоры Маркорников мұнайдан ашқан болатын. Осыдан барып оларды-
нафтендер деп те атайды.
Дәптермен жұмыс.
Үйге тапсырма 2,1 -2,5 қарап шығу.Диалог бөлімге дайындық.
№ 3-4 сабақ
«Қарлы кесек » оқыта үйрету ойыны (Жеке топтық жұмыс)
Білімділік мақсаты: Кіріспе бөлімінде өткен тақырыптарын меңгерту.
Кітаппен жұмыс жасау.Білімін нығайту.
Тәрбиелік мақсаты: Жеке және топпен жұмыс жасауға,өз ойын анық айтып,
Білімдіні тани білуге үйрету.
Дамытушылық мақсаты: Танымдық қабілетін , есте сақтау дағдысын
қалыптастыру.
Ойынның шарты:
Қатысушылар саны - 25
Оқушылар 5 топқа 5 оқушыдан бөлінеді.Әр стол А,Б,В,Г,Д әріптерімен
белгіленеді.Әр столға А -1, А -2 , А -3, А -4, А -5, т.б ойыншылары
отырады.Әр топқа мұғалім белгілі бір тапсырма береді.Дайындыққа 5-10 минут
уақыт беріледі.Дайындыққа берілген уақыт аяқталған соң, I тур
жарияланады. Оқушылар орындарынан тұрып, әрқайсысы өздерінің бағыттаушы
парағы бойынша жаңа орынға отырады.Бұл жерде әр столдан жинақталған 5
оқушы 5 түрлі тапсырмасын А әрпі бар оқушыдан бастап түсіндіреді.Барлығы
сөйлеп болған соң .әрбір оқушы өз жауабын неғұрлымдәлірек дәлелдеген деп
есептейтін сөйлеушінің нөмірін анықтап,оның нөмірін өз бағыттау парағындағы
«ең жақсы сөйлеуші» жолына жазып алады.Осылай 5 тур жалғасады.Барлық тур
аяқталған соң бағалауды бағыттау парағын жинап алып, ортақ бағалау
парағына түсіру арқылы жүргізеді.Ортақ парақ бойынша ең жақсы ойыншы және
ең жақсы команда анықталады.
Құрал жабдықтары:
Бағыттаушы парақтар.
Қатысушылардың нөмірі жазылған жетондар.
Үстелдерді белгілеуге арналған сілтемелер.
Жалпы бағалау парағы.
| | |
|А |1. Метанның құрылысы |
|Тобының |Гибридтену механизмін түсіндіру. |
|тапсырмасы |2. Қаныққан көмірсутектердің физикалық қасиеті. |
| | |
|Б |1.Метанның табиғатта кездесуі. |
|Тобының тапсырмасы | |
| |2. Алкандардың гомологтық қатарын атап,формулаларын |
| |жаз. |
| | |
|В |1. Алкандардың химиялық қасиеті. |
|Тобының тапсырмасы |Хлорлану реакциясы. |
| |2. Изомерия және гомолог дегеніміз не? |
| | |
|Г |1. Алкандар номенклатурасына мысал келтір. |
|Тобының тапсырмасы | |
| |2. Циклопарафиндерге сипаттама. |
| | |
|Д |1. Циклопарафиннің алынуы және химиялық қасиеттері. |
|Тобының тапсырмасы | |
| |2. Алкандардың қолданылуы. |
Үйге тапсырма: 2.1 – 2.5 оқу.
Қосымша әдебиеттер әкелу.
№5 сабақ
Х И М И Я Л Ы Қ Э С Т А Ф Е Т А
( Сайыс сабақ )
Білімділік мақсаты: Оқушылардың тарау көлемінде алған білімдерін
жинақтау.
Тәрбиелік мақсаты: Білімін қолдана білуге, жауапкершілік арттыруға,
пәнге деген қызығушылығын кеңейтуге баулу.
Дамытушылық мақсаты: Алкандар жайлы ұғымын кеңейту,қабілетін
дамыту,шапшаңдыққа ,тез шешім қабылдауға үйрету.
Құрал жабдығы:
1. Таблицалар
2. Тапсырма карточкалары.
Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру
2. Ойын шартымен түсіндіру.
I – тур. Бәйге
Оқушыларды екі топқа бөліп команда капитандарын анықтау.
1. Екі топқа бірдей сұрақ қою, қай топ көп жауап берсе сол топ ұтады.
1. Алкандардың жалпы формуласы? (Cn H2n +2)
2. Гомолог дегеніміз не?
3. Неге бұл көмірсутектер қаныққан деп аталады?
4. Гибриттену дегеніміз не?
5. Алкандарға қандай гибриттену тән?
6. Хлорландыру реакциясы дегеніміз не?
7. Көмірсутектердің жану өнімдерін ата?
8. Тізбекті реакция дегеніміз не?
9. Метанның гомологтық қатары?
10. Метанды алу жолдары?
11. Радикал дегеніміз не?
12. Пентанның агрегаттық күйі?
13. Алкандардың қолданылуы?
II – тур Эстафета
Реакцияны жалғастыру, әр реакцияға бір оқушыдан шығады.
1- топ C H4 CH3 CL ? ? CCL4
2 – топ C2 H6 C2 H5Br ? ? ? ? C2
Br 6
III - тур Формула жазу
Берілген заттың формуласын жазып, жүйелеу номенклатурасына сәйкес
атау.
1 – топ 1. 2 метил 4этилгептан
2. C H3 – C H2 – C H –C H – C H 3
C5 H 11 C2H5
2 – топ 1. 2,4 диметилгексан
2. C H 3– C H – C H – C H2 – C H3
C2 H5 C2 H5
IV – тур. Кім шапшаң ?
Заттың изомерін , келесі топ гомологын жазу , атын атау.
1 – топ. Гексанның изомерлері.
2 – топ. Гексанның гомологтары.
V – тур. Капитандар сайысы.
1 – топ. Метанның гибриттену механизмін түсіндір.
2 – топ. Орынбасу реакциясының механизмін түсіндір.
Сайыстың қорытындысын шығарып, оқушыларды бағалау.
Үйге тапсырма. Тарау көлемін қайталау.
№ 6 сабақ
«Брейн – ринг» оқыта үйрету ойыны
(жеке топтық жұмыс)
Білімділік мақсаты: Тарау бойынша өткен материалдарды пысықтау,
қорытынды бөлімге дайындау.
Тәрбиелік мақсаты: Бірін-бірі бағалай білуге, өзгені тыңдап,
өзін құрметтеуге баулу.
Дамытушылық мақсаты: Ой өрісін ізденімпаздық қабілетін дамыту.
Ойынның жүру барысы:
Сынып 5 – 6 адамнан топтарға бөлінеді.Әр топта бір жүргізуші
болады.Ойынға қатысушыларға нөмір жазылған жетондар тартылады.Үстелдің
үстінде үстел сілтемелері және 6 бөлікке бөлінген жаймалар, осы карталардың
үстіне тапсырма жазылған карточкалар қойылады.Әр үстелдің түсі әр түрлі ,
соған сәйкес фишкаларда әртүрлі , тапсырманы орындауға 7-10 минут уақыт
беріледі.Жүргізуші оқушылардан ретімен тапсырманы сұрап,дұрыс жауапқа
фишка беріп отырады.
Бір үстелдің тапсырмасын болған соң сағат тілімен айнала отырып
барлық үстел тапсырмаларын орындап шығады. Соңында жинаған фишкасына қарай
, бағалау парағы бойынша әрбір оқушы бағаланады.
Құрал жабдығы:
1. Нөмірлері және атқаратын рөлі жазылған жетон.
2. Бөліктерге бөлінген қызыл, сары, жасыл, көк түсті жайма.
3. Сандар жазылған жайма
4. Сары (3) , жасыл(4), көк (5) түсті фишкалар.
5. Үстелдердің сілтемесі
6. Ортақ бағалау парағы
7. Түрлі түсті карточкалар.
