Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері

ВИДЕОСАБАҚ ЖОСПАРЫНЫҢ ҮЛГІСІ
Мұғалімнің аты-жөні:
Киізбай Әсел Нұрланқызы
Пән/Сынып:
Биология, 9 сынып
Қай аптаның нешінші сабағы
4-апта, 7-сабақ
Тарау немесе бөлім атауы:
Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері
Сабақтың тақырыбы:
Пайдалы қазбаларды өндірудің қоршаған орта мен адам денсаулығына әсері.
Пестицидтердің қоршаған орта мен адам денсаулығына әсері.
Оқу мақсаты:
9.3.2.1 - пайдалы қазбалар өндірудің және қайта өңдеудің қоршаған ортаға әсерін түсіндіру
9.3.2.2 - пестицидтерді пайдаланудың қоршаған орта мен адам денсаулығына әсерін түсіндіру
Бағалау критериі:
+ Пайдалы қазбалар өндірудің және қайта өңдеудің қоршаған ортаға әсерін түсінеді;
+ Пестицидтерді пайдаланудың қоршаған орта мен адам денсаулығына әсерін түсінеді;
Саралап оқыту тапсырмалары
Ұжымдық жұмыс
Жаңа тақырыптың түсіндірілуі

Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)
Тапсырманы ұсыну және дұрыс жауапты ұсыну арқылы үйрету
Жеке жұмыс
Тапсырманы ұсыну, оқушылар өз бетімен орындауы
Уақыты
Кезеңдері
Тапсырма
Тапсырманың мақсаты
Мұғалімнің бақылауы мен зерттеуі не?
Бағалау
Ресурстар
1 минут

Ұйымдастыру
Сәлеметсіздер ме, оқушылар.
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Пайдалы қазбаларды өндірудің қоршаған орта мен адам денсаулығына әсері. Пестицидтердің қоршаған орта мен адам денсаулығына әсері.
Бүгінгі сабақта:
Сіздің білетініңіз:
::Пайдалы қазбалар өндірудің және қайта өңдеудің қоршаған ортаға әсерін түсінеді;
Сіздің меңгеретініңіз:
:: Пестицидтерді пайдаланудың қоршаған орта мен адам денсаулығына әсерін түсінеді;

8 мин

Жаңа сабақ
Адамның шаруашылық әрекеті табиғаттың өзгеруіне әсер ететін ерекше фактор. Адам еңбек пен ақыл-ойдың арқасында қоршаған ортаға бейімделумен қатар, оны өзгертеді. Сондықтан табиғатты өзгерту барысында адамзат оның кейінгі зардаптарын да ескеруі қажет.
Пайдалы қазбаларды өндіру кезінде пайда болатын табиғатқа кері өсердің бірнеше пунктін бөліп қарастырайық.
1. Топырақ қабатының бұзылуы және табиғи ландшафтардың өзгеруі көбінесе пайдалы қазбаларды <<ашық әдіспен>> өндіру кезінде орын алады Бул кезде кажет минералды шикізатты өндіру үшін топырақтың тек жоғары қабаты гана емес, терең қабаттары да алынады.
2. Пайдалы казбаларды шахтада алу кезінде - жер қыртысында <<бос қуыс орындар>> қалады. Бұл проблема үнемі өткір меселе туғызбайды. Бірақ едеуір іpі көлемде, әсіресе елді мекенге жақын жерде өндірген кезде маңызды проблемалар пайда болуы мүмкін.
3. Казбаларды өндіру кезінде қолданылатын табиғи жөне жанама қосылыстармен қоршаган ортаның ластануы. Мысалы, Батыс Қазақ- станда мұнай-газ өндірген кезде коршаган ортаға тұз eрітінділері, күкірт, азот, көміртек оксидтері түсуі мүмкін.
4. Тағы бір проблема бұл радиоактивті элементтердің шығуы. Кез келген кенді байытқан кезде оның бір бөлігі өндіріс қалдықтарының ішінде <<жойылып>> кетеді. Сондықтан өндіру өнеркәсібінің міндеті - алынатын пайдалы қазбалардың қоршаған ортаны ластауын барынша жою.
Пайдалы қазбаларды алу және тасымалдау кезіндегі апаттар. Барлық сақтық шараларына қарамастан кейде танкерлерде апат болган кезде мүнай өнімдері төгіледі, теміржол арқылы тасымалдаганда қандай да бір реагенттер бөлінеді, газ жөне мүнай күбырлары жарылуы мүмкін және т.б.
XX гасырдағы ipі экологиялық апаттың біріне 2010 Мексика шығанағында болған мұнай платформасындағы апат.
Пестицидтер (латын сөздерінен pestis - жұқпалы ауру, caedo - өлтіремін) - мәдени өсімдіктерді зиянкестерден, паразиттерден, арамшөптерден, аурулардан және микроорганизмдерден қорғау үшін қолданатын барлық химиялық қосылыстар. Пестицидтерді пайдалану ауылшаруашылық өнімдерін 18-20% сақтайды. Қазіргі кезде оларды көп қолданатын болғандықтан биосфера мен адамдарға зияны тиіп жатыр.
Пестицидтерді типі бойынша үш топқа бөледі :
Арамшөптерді жоюға бағытталған пестицидтер
гербицидтер деп аталады .
Бунақденелілерді , сондай - ақ
кейбір кенелер мен өрмекшілерді
жоюға бағытталған пестицидтерді инсектицидтер деп атайды .
Саңырауқұлақтарды - өсімдіктердің паразиттерін ( және кейбір бактерияларды ) жоюға арналған пестицидтерді фунгицидтер
дейді .
Жаңа тақырыпты меңгеру

