МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ СЫНИ ТҰРҒЫДАН ОЙЛАУДЫ ДАМЫТУ

МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ СЫНИ ТҰРҒЫДАН ОЙЛАУДЫ ДАМЫТУ
Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы
Есимбекова Құралай Джиенгалиевна
№ 8 орта мектептің математика пәні мұғалімі

<<Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде
сапалы білім беру қызметін жолға қоюға тиістіміз.>>
Н.Ә.Назарбаев
Қазіргі таңда білім берудің әлеуметтік құрылымы маңызды элементтердің біріне айналып отыр. Дүниежүзінде білімнің рөлі артып, әр елдің өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем халықтарының білім берудегі тәжірибесімен, бағыт - бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды іс - шара болып табылады. Осы орайда білім беруді дамыту тұжырымдамасы Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудағы маңызды құжат екендігі сөзсіз.
Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы бүгінгі басты міндеттерінің бірі - жастарға терең білім беру. Ал, оның негізі жалпы білім беретін мектептердің оқыту үрдісін жақсартуға жаңа технологияларды енгізу болып табылады. Оқу - тәрбие үрдісіне жаңа инновациялық әдіс тәсілдерді енгізу оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып өз бетімен ізденуге шыңармашылық еңбек етуге жол салады. Оқушыларға терең де жүйелі білім және әдістемелік тәсілдерді жетік меңгерген болуы тиіс. Пәндерді оқытуда тиімді әдіс - тәсілдерді пайдалана отырып, сабақты қызғылықты да тартымды өткізу мұғалімнің шеберлігіне байланысты.
Мен өз сабағымды тереңдете оқытуға, шығармашылық сипаттағы тапсырмалар бойынша жұмыс жүргузуге көп көңіл бөлемін. Бұл мақсаттарды жүзеге асыруға Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептері педагогтерінің біліктілігін арттыру курсына 1 - бетпе - бет кезеңін аяқтағанымның пайдасы тиді деп айта аламын. Қазақстан Республикасының педагог қызметкерлерінің үшінші ( негізгі ) деңгей бағдарламасы бойынша біліктілігін арттыру курсын аяқтаған куәлігін алғаннан кейін жеке тұлғаны дамытуға бағытталған осы жобаны жүзеге асыруды қолға алдым.
Мақсаты: педагог қызметкерлердің қосымша білім мен дағдылар көлемін алудағы білімдік қажеттіліктерін қанағаттандыру, қазақстандық мұғалімдерге қарқынды өзгеріп жатқан өмір жағдайында үздіксіз кәсіби дамуға дайын болуға көмектесу.
Міндетері:
* Мұғалімдерге педагогикалық тәжірибесін жетілдіру мен бағалауға көмектесу;
* Сабақты белсене өткізіп, әр баланың еркін жауап алуға жағдай жасау;
* Сенімділікке тәрбиелеу үшін баланың жауабын санмен бағалау;
* Ойын дамыту үшін <<Менің ойымша>> деген жауапқа дағдыландыру;
* Оқушыны дұрыс емес деп жазқамау, жауаптарға бірдей қарау;
* Тілін дамыту мақсатында оқушының сөзін, ойын бөлмей аяғына дейін тыңдау;
* Дүниетанымын кеңейтуге жағдай жасау;
* Жеке тұлға ретіндегі рөлін көтеру, тең дәрежеде қарым - қатынас
* ұйымдастыру;
Күтілетін нәтиже:
* Оқушы еркін ойлануға мүмкіндік алады;
* Тұжырым жасауға үйренеді;
* Жан - жақты ізденеді;
* Шығармашылық белсенділігі артады;
* Ақыл - ойы дамиды;
* Ұжымдық іс - әрекет мәдениеті қалыптасады;
* Топ алдында өз ойын айтуға, пікірін қорғауға дағдыланады;
* Есте сақтау қабілеті артады;
Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептер педагогтерінің біліктілігін арттыру курстарының бағдарламасының күтілетін нәтижелер оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп, соның
нәтижесінде еркін, өзіндік дәлел - уәждерін нанымды жеткізе білетін, ынталы, сенімді, сыни пікір - көзқарастары жүйелі дамыған, қазақ, орыс, ағылшын тілдерін өз деңгейінде меңгерумен қатар, сандық
технологияларда құзырлылық танытатын оқушы ретінде қалыптасуын
қамтиды. "Мұғалімге арналған нұсқаулықта" негізгі материал тиісті
сабақта қарастырылатын жеті модульге сараланған. Алайда, осы жеті модульге қарастырылған идеялар сабақта пайдаланылатын жекелеген
стратегиялар мен тәсілдер сияқты өзара байланыста болады.
Модульдер:
1) Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер.
2) Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.
3) Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау.
4)Оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану.
5) Талантты және дарынды балаларды оқыту.
6) Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес білім беру және оқыту.
7) Оқудағы басқару және көшбасшылық.
Сондықтан білім беру мен оқытудың қазіргі заманғы әдістері мұғалімнің күнделікті тәжірибесі және кәсіби мән мәтінмен өзара байланыста қаралады. <<Мұғалімге арналған нұсқаулықта>> негізгі материал тиісті сабақтарда қарастырылған жеті модульде сараланған. Қашықтықтан оқыту, мектептегі тәжірибемді қысқа мерзімді, орта мерзімді жоспарлап жасағанда, сабағымның мақсатын жеті модуль идеяларына негіздеп құрастырдым. Бағдарламаның жеті модулін басшылыққа ала отырып өз сабақтарыма өзгерістер енгіздім. Ең алдымен оқушыларды ойландырып топқа бөлуден бастадым. Топқа бөлуде әр сабақта әртүрлі оқушыларды сыни тұрғыдан ойландыруға бағытталды. Мысалы, бірінші сабағымда оң сандар, теріс сандар, таңба белгілері арқылы, екінші сабағымда сәуле, санақ басы, координаталық түзу арқылы, үшінші де рационал сандар, бүтін сандар, қарама - қарсы сандар арқылы, төртінші сабақта 1, 2, 3 сандарға берілген мысалдар бойынша топтарға бөлдім.