8. Жауап үлгілері бар карточкалар
«Қызыл» үстел тапсырмалары.
| |Формуласын жаз |
| |а) 3 этилгептан |
|№1 |б) 2,2 диметилгексан |
| |26 бет №15 |
| №2 |а) 2 метил 3 этилгептан |
| |б) 3 тетил 5 этилгептан |
| №3 |а) 3,3 диметилпентан |
| |б) 2 метилгексан |
| №4 |а) 2 пропил 3 бутилгептан |
| |б) 2,4 диэтилгексан |
| №5 |а) 3,3 дибутилпентан |
| |б) 4 этил 5,5 дигексилоктан |
| №6 |а) циклогексан |
| |б) 2,2 диамил 3 гексилнонан |
«Сары» үстел тапсырмалары.
| |Жүйелеу номенклатурасы бойынша атын ата |
| | |
| |C6 H13 |
| | |
| |A} C H3 – C H2 -C H2 –C – C H3 |
|№1 | |
| |C6 H13 |
| |Б) С H2 |
| |H2 C C H2 |
| | |
| |H2 C C H – C H3 |
|№2 | |
| |А) C2 H5 |
| | |
| |C H3 – C –C H2- C H3 |
| | |
| |C H3 |
| | |
| |Б) H2 C C H2 |
| | |
| |H2 C C H – C2 H5 |
| | |
|№3 | |
| |C H3 C H3 |
| |А) |
| |C H3 - C H – C –C H3 |
| | |
| |C H3 |
| |Б) C5 H11 |
| | |
| |C H3 – C – C H2 – C H3 |
| | |
|№4 |C4 H9 |
| | |
| |А) C H3 – C H2 – C H – C H – C H2 –C H3 |
| | |
| |C2 H5 C3 H7 |
| |Б) H2 C - C H2 |
| | |
|№5 |H2 C - C H2 |
| | |
| |А) C H3 – C H – C H – C H3 |
| | |
| |C H2 C H3 |
| |Б) C H3 – C H – C H2 – C H2 - C H3 |
| |C4 H9 |
| |C H2 – C H3 |
|№6 |В) С H3 –C –C H2 – C H3 |
| |А) C2 H5 |
| |C4 H9 |
| |C H3 – C –C H2- C H – C H3 |
| | |
| |C H3 C H3 |
«Жасыл» үстел тапсырмалары.
| |а) с – 18 м.ф тап |
|№1 | |
| |б) Мг =142 м.ф тап |
| |а) Н – 26 М.Ф тап |
|№2 | |
| |б) Мг – 212 М.Ф тап |
| |а) С – 16 М.Ф тап |
|№3 | |
| |б) Мг – 128 М.Ф тап |
| |а) Н – 28 М Ф тап |
|№4 | |
| |б) Мг – 114 М.Ф тап |
| |а) С -21 М .Ф тап |
|№5 | |
| |б) Мг – 86 М.Ф тап |
| |а) Н – 12 М.Ф тап |
|№6 | |
| |б) Мг – 226 М.Ф тап |
«Көк » үстел тапсырмалары.
| |А) Пентанның барлық изомерлерін жаз. |
| | |
|№1 |Б) Берілгені:m(C H3 CL)=202г |
| |m/k V(CL2) =? |
| |m(CL2) =? |
| |А) Октанның изомерлерін жаз. |
| | |
|№2 |Б) Берілгені: m (C3 H8) =36г |
| | |
| |А)Пентанның изомерлерін жаз. |
| |Б) Берілгені: p =2.59г/л |
|№3 |W %(C)+82.8% |
| |W%(H)=17.2 % |
| |т/к м.ф=? |
| |А) Нонанның изомерлерін жаз. |
| | |
|№4 |Б) Берілгені: m(C H3-C H2-C H3) =28г |
| |C H2 |
| |m( H2 C - C H2)= ? |
| |А) Октанның изомерлерін жаз. |
| | |
|№5 |Б) Берілгені: m(C2 H6)= 18г |
| |+O |
| |m/k V (C О2)=? |
| |А) Гексанның изомерлерін жаз. |
| | |
|№6 |Б) Берілгені: m(C5 H10)=40г |
| |m/k m(C5 H12)=? |
Жауап парақтары
«Қызыл» үстел жауаптары
№1
А) C H 3– C H2 - C H – C H2 – C H2 – C H2– CH3
/
C2 H5
C H3
/
Б) C H3 - C – C H2 – C H2 - C H2- C H3
/
C H3
№2
А) C H3– C H – C H- C H2- C H2- C H2- C H3
/ /
C H3 C2 H5
Б) C H3 – C H2 – C H – C H2– C H – C H2 – C H3
/ /
C H3 C2 H5
№3
C H3
/
А) C H3 – C H2 - C – C H2 – C H3
/
C H3
Б) C H3 – C H –C H2 – C H2 – C H3
/
C H3
№4
А) C H3 – C H – C H – C H2 – C H2 – C H3
/ /
C3 H7 C4 H9
Б) C H3 – C H – C H2 – C H – C H2 – C H3
/ /
C2 H5 C2 H5
№5
C4 H9
/
А) C H3 – C H2 – C – C H2 – C H3
/
C4 H9
C6 H13
/
Б) C H3 – C H2- C H2 – C H – C – C H2 – C H2 – C H3
/ /
C2 H5 C6 H13
№6
C H2
/ \
А) H2 C C H2
\ /
H2 C C H2
\ /
C H2
C5 H11 C6 H13
/ /
Б) C H3 – C – C H – C H2 – C H2 – C H3
/
C5 H11
«Сары» үстел тапсырмалары жауаптары
№1
А) 2,2 дигексилпентан
Б) метилциклопентан
№2
А) 2,2 метилэтилбутан
Б) этилциклобутан
№3
А) 2,3,3 триметилбутан
Б) 2,2 бутиламилбутан
№4
А) 3 этил 4 пропилгексан
Б) циклобутан
№5
А) 2,3 диметилбутан
Б) 2 этилпентан
№6
А) 2 метил,3,3 метилэтилпентан
Б) 2,2 дибутилбутан
«Жасыл » үстел жауаптары.
№1
а) Cn H2n +2 C18 H38 б) Мг =142 12n +2n + 2
=142
14n = 140
n=10
C10 H22 декан
№2
А) H – 26 C12 H26 б) Мг=112 C15 H32
№3
А) C16 H34 б) C9 H20 нонан
№4
А) C13 H28 б) Мг
=114 C8 H18 октан
№5
А) С21 H 44 б) Мг =86
C6 H14 гексан
№6
А) С6 H 12 б) Мг
=226 C16 H34
«Көк» үстел жауаптары.
№1
Хг 202г
Б) C H4 + CL2 C H3 CL + HCL хг =202 *71 =284г CL2
71г 50,5г
50,5
Х=202*22.4 =89.6л CL2
50.5
№2
36 г х л
Б) C3 H8 3C +4 H2 х=36*89,6л =18,53л
174 г 4 * 22,4 л 174г
№3
Б) m = V *P = 22.4 = 58г
МФ = Cx :Hy =82.8 : 17.2 = 6.9 : 17.2 =1:2.5
12 1 6.9 6.9 4 еселейміз
Мг(С4 Н10) = 12*4+10=58г
№4
28г t0 C H2
Б) С H3 - C H2 – C H3 H2 C C H2 +H2
44г 42г
X = 28*42 =26,72г
44
№5
18г Хл
Б) 2С2 Н6 +7О2 4С О2 + 6Н2 О Х= 18*96 =28,8 л
2*30г 4*22,4л 60
№6
Xл 40г
Б) C5 H12 C5 H10 +H2 Х =72*40=41,14 л
72г 70г 70
3.Ортақ бағаларын шығару
4.Үйге тапсырма. 2,1 – 2,5 тарауды қайталау.
Тест және зачетқа дайындалу.
№7 сабақ
Т Е С Т
I вариант
1. Бейорганикалық заттардан органикалық зат мочевинаны синтездеуші химик.
А) Берцелиус В) Фридман
Б) Велер Г) Менделеев
2. Құрамы бірдей құрылысы әртүрлі соған байланысты қасиеттері де әртүрлі
заттар
А) Изомер В) Көмірсутек
Б) Гомолог Г) Гибридтену
3. Қаныққан метан қатарындағы көмірсутектердің гибридтенуі
А) sp В) sp3
Б) sp2 Г) s2 p
4. Валенттілік терминін енгізген ғалым
А) Кекуле В) Купер
Б) Франкленд Г) Бутлеров
5. Химиялық байланыс түзу кезінде көміртегі атомдарының барлық валенттік
электрон бұлттарының бірдей күйге ауысуы.
А) адсорбция В) стереохимия
Б) гибридтену Г) гомология
6. Қаныққан метан қатарындағы көмірсутектің жалпы формуласы.
