Шешендік сөздің түрлерін тап

Төлеуова Аманжан Талғарқызы
Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі
С.Ғаббасов атындағы ЖОББМ КММ

Сыныбы: 11 «Б»
Сабақ тақырыбы: Шешенге қойылатын талаптар
Мақсаты: Білімділік: шешендік өнер туралы алған білімдерін бекіту,
ойларын ортаға салып қорыту.
Дамытушылық: шешендік сөздерді оқыта отырып, оқушы
бойына көркем, әдеби сөйлеу өнерін дамыту, шығармашылық
ізденістерін арттыру.
Тәрбиелік: шешендік сөз өнерінің құдіретін сезінуге
баулу және
туған елінің тарихын , әдеби мұрасын құрметтеуге
тәрбиелеу.
Сабақ түрі: пікірталас сабағы
Сабақтың әдіс- тәсілі: сөз әдісі, көрнекілік әдісі, сұрақ- жауап,
әңгімелеу, ой
қозғау, жазылым, тыңдалым, оқылым, тест сұрақтары мен
сөзжұмбақ шешу.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, компьютер, слайд, плакат,

карточка, бағалау парағы, тақта,
Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих, химия, өмірмен байланыс
Сабақтың барысы: 1 Ұйымдастыру кезеңі:
2 Үй тапсырмасын тексеру:
Тест сұрақтары
1 Шешендік сөздің түрлерін тап.
а) арнау, толғау, дау
б) жуан, жіңішке, ашық, қысаң
с) аралас, сабақтас, салалас

2 Құрмалас сөйлемді тап
а) Белгісіз солдат ағаш арасына сүңгіп кете барды.
б) Соқаның тісі тонға тисе , ауызың майға тиер.
с) Мен- бастауышы.

3 Қазақтың алғашқы биі кім болған?
а) Малайсары би
б) Төле би
с) Майқы би

4 Қосымшаның неше түрі бар?
а) 4
б) 2
с) 3

5 Шешендік арнау дегеніміз не?
а) бір адамға арнайы айтылған сәлем, сын, әзіл , бата
б) заттық мәселелерді зерттейтін әдет заңы
с) шешендік мақал, нақыл, мысал, жұмбақ

6 Сөздік құрам деген не?
а) Жалпы халыққа ортақ сөздер
б) Тілдегі сөздердің жиынтығ
с) Қолданыстан шығып қалған сөздер жиынтағы

7 Қазақ шешендік өнері неше кезеңнен тұрады?
а) 5
б) 6
с) 4

8 Тәуелденген сөзді анықта.
а) ұстазбын
б) ұстазға
с) ұстазым

9 Қазіргі шешендіктің түрлері қанша?
а) 3
б) 6
с) 5

10 Жақсыз сөйлемді тап
а) Сабақтан кешігуге болмайды.
б) Балалар кітанханаға кірді
с) Ауыл. Топталған адамдар.

Жаңа сабақ: Балалар бүгін біз шешенге қойылатын талаптармен таныса отырып,
көпшілік алдында сөйлеу мәдениетін біліп , үйренеміз.
«Шешендік- білім нәтижесі» деген Цицирон шешен болу үшін ең басты
үш нәрсеті атап көрсеткен.Ол:
Адам бойындағы талант
Терең білім
Қалыптасқан дағды
Шешендік өнер – ұлы өнер. Оны игеру, оған ие болу оңай іс емес.
Сондықтан да шешендерге артылар жауапкершілік пен қойылатын талап та үлкен
Шешенге қойылатын талаптар:
Біріншіден- тілдік қабілеті мол
Екіншіден- білімділік
Үшіншіден- шыншылдық
Төртіншіден-сөйлейтін мәселені
анық білу
Бесіншіден- жинақылық
Алтыншыдан – аңғарымпаздық

Шешен адам көпшілік алдында сөйлейтін болғандықтан, шешен өзін
ұстау әдебін біліп, мәдениеттілік сақтауы тиіс.