Топтың табысқа жетуі және жаңа ойлау жолдарын дамыту үшін топтарға топ ережелерін құру ұсынылды. Топтар мұғалімге бағыну, тыныштық сақтау, уақытқа бағыну, бір - бірін мадақтау деген топтық ережелерді құрды. Сыни тұрғыдан ойлау модулі бойынша Александердің диалог арқылы сыни тұрғыдан ойлауды дамытуда диалогтің бес үлгісін басшылыққа ала отырып мен сабақтарымда Александер тәжірибесінде зерттелген диалогтің бес үлгісінің механикалық есте сақтау үлгісі арқылы үнемі сабағымда анықтамаларды қайталап отыру арқылы есептердің шығару жолдарын есте сақтауды анықтадым. Мысалы оң сандар, теріс сандар, қарама - қарсы сандар, рационал сандар, бүтін сандар, координаталық түзудің анықтамаларын үш топ постермен қорғағанда қайталады, диалогтік оқытудың механикалық есте сақтау үлгісін жүргізді. Сонымен бірге берілген сұрақтар бойынша бұрын өткендерді еске түсіру үшін декламация үлгісін және оқушыларға не істеу керектігін түсіндіру немесе ақпаратты жеткізу арқылы диалогтің нұсқаулық үлгісін, есептерді шешу мақсатында ой бөлісу арқылы диалогтің талқылау үлгісін қолдандым. Сабақтың тақырыбын ребустар, ой қозғау, эссе жазу, есептер шығару, көшбасшыны тағайындау мақсатында оқушыларға тапқырлық есептер беру арқылы, үш тақырып бойынша мысалдар келтіру арқылы, өз ойларын дәлелдеу арқылы сыни тұрғыдан ойландыруды мен аштырдым. Сабақтың тақырыбын ребустар, ой қозғау, эссе жазу, есептер шығару, көшбасшыны тағайындау мақсатында оқушыларға тапқырлық есептер беру арқылы, үш тақырып бойынша мысалдар келтіру арқылы, өз ойларын дәлелдеу арқылы сыни тұрғыдан ойландыруды мен аштырдым.
Ақпараттық - коммуникациялық технологиялардың дамуы білімді
бағалау және пайдалану жүйесін де уақтылы өзгертіп отыруды талап
етеді. АКТ оқушыларға ғылыми ұғымдарды түсіндіруді және олардың
қабылдауын, түсінуін жеңілдетуге мүмкіндік беріп, мұғалімдерге сабақ беруде көмектесетін маңызды құрал болып отыр. Оқыту барысында осы технологияларды ойланып қолдануды қажет етеді. Қазіргі кезде оқушылар компьютердің қыр сырын меңгерген және сыни тұрғыдан меңгерудегі шапшаңдығы өте тез. Топтардың арасында бірлескен жұмыс, оқушылар оқшауланып оқымайды, бір - бірін қолдау, топтық рух мадақталды, жігерін жұмсайды, білімді бірлесіп алуда немесе пікір алмасу барысында тең құқықты болды, оқушылар сонымен бірге пікір алмасу оқушылармен диалог құру арқылы іске асады. Олар топпен жұмыс істейді, онда тыңдау, дене қимылдары, келіспеушілікті құрметпен білдіру қабілеттеріне назар аударылды. Оқушылар жұппен де, өз беттерімен де өз білім деңгейлерін бағалайды және оған қалай жеткенін түсінуге мүмкіндіктері бар. Бағалау барысында оқушылар өзінің оқу үлгерімінің деңгейін біледі және алдағы мақсаттарға қарай жылжиды.