А) Cn H 2n В) Cn H2n-2
Б) Cn H 2n+2 Г) Cn H2n+6
7. Молекулалық массасы 142 болатын зат
А) C7 H16 В) C10 H22
Б) C4 H10 Г) C5 H12
8. Төменде келтірілген заттардың қайсысы алкандарға жатады.
А) C5 H10 В) C4 H10
Б) C H3 Г) C6 H6
9. 11,2 л пропанды жаққанда қ. Ж қанша көлем С О2 Р бөлінеді.
А) 30,4 л В) 12,7 л
Б) 4,48 л Г) 33,6 л
10. 48 г бутаннан қанша грамм циклобутан алуға болады?
А) 58 г В) 24 г
Б) 46г Г) 40 г
II - вариант
1. Органикалық химия терминін енгізген химик.
А) Бутлеров В) Кекуле
Б) Берцелиус Г) Франкленд
2. Құрамы көміртегінен және сутегінен тұратын заттар.
А) Көмірсу В) көміртек
Б) бензол Г) алкан
3. 1861 ж қантты заттарды синтездеген орыс химигі.
А) Велер В) Марковников
Б) Менделеев Г) Бутлеров
4. Құрылысы мен химиялық қасиеттері ұқсас ,бірақ құрамында бір немесе
бірнеше С Н2 тобына айырмашылығы бар заттар.
А) көміртек В) циклоалкан
Б) гомолог Г) изомер
5. Төмендегі заттардың қайсысы циклоалкандарға жатады.
А) С9 Н10 В) С5 Н10
Б) С6 Н6 Г) С3 Н8
6. Циклопарафиндердің жалпы формуласы
А) Сn Нn В) Сn Н2n+2
Б) Сn Н 2n Г) Сn Н2n-2
7. Молекулалық массасы 114 болатын қаныққан көмірсутектер
А) С6 Н12 В) С5 Н12
Б) С4 Н10 Г) С8 Н8
8. Н -24 болатын қаныққан көмірсутектердің молекулалық формуласы.
А) С10 Н24 В) С11 Н24
Б) С5 Н24 Г) С9 Н24
9. 48 г хлорметан алу үшін реакцияға қ. ж қанша көлем метан қажет?
А) 21 л В) 22,4 л
Б) 18 л Г) 48,6 л
10. 36 г пропаннан қанша грамм циклопрпан алуға болады?
А) 27 г В) 48 г
Б) 35г Г) 34 г
Тест жауаптары:
I – вариант
6 - б
1 - б 7 - в
2 - а 8 - в
3 - в 9 - г
4 - б 10 – б
5 - б
II - вариант
6 - б
1- б 7 - г
2 - в 8- в
3 - г 9- а
4 - б 10 -г
5 - г
№ 8 сабақ
З А Ч Е Т
Сабақ барысы: 1 Ұйымдастыру кезеңі
2.Тапсырмаларға жауап.Билет арқылы зачет алу
Билет №1
1. Алкандарға жалпы сипаттама
2. Изомерия. Мысал келтір
Билет №2
1. Алкандардың табиғатта кездесуі
2. Метанның хлорлану реакциясының механизмі.
Билет №3
1. Циклопарафиндер ерекшелігі
2. Этанның айырылу және жану реакциясы.
Билет№4
1. Жүйелеу номенклатурасы бойынша заттың атын атау ерекшеліктері
2. Алкандардың қолданылуы
Билет №5
1. Циклопарафиндердің химиялық қасиеттері
2. Көмірсутектердің жіктелуі
Билет №6
1. Гибридтену жөніндегі түсінік негізінде метан молекулалық тетраэдрлік
құрылысын қалай түсіндіруге болады.
2. Алкандардың қолданылуы
Билет №7
1. Гомологтарға мысал келтір
2. С атомының ерекшеліктері
Билет№8
1. Алкандардың алынуы
2. Алкандардың қаныққан көмірсутектері деп аталу себебін, мысалмен
түсіндір.
Билет№9
1. Гексанның 2 изомеріне ,2 гомологына мысал
2. s, p,d, f электрондарға сипаттама
Билет №10
1. Циклобутанның изомерлеріне мысал
2. Қаныққан көмірсутектердің негізгі ерекшеліктері.
Билет №11
1. Пнетан молекуласының шар стерженьді моделін жаса
2. Радикал дегеніміз не?
Билет№12
1. Химиялық байланыс үзілуінің механизмі
2. Тізбектің реакциясы дегеніміз не?
Билет№13
1. Этанның хлорлану реакциясы
2. Циклоалкандардың қолданылуы
Билет№14
1. Органикалық химиялық даму ерекшеліктері
2. Химиялық құрылыс теориясының негізгі қағидалары.
Билет№15
1.Гибридтену механизмін түсіндір
2. Көмірсутектердің жіктелуі
Билет №16
1. Изомер дегеніміз не?
2. С атомының атомдық ерекшеліктері
Билет№17
1. Органикалық құрылыс теориясы.
2. Циклопарфиндердің қолданылуы.
Билет№18
1. Қаныққан көмірсутектердің гомологтық қатары
2. Алкандардың қолданылуы.
Билет№19
1. Метан мен хлор арасындағы орынбасу реакциясының механизмі
2. Радикал дегеніміз не?
Билет№20
1. s, p, d, f электрондарға сипаттама
2. Химиялық құрылыс теориясы
Билет№21
1. Химиялық байланыстың үзілу механизмі
2. Циклоалкандардың алынуы.
Билет№22
1. Гексанның 2 изомері мен 2 гомологына мысал
2. Алкандардың құрылыс ерекшелігі
Билет№23
1. Жүйелеу номенклатурасының негізгі қағидалары
2. Гибридтену дегеніміз не?
Модуль №3
Аромат көмірсутектер. Табиғи және мұнайға серік газдар . Көмірсутектердің
табиғи көздері. (8 сағат)
| Бөлімі | р/с | Тақырыптары | Сағаты |
| | | 1. Модульдің құрылымымен, |51 |
|Кіріспе |1 |мақсатымен таныстыру. | |
| | |2. Арендер тақырыбын тірек |201 |
| | |сызбалар арқылы түсіндіру | |
| | |3. Дәптермен жұмыс |151 |
| | |4Үйге тапсырма |51 |
| |2 |1. Ұйымдастыру |21 |
| | |2.Көмірсутектердің табиғи |251 |
| | |көздері тақырыбын тірек | |
| | |сызбалармен түсіндіру | |
| | |3. Дәптермен жұмыс |151 |
| | |4.Үйге тапсырма |31 |
| |3 |Тақырыпты меңгерту | |
| | |«Өзара оқыту» сабағы |401 |
| | |(жұппен жұмыс) | |
|Диалог | |Қорытынды.Үйге тапсырма. |51 |
| |4 |Тақырыпты дамыту. | |
| | |«Алгоритм» ойыны |451 |
| | |(Жеке топтық) жұмыс | |
| |5 |Тақырыпты пысықтау | |
| | |Деңгейлік тапсырмалармен |451 |
| | |жұмыс(жеке жұмыс) | |
| |6 |Тақырыпты бекіту. |401 |
| | |«Өрмекші» ойыны |51 |
| | |Қорыту.Үйге тапсырма. | |
| |7 |Тест |151 |
|Қорытынды | |Бақылау жұмысы |301 |
| |8 |Айналмалы сынақ |401 |
| | |Қорытынды. |51 |
Нені білуі керек:
Аромат көмірсутектерінің құрылыс ерекшеліктерін , химиялық
қасиеттерін,табиғи және мұнайға серік газдардыңқұрамын , мұнай өнімдерін
және оларды крекингілеу әдістерін білу.
Нені үйренуі керек:
Арендердің гомологтарының құрылыс ерекшеліктерін жаза білу.
Мұнай өнімдерін лабораторияда франциялау жолын үйрену
Крекинг теңдеулерін жазып үйрену
Негізгі түсініктер мен терминдер:
Арендер, детонация, франция, дистилят,ректификациялық колонна ,газды
бензин ,құрғақ газ, октан шкаласы,гудрон.
Қосымша әдебиеттер:1. «Жалпы химия» Ділманов
2.Химия тұрмыста
3. Химия есептер жинағы
4. «Химия» Аханбаев
Шығармашылық жұмыстар:1. Есептер шығару
2. Қызылорда облысында өндірістік мұнайдың
құрамы
3. Мұнай өнімдерінің қолданылуы.