Слайд 3

Слайд 4

Слайд 5

Слайд 6

Слайд 7

Слайд 8

Слайд 9

Слайд 10

Слайд 11
5 мин

3 мин
Тәжірибе
Тапсырма №1
<<Графикалық талдау>>
ШҚМУ экология оқу-ғылыми-зерттеу орталығының мамандары Қазгидрометтің қызметкерлерімен бірлесе отырып, қаланың әртүрлі аудандары мен жақын маңдағы телімдердің ауыр металдармен қаншалықты ластанғанын анықтау үшін зерттеу жүргізді.Зерттеу нәтижесіне сай, атмосферасы ең ластанған қала Өскемен және ауыр металлургия өнеркәсібінің маңайындағы саңырауқұлақтардағы мырыштың мөлшері шекті рұқсат етілген концентрациядан 1,67 есе, мыс -- 2,68 есе жоғары. Қорғасын мен кадмий түріндегі қосымша барлық ақылға қонымды шектерден асып түседі. Саңырауқұлақтардағы бірінші элементтің саны рұқсат етілгеннен 14 есе, ал екіншісі -- 66 есе артық.
Тапсырма №2.
<<Мәнмәтін>>
Мәтінді оқып, бұл жағдайдың қалай орын алғанын түсіндіріңіз.
Кәдімгі сұңқар - Қазақстанда мекендейтін құс. Ол басқа құстармен қоректенеді, ал өсімдіктермен қоректенбейді. Оның қорегі болып табылатын көптеген құстар өзендердің жағасында тіршілік етеді және балықпен қоректенеді. Өзенге фермалардан аз мөлшерде қалдық су төгілді.Кәдімгі сұңқардың кейбіреулерінен фермаларда қолданылатын химиялық пестицидтер табылды.Бұл жағдайдың қалай орын алғанын түсіндіріңіз.
Жауабы: Пестицид өзенге өтеді; пестицид қоректік тізбекке өтеді; пестицид ауланған балықта болады; балықпен қоректенетін құстар пестицидтерді жұтады; бірде бір ағза пестицидтерді ағзадан шығара алмайды; кәдімгі сұңқар пестицидтердің жоғары концентрациясын сіңіреді (жемтігі арқылы).
Жаңа тақырыпты тәжірибе арқылы меңгеру

Дескриптор:
1. Графикті талдай отырып, пайдалы қазбаларды өндірудің және қайта өңдеудің қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді.

Дескриптор:
Мәтінді оқып, бұл жағдайдың қалай орын алғанын түсіндіреді.

Слайд 15
https://yk-news.kz/news/%D1%83%D1%87%D1%91%D0%BD%D1%8B%D0%B5-%D0%B2%D1%8B%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%B8%D0%BB%D0%B8-%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%BE-%D1%82%D1%8F%D0%B6%D1%91%D0%BB%D1%8B%D1%85-%D0%BC%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%BE%D0%B2-%D1%81%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%82-%D0%B3%D1%80%D0%B8%D0%B1%D1%8B-%D0%B2%D1%8B%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%88%D0%B8%D0%B5-%D0%B2-%D1%83%D1%81%D1%82%D1%8C-%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B5

3 мин

Бекіту

Тақырыпты меңгергенін анықтау

Слайд 16