Көрсету, түзету, оқытуды бағалау сияқты әдіс - тәсілдердің көмегімен оқушыларға білім беруде жаңаша идеяларды ұсынады. Сабақ өтікізу барысында тапсырмаларды топтық жұмыстар арқылы ұйымдастыру оң нәтижесін берді: оқушылардың өзара ынтымақтасуы, өзара әрекеттесуі арқылы тақырыпты түсінуі, оқушылартақырып бойынша және сындарлы сөйлеуге ынталандырылды, оқушылардың шынайы қызығушылығы мен сезімдері анықталды, білімге құштарлықты дамыдыжәне зерттеуге ынталандырылды, өз жауаптарына деген сеніділігі байқалып отырылды. Есептер шығару кезінде топпен жұмыс жасағанда білетін оқушылар есепті ортаға салып бірлесіп, пікірлесіп шығарып отырғанын байқадым. Есептердің критерийлерін жаза отырып шығарғанда алғашқыда көп ойланып уақыттарын алды, пікірлерін ортаға салу арқылы критерийдің не екенің түсінді. Есептің критерийін жазудағы мақсат есептің шешуде нені білу керектігін алдымен еске түсіру, керек анықтаманы көз жүгіртіп ойына салуда механикалық есте сақтау диалогі мен критерий жазу есеп шығару барысында бірге жүріп отырды. Алғашқыда критерий жазғанда есептің берілісіндегі шартын жазып ауытқулар болды, оны болдырмас үшін жетелеу сұрақтары арқылы бағыт беріп тұруды басшылыққа алдым. Бұл жерде мұғалімнің бағыт беруімен тапсырма жүйеге түсті. Тапсырмаларды қызықтырып бергенде, мысалы координаталық түзуде нүктелерді АКТ - ны пайдалану арқылы кескіндеу тапсырмасында соны есеп шығаруда қолдандырған кезде, АКТ - ға деген қызығушылығын артқанын және есепті шығарудағы тиімділігін көрдім.

Жеті модульмен жұмыс жүргізгенде өзгерісімнің тағы бірі бағалау. Өткізген сабақтарымда бағалау топтардағы көшбасшылардың бағалау және топ мүшелерінің өзін - өзі бағалауы болды. Дәстүрлі сабақта бағалау мұғалімге тәуелді болғандықтан алғашқы сабағымда алдымен лидердің бағалауын тыңдап және өзімнің бағамды ескеріп бағаладым.
Сын тұрғысынан ойлау - сынау емес ойды шыңдау. Бұл жоба арқылы оқушылар берілген тақырып мазмұнына сын тұрғысынан қарап, өзіне қажеттісін, сапалы шешім қабылдауды, сұрақ қоя білуді, кез - келген сұраққа жауап іздеуді үйренеді, ойы дамиды. Бұл жобаның ерекшклігі сол, онда оқушының қызығушылығын арттыра отырып, қиялын дамыту үшін, <<менің ойымша>> деген жауапқа дағдыланады, оқушы өзінің ойын ашық әрі еркін айту арқылы ғана белгілі бір жетістіктерге жетеді. СТО жобасында жұмыс жеке, жұппен, топпен жүргізіледі. Мұғалім оқушыны білім алуға бағытталған іс - әрекетін бақылай алады, бағыт - бағдар береді.
Жеті модульмен жұмыс жүргізгенде жеткен жетістіктерім:
* Мәселенің ең негізгі түйінді табуға дағдыланды;
* Оқушылар өз бетінше ізденуге үйренді;
* Сұрақ қойып, сұрақтарға жауап беруге машықтанды;
* Тақырыпқа деген жан - жақты түсінігін аңғара отырып, ынтасын
* одан әрі дамытуға мүмкіндік жасалды;
* Ой идеясының ішкі астарына үңілуге, өзекті мәселелеге терең барлауға бағыт берілді;
* Ақпаратты саралауға, жүйелі жүргізуге дағдыланды;
* Оқушылардың шығармашылық белсендіктері және сын тұрғысынан
* ойлау әрекеттері бағаланды;
Сын тұрғысынан ойлай отырып, өзіндік белсенділіктің болуы дабілімге құлшынысты, жаңалықты ашуға, ізденуге, қиындыққа төзуге үйретеді. Баланың еркін де терең ойлауына, үздіксіз жұмыс жасауына жол ашады.Оқушының ізденісі жеміссіз болмақ емес. СТО - оқушыны мұғаліммен, сыныптастарымен еркін сөйлесуге, пікір таластыруға, бір - бірінің ойын тыңдауға, құрметтеуге, өзекті мәселені шешу жолдарын іздеуге, қиындықты женуге баулитын жоба.

Пайдаланылған әдебиет:

1. <<Мұғалімге арналған нұсқаулық>>, баспаға <<Назарбаев Зияткерлік мектебі>> ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығының Әдістемелік кеңесі ұсынған, 2012 ж.