Кіріспе бөлімі
№1 №2 сабақ
Тақырыбы: 1. Ұйымдастыру.
2. Тірек сызбалар арқылы тақырыпты
түсіндіру
Арендер
Ж.Ф: Сn Н 2n-6 М.Ф: С6 Н6 бензол
Гибридтенуі: sp2 C H
Бұрышы: 1200
Құр формуласы: H C C H
немесе
H C C H
H C
1825 ж ағылшын зерттеушісі Фарадей ашты.
Физикалық қасиеті С6 Н6
Химиялық қасиеті.
t б= 5,50 түссіз суда еримейді қаныққан
көмірсутекке тән
иісі бар сұйық қанықпаған көмірсутекке тән
I Орынбасу реакциясына түсуі
(Қаныққан көмірсутектерге тән қасиеті)
Н N O3 –пен әрекеттесуі
C H
C H
H C C H H2 SO4 H C C –NO2
+ H O- NO2 + H2 O
H C C H H C
C H
C H
C H
2.
С Н C H
C H C H FeBr 3 HC C-Br
+Br 2 + HBr
C H C H H C C H
C H
C H
бромбензол
II Қосылу реакциясы (қанықпаған көмірсутектерге тән)
1. Хлормен әрекеттесуі
H
CL
С H CL C H
H C C H H C
C CL
+3 C L2
H C C H C C H
CL
C H H C CL
H
CL
гексахлорциклогексан
Алынуы
1.Зелинский реакциясы Циклогексаннан алу
C H2 C H
H2 C C H2 3000 C H C C H
+3H2
H2 C C H2 H C C H
C H2 C H
2. н- гексаннан алу
C H2 C H
H2 C C H3 H C C H
+4H2
H2 C C H3 H C C H
C H2 C H
Алкилбензолдар (толуал)
C H3 C H3
N O2 N O2
+ 3HNO3
+3H2 O
толуол NO2
2,4,6 тринитротолуол
Тотығуы: (KMnO4 түссіздендіреді)
O
C6 H5 – C H3 + O C6 H5 -C + H2 O
OH
Табиғи газ құрамы:
| | | | | | |
|C H4 |C2 H6 |C3 H8 |C4 H10 |C5 H12 |№2 және т.б|
| | | | | | |
|80-97% |0.5-4% |0.2-1.5 % |0.1-1 % |0-1% |2 -13% |
III Қорытынды.
IVҮйге тапсырма.18-23 қарап шығу
ДИАЛОГ БӨЛІМІ
№3 сабақ
«Өзара оқыту» сабағы.
I - ұйымдастыру
Мақсаты: Кіріспе бөлімінде өтілген тақырыптарды меңгерту, кітаппен жұмыс
жасау , жұппен жұмыс жасауға үйрету.
Шарты: Екі оқушы , бірі- мұғалім, екіншісі – оқушы қызметін
атқарады.Екеуіне де екі түрлі тапсырмалар беріп,дайындалуға уақыт
беріледі.Уақыт аяқталған соң «Мұғалім» оқушыға түсіндіреді, одан соң
«оқушы» түсінгенін айтады. Осылай екі оқушы рөлін өзгертіп ,осы шарт
қайталанады.
Тапсырмалары:
1. Оқушыларға «мұғалім» & 17 &18 &19 оқып, негізгі ұғымдарын түсіну.
2. Оқушыларға «оқушы» &20 &21 &22 &23 оқып түсіну.
I Тур мұғалім оқушы
II Тур оқушы мұғалім
III Қорытынды
IV Үйге тапсырма &17 &23 қарап шығу
Қосымша әдебиеттер әкелу
№4 сабақ
«Алгоритм» ойыны.
I Ұйымдастыру
II Шартымен, мақсатымен түсіндіру
Мақсаты: Алғаш білімін дамыту.Бірлесе жұмыс жасауға, өзін бағалауға, бірін-
бірі бағалауға үйрету.
Шарты: 4 оқушыдан топтасады. Тақтаға тапсырмалар және ойын схемасы
жазылады .Әр тапсырмадан соң 4 оқушы сғат тілімен дәптерлерін алмастырып
отырады.Соңында әр оқушының дәптері өзіне келіп тоқтайды.
Тапсырма:
Мұнайды айдау өнімдерін атап жаз
Крекинг және оның ерекшеліктері
Айдау және крекингілеу процесін салыстыр.
Тексер бағала
Өзің қарап шық
Жауаптары:
1. & 22 83-85 бет
2. &22 86-91 бет
3. 83-91 бет
III қорытынды
IV Үйге тапсырма
№5 сабақ
Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс
I Ұйымдастыру
II Шартымен, мақсатымен түсіндіру
Мақсаты: Тақырыпты пысықтау, деңгей бойынша жұмыс жасауға
үйрету,жеке және топпен жұмыс жасау.
Шарты: I, II , III деңгейлерге 2-3 сұрақтан тапсырмалар берілген.
Әр оқушы өз қалауымен тапсырманы таңдап, жауап жазады, белгілі уақыттан соң
жауап парағы арқылы өз жазғанын тексеріп бағалайды,одан соң мұғалім
тексеріп бағалайды.
III деңгей
Табиғи және мұнайға серік газдар құрамы ,өнімдері
Бензол гомологтарын жаз.
С12 Н26 крекингілеу кезінде жүретін реакция теңдеуін жаз
II деңгей
Мұнай өнімдері
Термиялық, катализдік крекинг және риформшы
Өзгерістерді жаса
I деңгей
1. Табиғи газ ,мұнайға серік газ, крекинг газдары,пиронез газы,кокс газының
құрамы мен пайдалану мүмкіндіктері жөнінде қорытынды жаса
2. Нонан және көмірсутек түзу арқылы жүретін диномилсульфид С9 Н19 – S –
C9 H19 пен сутегі екеуінің арасындағы реакция теңдеуін құрастыр ,
күкіртсутектен күкірт қышқылын алу реакциясы теңдеуін құр.
Жауап папағы:
I деңгей
Табиғи газ: С Н4 , С2 Н6 , С3 Н8, С4 Н10, С5 Н12, N2 ж.б
Мұнайға серік газ:
Крекинг газ:
Пиролиз газ:
Кокс газы: С О- Н2
Табиғи газ: жану жылуы жоғары,жану кезеңінде күл қалмайды.Ол донна
,мартен,шыны балқитын пештерде жағылады. Табиғи газ химия өнеркәсібі үшін
маңызды шикізат.
М.с.г: Пайдалы табиғи газға қарағанда кең химиялық жолмен өңдеу арқылы
серік газдан заттарды көп мөлшерде алуға болады. Автотранспортта бензин
шығынын үнемдеу мақсатында қолданылады.
Крекинг газ:
2.C9 H19 –S – C9 H19 +2 H :H 2C9 H 20 +H2 S
нонан күкірт сутек
H2 S + CaSO 4 H2 SO4 + CaS
II деңгей
C H2
H2 C C H2
H2 C C H2 +3H2
C H2
C H2
H2 C C H2
+ H2
H2 C C H2
C H2
+ 3H2 C6 H12 +H2
C6 H12 + H2 C6 H14
C6 H14 C6 H10 + 2H2
№6 сабақ
«Өрмекші» ойыны
I Ұйымдастыру
II Ойын шартымен тусіндіру
Мақсаты: Алған білімдерін бекіту, жеке және топпен жұмыс жасауға
үйрету, өзін-өзі және топты бағалауға дағдыландыру.
Шарты: №1 №2 №3 №4 оқушылар нөмірленеді,әр нөмерге тапсырма
беріледі, тапсырмаға дайындалып болған соң №1 –лер бір столға,№2-лер
екінші столға,№3-тер ...№4-тер... осылай орналасып,оқығандарын ортаға
салады.Сосын өзін-өзі 3 тапсырма бойынша бағалайды.Қайтадан орындарына
келіп тапсырманы түсіндіреді, енді топ бірін-бірі бағалайды.
Тапсырмалар:
№1 оқушыларға
1.Аромат көмірсутектерінің құрылыс ерекшеліктері
2. Мұнайды франциялау қандай физикалық құбылыстарға негізделген?
3.
№2 оқушыларға
Катализдік крекинг процесіне мысал
Аса маңызды мұнай өнімдерін атап, қолдану салаларын көрсет
№3 оқушыларға
Детонация, октан саны деген не?