Шешеннің өзін ұстау әдебі мен мәдениеті
Біріншіден- бет-жүзі, дене қимылы шешен сөзінің табиғатына сәйкес болуы
тиіс
Екіншіден- бет-жүзі, дене қимылы көмекші құрал болуы тиіс
Үшіншіден- ым- ишара шешен сөзінің әсерлігін арттыруы тиіс
Төртіншіден- ым- ишара табиғи болуы тиіс
Бесіншіден-дауыс саздылығы, мақам, сөз ырғағы, кідіріс

Жаттығу жұмысы: 81-бет 75 – жаттығу тапсырма
Берілген тақырыптар төңірегінде ой алмасу.
1 Мұнай өндірісі- Қазақстан бюджетінің ең маңызды кіріс көзі болып
табылады.
2 Айналымдағы ақша саны көбейген сайын, өның құны кемиді.
3 Қоғамды дамытудағы шағын бизнестің рөлі.
Сынып үш топқа бөлінеді. Әр топтың өз атауы болады. Топ басшылары тобының
атын таныстырады. Топ басшысына бағалау парақтары таратылады.

“Өткенге қарайық” Сөзжұмбақ
1 Достық сөзінің антонимі
2 “Бұл дәуірде өз тілін, әдебиетін білмеген, қадірлемеген адам толық мәнді
интелегент емес”- деген кім?
3 “Тіл байлығы, тіл тазалығы- ұлт қасиетінің, салт-санасының негізгі
белгісі” – деген кім?
4 Жаңбыр жауса, жер жетім.
Басшы болмаса, не жетім?
5 Қазақтың ең тұңғыш саяхатшы ғалымы
6 Шешендік сөздің бір түрі?
7 “Шутка сөзін аудар”
8 Кіші жүздің биі кім болды?
9 “Искусство” сөзін аудар
10 “Құтты білік” жазба әдебиетінің авторы кім?
11 Тәуке ханның ордасында қазақтың әдет-ғұрып заңдарының жиынтығы қалай
аталды?
12 Пікірталастың бір түрі
Соңында «Шешендік өнер» деген сөз шығады.

Сөйлем талдау, тақтамен жұмыс.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың 2014
жылдың 18- қаңтар айында қазақ халқына жолдауы берілді.Оның тақырыбы:
«Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» дейді. Ендеше біз мына бір сөйлемге
талдау жүргізейік. 3 оқушыны тақтаға шығарып синтаксистік, морфологиялық,
фонетикалық талдау жүргіздіртем.
«Байлығымыз да, бақытымыз да болған Мәңгілік Тәуелсіздігімізді
көздің қарашығындай сақтай білуіміз керек» .

Деңгейлік тапсырмалар. 3 оқушы тақтада талдау жұмысын жасап жатқан сәтте,
сыныптың өзге оқушылары деңгейлік тапсырмалармен жұмыс жүргізіледі.
Сергіту сәті.

Карточка 1
1 Дауысты дыбыс деген не? Түрлеріне ажырат
2 Тұрақты сөз тіркесі деген не? Мысал келтір
3 Жіктік жалғауларын ата. Мысал келтір

Карточка 2
1 Ықпал деген не , неше түрі бар, ата, мысал келтір.
2 Салт және сабақты етістік деген не? Мысал келтір.
3 Сөйлем мүшелері деген не? Неше түрі бар? Ата.

Карточка 3
1 Тәуелдік жалғауларын ата.Мысал келтір
2 Омоним деген не? Мысал келтір
3 Деректі және дерексіз зат есім деген не? Мысал келтір

Карточка 4
1 Есімшенің жұрнақтарын ата.
2 Салалас құрмалас сөйлем деген не?
3 Диалект деген не? Мысал келтір

Карточка 5
1 Табу.Мысал келтір.
2 Орфография мен орфоэпияның айырмашылығы неде? Мысал келтір
3 Осы шақ етістік. Мысал келтір.

Оқушылардың тілінің дамуын, бүгінгі сабақты қаншалықты меңгергенін
байқау барысында “ Мектеп ережесі әрқашан сақтала ма?” – деген тақырыпта
пікірталас ұйымдастыру.Өқушылар 2 топқа бөлініп, өз ойларын ортаға салады.
төңірегінде сынып оқушылары жақтаушы топ және даттаушы топ болып, екіге
бөлінеді де, пікірлерін ортаға салады.

Бекіту: Шешенге қойылатын талаптар
Қорытынды.
Оқушы білімін бағалау
Үйге тапсырма:
84 –бет 76- жаттығу
Берілген тақырыптар төңірегінде ой бөлісу.