Табиғи газдан сутегі ,күйе,ацетилен,хлор туындыларын алу реакция
теңдеулерін құрастыр.
№4 оқушыларға
Аромат көмірсутектерінің химиялық қасиеттерін сипатта.
Термиялық крекинг және риформингілеу ерекшеліктерін түсіндір
Коксохимия өндірісіне ортақ ғылыми принциптерді ата
«Блиц» турнир
Мұнайдың айдау өнімдері
Крекинг сөінің мағынасы
Бензинді ароматтау процесі қалай аталады
Керосиннің t қ-? tқ= 180-3000 С
Көмірсутектер қалай жіктеледі
Мұнай құрамындағы 3 к сутек
Табиғи газдың құрамы С Н4 – С3 Н12 N2
Дестонация дегеніміз не?
Кокстеу деген не?
Құрамы бірдей құрылысы әртүрлі зат соған байланысты қасиеті әртүрлі зат
(изомер)
Аты Аромат,бірақ иісі аромат емеск.с (бензол)
Жемістерді тез пісіретін газ (этилен)
Мұнайдың беткі қабатындағы досы (мұнайға серік газ)
Метанның гибридтенуі sp3
Гектификациялық колонна биіктігі
Қорытынды бөлімі
№7 сабақ
Қ ұ р а м а т е с т
I вариант
1. Ағылшын зерттеушісі Фарадей бензолды қай жылы ашты?
А)1881ж В) 1845 ж
Б) 1825 ж Г) 1856 ж
2. Бензол молекуласындағы байланыс саны?
А) 10 В) 12
Б) 6 Г) 8
3. Дегидрлегенде этилциклогексан аромат қандай көмірсутекке айналады.
А) этилбензол В) толуал
Б) бензол Г) метилбензол
4. Бензин құрамындағы С саны
А) С6 – С12 В) С4 – С14
Б) С2 – С8 Г) С5 – С11
5.Мұнайдың құрамындағы көмірсутектері
А) парафин,этилен,диен В) алкан,ц-алкан,этилен
Б) алкан,ц-алкан,аромат к.с Г) алкан,аромат, метан
6. Мазуттың айдалмайтын бөлігі
А) газойль В) керосин
Б) Гудрон Г) бензин
7. 200г гептан толуалға айналғанда сутегінің (қ.ж) қандай көлемі түзіледі?
А) В)
Б) Г)
8. Мұнай францияларын өзінің қайнау t0 на сәйкес алыну ретімен орналастыр.
1.Бензин А) 1500-2500
2. Газойль Б) 400-2000
3. Керосин В) 3000 жоғ
4. лигроли Г)1800-3000
9. Бензинді ароматтау процесі
А) детонация В) франциялау
Б) крекинг Г) риформинг
10. Тас көмірді кокстегенде түзілетін өнімдер.
А) Кокс, амиакты су, мазут, гидрон.
Б) Кокс газы,т.к смоласы, аммиакты су,көмір IV оксиді
В) Тас көмір смоласы,кокс, аммиакты су,кокс газы
Г) аммиакты су, кокс газы, бензин,көміртегі
II вариант
1. Бензолдың құрылымдық формуласын ұсынған ғалым
А) Зелинский В) Фарадей
Б) Кекуле Г) Бутлеров
2. Бензол молекуласындағы көміртегінің гибридтеуі
А) s2 p В) sp
Б) sp3 Г) sp2
3. Жүзімдіктердегі Филлоксераға қарсы қолданылатын қосылыс
А) C4 CL6 В) C5 CL5
Б) C6 CL6 Г) C6 CL5
4.Бензиннің қопарылыс бере жануы.
А) франция В) детонация
Б) жану Г) тотығу
5.Биіктігі 40 м болатын мұнай өңдейтін құрылғы
А) Цилиндр В) түтікті пеш
Б) салқындатқыш Г) ректификациялық колонна
6.180г бензолдан қанша грамм гексохлорбензол алуға болады.
А) В)
Б) Г)
7. Бензол ядросындағы П байланыс саны.
А) 6 Б)4
В) 3 Г)1
8. Мұнай көмірсутектерін ұшқыш заттарға ыдырату процесі
А) крекинг В) кокстау
Б) франциялау Г) жандыру
9. Мұнай өнімдеріне сәйкес көміртектер
1 Глицин А) С8 – С14
2 газойль Б) С18 жоғ
3 Лигрони В)С12 – С18
4 керосин Г)С5 –С11
10. Детонацияға төзімді изооктанның құрамы:
А) 2,3 диэтилпентан В) 2 метилоктан
Б) 3,3 диметилгексан Г) 2,2,4 триметилпентан
Жауап парағы:
I вариант 6 б
1 б 7
2 в 8 1-б 4-а 3- г 2- в
3 а 9 г
4 г 10 в
5 б
II вариант 6
1 б 7 г
2 г 8 а
3 а 9 1-г 3-а 4- в 2- б
4 в 10 г
5 г
Бақылау жұмысы
1 вариант
С12 Н26 көмірсутегін крекинглеу кезінде жүретін реакциялар
280г 2,4,6 триметротолуал алу үшін қандай заттар қанша мөлшерде қажет
Мына өзгерістерді жаса
С2 Н2 С6 Н6 С 6Н5 CL
C6 H12
2 вариант
С16 Н34 көмірсутегін крекингілеу кезінде жүретін реакциялар
200г циклогептаннан қанша грамм толуал алуға болады.
Мына өзгерістерді жаса:
CaC2 C2H2 C6 H6 C6 H14
Жауаптары:
1. С12 Н26 С6 Н14 + С6 Н12
С6 Н14 С4 Н10 + С2 Н4
С4 Н10 С Н4 + С3 Н6
C H3yг C H3 280г
Хг N O3 N O2
2. + 3HNO3
+3H2 O
92 г
N O2 227г
Y=280*92=
3.63г 227
189 г х=280*85=
227
3.C2 H2 C6 H6
CL
C6 H6+CL2 + HCL
C6 H6 +4H2 C6 H14
II вариант
1. С16 H34 C8 H18 + C8 H16
C8 H18 C4 H10 + C4 H8
C4 H10 C2 H6 + C2 H4
C4 H10 C 3H 6+ C H4
2. C H3 хг
200 г C H3
C H2
H2 C C H2 +3H2
H 2C C H2
92г
C H2
99 г
Х=200*92=
99
3.CaC2 + 2H O H C2 H2 + Ca(O H)2
3C2 H2 C6 H6
C6 H6 + 4H2 C6 H14
Қорытынды. Үйге тапсырма.
Модуль №4
Спирттер және фенолдар( 8сағат)
|Бөлімі | |Тақырып мазмұны |Сағат |Мерзімі |
| |1 |Модульдің құрылымымен таныстыру мақсатын |5 | |
| | |міндетін айқындау. | | |
| | |Біртанды спирттер | | |
| | |құрылысы,қасиеттері,алынуы,қолданылуы |25 | |
| | |тақырыбын сызбалар арқылы түсіндіру. | | |
| | |Дәріптермен жұмыс | | |
| | |Үйге тапсырма |10 | |
| | | |5 | |
|Кіріспе | | | | |
| |2 |Ұйымдастыру |2 | |
| | |Көп атанды спирттер,фенолдар тақырыбын |20 | |
| | |тірек сызбамен түсіндіру | | |
| | |Дәптермен жұмыс |15 | |
| | |Үйге тапсырма |8 | |
| |3 |Тақырыпты менгерту |40 | |
| | |Өзара оқыту сабағы ( жұппен жұмыс) | | |
| | |Үйге тапсырма |5 | |
| |4 |Тақырыпты дамыту | | |
| | |Алгоритм ойыны |40 | |
| | |Қорыту үйге тапсырма |5 | |
| | | | | |
| | | | | |
|Диалог | | | | |
| |5 |Тақырыпты пысықтау | | |
| | |Бақытты сәт оқыта үйрету ойыны ( топпен |40 | |
| | |жұмыс) | | |
| | |Қорыту үйге тапсырма |5 | |
| |6 |Тақырыпты бекіту | | |
| | |Өрмекші ойыны (жеке-топтық жұмыс) |40 | |
| | |Қорытынды үйге тапсырма | | |
| | | |5 | |
| |7 |Тест |15 | |
|Қорытынды | |Бақылау |30 | |
| |8 |Релелік сынық |45 | |
Нені білуі керек:
Спирттер құрылысын,түрлерін,физикалық химиялық қасиеттерін ,алынуы мен
қолданылуын ,гидроксия тобының ерекшеліктерін ,фенолдар жайлы білу.
Нені үйренуі керек:
Реакция теңдеулерін жазу ,сутектің байланыс механизмін
жазу,тұрмыста,медицинада спирттердің қолданылуын білу,жұмыс жасап үйрену.
Негізгі түсініктер мен терминдер:
• Гидроксия тобы
• Фенол
• Глицерин ,этиленгликоль
• Селектирлі катализатор,метанол.
Қолданылатын әдебиеттер:
2. Жалпы және анорганикалық химия. Аханбаев
3. Химия В таблицах и схемах: Қурмашева
4. Химия есептері
Шығармашылық тапсырмалар:
5. N18-150. N18-151. N18-155. N18-156. N18-162.
6. Спирттердің қолданылуы. Реферат
7. Ағзаға спирттердің әсері .Шыгармашылық жұмыс
8. Көп атанды спирттердін маңызы.Реферат
Кіріспе бөлімі.
№1 ,№2 сабақ
Біратанды қаныққан спирттер ,фенолдар көпатанды спирттер
құрылысы,қасиеттері алынуы,қолданылуы.
Ұйымдастыру
Модуль құрылымымен,мақсатымен түсіндіру.
Тірек сызбалары арқылы тақырыпты түсіндіру.
Мол Ф: С2 H5 OH H/CE C2H6 O
H H
,, ..
Элек Ф: H: С . . С :О: H
H H
Құр Ф: H H
H- С - С - О- H
н/е СН3-СН2- ОН
/ /
H H
Спирттер дегеніміз- молекулаларында көмірсутек радикалымен
байланысқан бір немесе бірнеше функционалдық тобы органикалық қосылыстар.
Спирттер
Біратомды спирттердің гомологтық қатары.
|№ |Аталуы |Формуласы |t 0-қ |
|1 |Метил спирті(метанол) |СН3ОН |64,7 |
|2 |Этил спирті ( этанол) |С2Н5ОН |78,3 |
|3 |Пропил спирті (пропанол ) |С2Н5ОН |97,2 |
|4 |Бутил спирті (бутанол ) |С4Н9ОН |117,7 |
|5 |Амил спирті ( пентанол ) |С5Н11ОН |137,8 |
|6 |Гексил спирті (гексанол) |С6Н13ОН |157,2 |
|7 |Гептил спирті ( гептанол ) |С7Н15ОН |176,3 |
Физ қасиеті.Өзіне тән иісі бар,түссіз сұйықтық ,судан жеңіл (р=0,8г/см3) t
қ =78,3 0 С , суда жақсы ериді,еріткіш бола алады.
Функционалдық топ дегеніміз – заттың химиялық қасиетін немесе қызметін
анықтайтын топ.
Жалпы формуласы: Сn Н 2n+1OH немесе ROH жұрнағы «ол»
2 1
C H3 – C H2 – O H этанол - 1
5 4 3 2
1
C H3 – C H2 – C H2 –C H – C H3 пентанол -2
/
C H 3 OH
/
C H3 – C – C H2 – O H 2,2 диметилпрпанол
-1
/
C H3
Химиялық қасиеттері:
Жануы: C2 H5 O H +3O 2 2C O2 +3H2 O +Q
Ме-н: 2C2 H5 O H + 2Na 2C2 H5 O Na +H2
Бромсутек-н C2 H5 O H + H Br C2 H5 Br + H2 O
H H
Дегидраттануы: H – C – C – H C H2 = C H2 +H2 O
H H этилен
Эфирленуі: C2 H5 O H + H O C2 H5 C2 H5 – O – C2 H 5 + H2 O
диметилэфирі
Молекуласында бір-бірімен оттегі арқылы қосылған екі көмірсутек
радикалдарынан тұратын органикалық заттар – жай эфир деп аталады.
Қолданылуы:
Х/ш қажетті заттар
Органикалық заттар өндіруде
Медицанада
Парфюмерияда
Алынуы:
1. Этаннан алынуы:
А) C2 H6 + Br2 C2 H5 Br +HBr бромэтан
Б) C2 H5 Br + H O H C2 H5 O H + H Br
2 . Этиленнен алу
C H2 = C H2 + H2 O C H3 –C H2 – O H
2. Ашыту
С6 H12 O 6 2C2 H5 O H +C O2
Метанолдың синтезі (C H4 + H2 O C O + 3H2 )
Синтез газ
C O +2 H2 C H3 O H +Q
Синтез газ
Көпатомды спирттер молекуласында көмірсутек радикалымен байланысқан
бірнеше гидроксил топтары болады.
СН2-ОН этимигликоль.улы суда жақсы еритің, түссіз зат.
СН2- ОН
СН2 –ОН глицерин
СН - ОН
СН2 -ОН
Химиялық қасиеті: №1
C H2 – O H C H2 - ONa
+ 2 Na + H2
C H2 – O H C H2 – ONa
№2
CH2 O H – C H2 O H + H C L C H2 O H - C H2 CL + H2 O
Қолданылуы:
Синтетикалық қопар. зат
смола
Глицерин май жасау
Этиленгликоль
Тоқыма
өндірісінде тері илеуде Антифриз
лавсан талшықтары
Молекулаларында функционалдық топтары бензол ядросымен
байланысқан аромат көмірсутектердің гидроксил туындылары фенолдар деп
аталады.
C H2 – C H2 – O H OH OH
фенол OH
Өзіне тәнтиісі бар ,түссіз кристал зат.
Химиялық қасиеттері:
1.Na - H 2 OH +2Na 2 ONa +H2
2.NaOH –H C6 H5 O H +NaO H C6 H5 O Na +H2 O
OH OH
Br Br
3.Br –H 3Br 3HBr
Br
формальдегид дезинфекциялауда
пластмасса
Фенол бояу
бактерициттік Д дәрумен
4. Дәптермен жұмыс
5. Қорытынды .Үйге тапсырма . Спирттер тарауын қарап келу.
Д И А Л О Г Б Ө Л І М І
№3 сабақ
«Өзара оқыту» ойыны
I Ұйымдастыру
Мақсаты: Спирттер және фенолдар тарауын меңгерту, кітаппен жұмыс
жасауға ,оқи отырып түсінігін жеткізе білуге баулу.
Шарты: Оқушылар «мұғалім» және «оқушы» рөліне енеді.
№1 және №2 оқушыларға тапсырма беріліп 15 мин дайындалады, болған соң
«мұғалім» «оқушыға» түсіндіреді.Осылай рөлдері ауысып қайталанады.
Тапсырмалары:
№1 оқушыларға:
Біратомды спирттер құрылысы, қасиеттері, алынуы, қолданылуы. Метанол
ситезі.
№ 2 оқушыларға:
Көпатомды спирттер. Фенолдар қасиеттері, алынуы, қолданылуы.
I тур «мұғалім» «оқушы»
II тур «оқушы» «мұғалім»
III Қорытынды.
IV Үйге тапсырма.
№4 сабақ
«Алгоритм» ойыны
I Ұйымдастыру
II Ойын шартымен , сабақ мақсатымен түсіндіру.
Мақсаты: Оқушылардың спирттер тарауы бойынша алған білімдерін
дамыту.Бірін-бірі және өзін-өзі бағалауға дағдыландыру.
Шарты: 4 оқушыдан топтасып, схема бойынша берілген тапсырмаларды
орындайды. Әр тур сайын дәптерлерін сағат тілімен алмастырып
отырады.Соңында оқушы өз дәптеріне басқа 3 оқушының не жазғанын көріп,
бағалайды.
Тапсырма:
Спирттерге жалпы сипаттама.
Жіктелуі,құрылысы,номенклатурасы.
Біратомды, көпатомды, фенолдардың
химиялық қасиеттері.
Спирттердің өзіне тән қасиеттеріарқылы
бір-бірінен қалай ажыратуға болады.
Тексер,бағала
Өзің қарап шық
Жауаптары:
1
2
3
III Қорытынды
IV Үйге тапсырма
№ 5 Сабақ
«Бақытты сәт» оқыта үйрену ойыны
Мақсаты: Спирттер және оренолдар тарауы боиынша алған
білімдерін пысықтау оқушының есте сақтау қабілетін дамыту,
шапшаңдыққа баулу.
Сабақ барысы:
I Ұйымдастыру
II Ойын шарттарын таныстыру
I гейм « Бой сергіту»
Әр камандаға 10 сұрақтан беріледі
I топқа
1 Біратомды қ/қан спирт-ң жалпы формуласы ? R-OH
2 Функцианалдық топ дегеніміз не? Заттың хим. қос. анықтау
3 Спирттер жұрнағы «ОЛ»
4 Ашық түсті мұнай өнімдері: бинзин, керосин,газойль,мигрони
5 Крекинг деген не? Көмірсутектердің құрылысын өзгерту
6 Жай эфир дегеніміз... R-O-R
7 Бос радикал деген не? Бос электроны бар бөлшек
8 Спирттер молекуласындағы химиялық байланыс түрі? Сутектік
9 Екі атомды спирт? Этиленгликоль
10 Этил спиртінің физикалық қасиеті? Суда жай ериді,ұшқыш
II топқа
1 Фенол дегеніміз не? OH
2 Спирттердің қолданылуы ?Еріткіш, медицинада,парфюмерияда,орг.зат
3 Этилин көмірсутектерінің жұрнағы? Илен, ен
4 Мұнай өнімдерінің қалдығы? Мазут, гудрон
5 Крекингтің жіктелуі?Термиялық ,катализдік,риформинг
6 Мұнай құрамындағы көмірсутектер?Парафин,циклопарафин, аромат
7 Үш атомды спирт? глицерин
8 Синтез газдың құрамы?C O + H2
9 Фенолдың алу қаиеті? Өзіне тән иісі бар .кристал зат
10 Көмірсутектердің жіктелуі? Қаныққан,қанықпаған ,аромат
II гейм. Бөшкеден шыққан басқатырғылар.
Бөшкеден шыққан нөмерлерге сәйкес сұрақтарға жауап береді.
1- топқа
1.Мына өзгерістерді жаса
C6 H6 C6 H5 CL C6 H5 O Na C6 H5 O H
2.C2 H6 C2 H5 Br C2 H5 O H C2 H5 O Na
3. C2 H5 O H C O2 CaC O3 CaO
2- топқа
1. C6 H5 O H C6 H5 O Na C6 H5 O H
2. C2 H4 C2 H5 O H C2 H5 Br C2 H5 O H C O2
3. C6 H12 O 6 C2 H5 O H C2 H5 O Na C2 H5 O H
III гейм «Жұмбақтас»
1- топқа
1, Өзі иіссіз, дәмі –тәтті, суда жақсы еритін екі зат бар –бірінші усыз,
екіншісі улы. Бұл қандай заттар:(этиленгликоль,глицерин)
2.Оны бидайдан ,картоптан,жүзімнен де кейде ағаш жаңқасынанда алуға болады,
бірде пайдалы, бірде зиянды,қай зат? (этил спирті)
2-топқа
1.Өзі спирт болғанмен қышқылдық қасиеті бар улы зат.(фенол)
2.Адам көру жүйесіне әсер етіп,тез уландыратын спирт.(метанол)
IV гейм«Сен-маған, мен -саған»
Үй тапсырмасы.Екі команда бір-біріне 2 сұрақтан қояды.
V гейм «Көсемдікке ұмтылу»
10 сұрақ беріледі, ең көп жауап берген команда ұтады.
1- топ
1. Функционалдық топ қызметі.
2. Нитроглицерин қалай алынады?
3. 18,5 г сілтілік металл бір атомды спирттен қ.ж 2,8 л Н2 ығыстырып
шығарады. Спирттің молекулалық массасын тап?
4. Атын ата: C3 H7
C H3 – C H2 – C H2 –C –C H2 – O H
C3 H7
5.Формуласын жаз: 3,3 диэтил 4 пропилгексанол-1
6. Нәтижесінде 56 л(қ.ж) С О2 түзілетін болса,неше грамм метил
спиртінің жанатынын есепте шығар.
7. Хлорсутекті метанол арқылы өткізгенде метанның голонитуындысы
түзіледі. Реакция теңдеуін құр.
8.Этилпропилэфирінің түзілу реакциясын жаз.
9.Қаныққан біратомды спирттің алыну жолдары.
10. Фенолдың қолданылуы.
2- топ
1. 23 г С2 Н5 О Н жағу үшін қанша көлем О2 қажет.
2. Этил спиртінен хлорэтанды қалай алады.
3. Сәйкес спирттен 1- бромпропанның түзілу реакциясын жаз.
4. Натрий метилатының түзілу реакциясын жаз.
5. Формуласын жаз: 2,3дипропилпентанол-2
Атын ата:
C4 H9
CH3 –C H2 –C H2 –C –C H2 –C H2 –O H
C5 H11
6.Ішкі молекулалық дгидраттануы 30г болған кезде 9г су бөлетін бір атомды
спирттің молекулалық формуласын тап.
7.Метаннан метанол алуға болатын реакция.
8. Прпил спиртінен прпанды алу реакциясы.
9.Дипропилэфирінің түзілу реакциясын жаз.
10.Этиленгликоль мен глицириннің молекулалық массасын тап.
Жауаптары:
1-топ
1.Заттың қызметі мен қасиетін анықтайды.
2.C H2 – O H C H2 – O N O2
C H – O H + 3 Na2 + H O C H – O –N O2 +3H2 O
C H2 – O H C H2 – O – NO2
нитроглицирин
18.5г 2,8л
3.Me + C2 H5 O H C2 H5 O Na + H2
Хг 22,4 л
Х=18.5 г*22,4л=
2,8л
4. 3,3 дипропилпентанол-1
5. C2 H5
C H3 -C H2 – C H – C –C H2 – C H2 –O H
C3 H7 C2 H5
6.
x 56л
2C H3 O H + 3O2 2C O2 +4H2 O Х=64г*56л=80г
2*32=64г 2*22,4л
44,8 44,8л
7. CH3 O H + H CL C H3 CL + H2 O
8. C2 H5 O H + H O – C3 H7 C2 H5 – O – C3 H7 + H2 O
9.C2 H6 + HBr C2 H5 Br +H Br
C2 H5 Br + H O H C2 H5 O H + H Br
C H2 =C H2 + H O H C2 H5 O H
Ашыту C6 H12 O6 2C2 H 5O H + 2C O2
Ағаш сүрегінен цел гмон спирт
10. 1. Фенолформальдегидті пластмасса алуда
2. Дезинфекциялауда
3.Бояу
4.Дәрі-дәрмек
5.Бактерия жоюда
II топ
23г Хл
1. С2 H5 O H +3O2 2C O2 + 3H2 O +Q Х= 23*67.2=
46г 3*22,4л 46
67,2л
2. C2 H5 O H + H C L C2 H5 CL + H2 O
3. C3 H7 O H + H Br C H3 – C H2 –C H2 – Br +H2 O
4. 2C H3 O H + 2Na 2C H3 O Na +4H2
5. 3 бутиламилгексанол -1
30г 9г
6. К – О Н СnH2n-2 +H O Х= 30г*18г
= 540 = 60г
Хг 18г 9г 9
Cn H2n+1 + JO H =60г
12n +2n+1+17=60г C3 H7 O H пропанол
14n=60 -18
14n=42 n=42:14 n=3
7. C H4 +Br 2 C H3 Br +HBr CH3 Br +H O H C
H3 O H + HBr
H H H H H H
8. H – C – C –C –O H H – C – C =C – H (C H3 – C H
=C H2)
H H OH H
C H3 – C H =C H2 + H2 C H3 – C H2 – C H3
пропен пропан
9. С3 H7 – O H + H O -C3 H7 C3 H7 – O – C3 H7
10. Мг С Н – О Н = 12*20+1**60+16=46г/моль
С Н – О Н
Мг C H2 - OH =12*3+1*8+16*3=82 г/моль
C H – O H
C H2 – O H
III Команда мүшелерін бағалау.
IV Қорытынды. Үйге тапсырма.
№6 сабақ
«Өрмекші» ойыны.
I Ұйымдастыру.
II Мақсаты: Тарау бойынша алған білімін бекіту, жеке және топпен жұмыс
жасауға үйрену,өзін-өзі және топты бағалауға дағдыландыру.
III Шарты: Оқушылар №1,№2,№3,№4 болып белгіленеді.Әр нөмерге 3 тапсырмадан
беріледі, дайындалу уақыты 10 минут. Бұдан соң
№1 оқушылар бір столға
№2 оқушылар бір столға
№3 оқушылар бір столға
№4 оқушылар бір столға орналасып,оқығандарын ортаға салады, сосын
өзін-өзі 3 тапсырма бойынша бағалайды.Қайтадан орындарына келіптапсырманы
түсіндіреді, енді топ бірін-бірі бағалайды.
Тапсырмалар:
№1
1. Біратомды қаныққан спирттердің құрылысы ,химиялық қасиеттері.
2. Спирттер молекулалары арасындағы сутектік байланыс қалай жүзеге асады.
3. Біратомды спирттердің алыну жолдарын схема ,реакция теңдеуі арқылы
түсіндір.
№2
1.Көпатомды спирттердің құрылыс ерекшелігі, химиялық қасиеттері,қолданылуы.
2. Метанол синтезі.Технологиялық сызбанұсқасы.
3.Фнеолдағы сутектік байланысты сызбанұсқа арқылы бейнеле.
№3
1.Фенолдардың құрылыс ерекшелігі химиялық қасиеті,қолданылуы.
2. Спирттердің жүйелеу номенклатурасы бойынша аталу ерекшелігі.
3. Катализдік спирттердің алыну жолдарын сызба және реакция теңдеулері
арқылы түсіндір.
IV Қорытындылап,бағалау парақтарын жинау.
V Үйге тапсырма беру.
№7 сабақ
Қорытынды бөлім
Тест
I вариант
1. 2,2 диметилбутол -1 формуласы:
C H3
C H3
В) C H2 – C H2 - C - C H3
А) C H3 –C H2 –C –C H2 - OH
O H C H3
C H3
C H3 C H3
Б) C H2 - C H2 - C H2 – C Г) CH3 – C H –C –C H3
O H C H3 OH C H3
2.Этиленгликоль қолданылады?
А) резина алады В) белок дайындауда
Б) антифриз дайындауға Г) Пластмасса
алуда.
3.Заттың қасиеті мен қызметін анықтайтын топ?
А) Көмірсутек В) функционалдық
топ
Б) радикал Г) спирт
4.Қай зат қайсы ж.ф сәйкес:
1 С2 Н6 А) R-OH
2. С2 Н4 Б) Cn H2n+2
3. С2 Н5 О Н В) Cn H2n-6
4. С6 Н6 Г) Cn H2n
5.Көмірсутек радикалдары оттегі арқылы байланысатын қосылыстар
А)спирттер В) полимер
Б) эфирлер Г)көмірсулар
6.Аромат көмірсутектерінің гидроксил туындысы
А) фенол В) эфир
Б) бензол Г) метанол
7.Глицириннің молекулалық массасы:
А) 92 В) 86
Б) 115 Г) 100
8.28 г Метанол жағуға қажет О2 қ,ж көлемі.
А) 22,4л В) 36л
Б) 16л Г) 28л
9.68г/моль қай заттың молекулалық массасы
А) C2 H5 CL В) C2 H5 ONa
Б) C2 H6 Г) C2 H5 O H
10. Глициринді анықтау үшін қолданылатын реакция.
А) Cu(OH)2 В) O2
Б) NaOH Г)C2 H5 O H
II вариант
1. C H3 - C H – C H –C H2 – O H атын ата
C2 H5 C H3
А)2метил 4этилбутанол-1 В) 2,3 этилметилбутанол -4
Б) 2 этил 3метилбутанол -1 Г) 2 метил 3этилбутанол-1
2. Глицириннің қолданылуы:
А) спирт алу В) антифризге
Б) тері илеуде Г) дезинфекцияда
3. Көміртек радикалымен байланысқан гидроксил тобы бар заттар.
А) Фенол В) спирт
Б) радикал Г) бензол
4. Қай заттың аталуы формулаға сәйкес.
А) фенол 1 С5 Н12
Б) пентанол 2 С5 Н11ОН
В) пентан 3С5 Н10
Г) пентен 4 С5 Н5ОН
5. Глицеринмен қандай зат әрекеттескенде нитроглицирин шығады.
А) NaNO3 В) H O H
Б) HNO3 Г) H CL
6. Спирттердегі химиялық байланыс
А) иондық В) ковалентті
Б) металдық Г) сутектік
7. 2метилбутонол-1-дің моекулалық массасы
А) 74 В) 86
Б) 68 Г) 88
8. 36 г этонолдан түзілетін Na этилатының массасы
А) 53 В) 85
Б) 45 Г) 58
9. Cn H2n+1 O H қай заттың жалпы формуласы
А) C2 H5 O H В) C3 H8 O H
Б) C6 H5 O H Г) C4 H10 O H
10. Көру жүйесін бұзатын спирт
А) метанол В) фенол
Б) бутанол Г) этанол
Б А Қ Ы Л А У Ж Ұ М Ы С Ы
I вариант
1. 1моль глицериннен натрий ең көп дегенде неше көлем қ.ж сутегі
ығыстырады .
2.Мына өзгерістерді жаса;
С6 Н6 С6 Н5 СЕ - С6 Н5 О Н
3.42г этил спиртінен қанша грамм диэтилэфирін алуға болады.?
ІІ Вариант
1.230г натрий этил спиртінен қ.ж сутегінің қандай көлемін ығыстырады.
2. Мына өзгерістерді жаса:
С2 Н 6 С2 Н4 С Н2 О Н - С Н2 О Н
3Егер нәтижесінде 170г этилпропил эфирі түзілген болса, реакцияға қанша
этил спирті қатысқан?
Жауаптары:
І Вариант
1. С Н 2 - О Н С
Н2 - О Na
\ 230г
\ Хл
2С Н - О Н + 6 Na 2 С Н
- О Na +3Н2
\ 6*23
\ 3*22,4л
С Н2 - О Н 138г С Н 2
- О Na
230г ------ Xл Х= 230*67.2=
138г ----- 67,2л 138
2. С 6Н6 + С L2 С6 Н 5СL+НСL
С6 Н5 СL +НОН С6 Н5 ОН+НСL
42г Хг
3. C2 H5 O H + H O – C 2H5 C2 H5 – O – C2 H5 + H2 O
46г 12*2+5+16+12-2+5
74г
Хг 42*74 =67.5 г
46
II вариант
230 г
Хл
1. 2Na + 2 C2 H5 O H 2C2 H5 O Na + H2
2*23 22.4л
46г
Хг 230 *22,4= 11.2 л
46
2. C2 H6 C2H4 +H2
(C2 H4 ) C H2= C H2 +H2 O + =C H2 – O H - C H2 O H
Хг 170г
3. С2 H5 O H + H O –C3 H7 C2 H5 – O –C3 H7 +H2 O
46г 29+16+43
88г
170*46
Х г =
88
Қорытынды.
Үйге тапсырма.
Тест жауаптары.
I вриант II вариант
1 а 1 г
2 б 2 б
3 в 3 а
4 1-б,2-г,3-а,4-в 4 1-в,2-б, 3-г,4-а
5 б 5 б
6 а 6 г
7 а 7 г
8 в 8 а
9 в 9 а
10 а 10 а
-----------------------
SP3
Мұнай –жанғыш ,қарақоңыр түстіөзіне тән иісі бар май тәрізді сұйықтық,судан
жеңіл, суда ерімейді
-1ші р/к өңдеу
Мұнайды айдау
2-ші р/к өңдеу
Сх Ну құрылысының өзгеруі
Бензин (С5 – Н11)
t қ - 40-2000 С
Термиялық крекинг
t қ =450-5000 C
P= 2-7 мПа
С16 Н34 С8 Н18 + С8 Н16
Катализдік крекинг
катализатор – амомосиликат
t = 4500 C
P =атмосфералық изомерлейді.
Көмірсутектерін ароматтау
Ктализатор – Pt .Mo
Алкан,циклоалкан аромат көмірсутектер
Риформинглеу
Гудрон
(қалдық)
Мазут
Мигрони ( С8- Н14 )
t қ -150-2500 С
Керосин ( С12 – Н18 )
t қ -180-3000 С
Газойль ( соляр майы)
t қ - 3000 С жоғары
Біратомды
Көпатомды
Метанол
С Н3-ОН
Екіатомды Этиленгликоль
С Н2 –ОН
С Н2 - ОН
Үшатомды
Глицин
С Н2 –ОН
С Н – ОН
С Н2 - ОН
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz