Минералдық тыңайтқыш дайындайтын машиналар

Сабақтың тақырыбы: Тыңыйтқыш түрлері және себу әдістері. Минералдық тыңайтқыш дайындайтын машиналар
Топтар
ТР 9-192

Сабақ өтетін күн
22.10.2020

САБАҚ БАРЫСЫ
І Ұйымдастыру бөлімі:
А) <<Топтық>> ашылған чатқа кіру;
Б) Чатқа оқытушы өзінің пәнін кесте бойынша жариялау;
В) Оқушылардың чатқа қосылғанын тексеру, қадағалау;
Г) Өтетін сабақтың тақырыбын чатқа жазу;
ІІ Үй тапсырмасын тексеру
А) Өткен тақырып бойынша үй тапсырмасын сұрау;
Б) Орындалған үй тапсырмаларын чат арқылы электронды қабылдау
В) Студенттерге үй тапсырмасынан сұрақтар қою;
1. УГН-4К және ГС-1,4 жүйектеуіштері қандай құрама бірліктерден тұрады?
2. УГН-4К жүйектеуішінде және ГС-1,4 жүйектеуішінде жұмыс процесі қалай жүзеге асырылатынын айтыңыз.
3. СО-4,2 сепкіші қандай құрама бірліктерден тұрады? СО-4,2 сепкішінің жұмыс процесі қалай өтетінін айтыңыз.
4. СО-4,2 сепкішін тыңайтқыштарды енгізу мөлшеріне және тұқымды егу нормасына қалай орнатады?
Г) Студенттерден ауызша түрде қабылдау;
ІІІ Жаңа оқу материалын баяндау (Электронды түрде: мәтін, сурет, видео)

Тыңайтқыштарды салу әдістерін агротехника орнатады. Тыңайтқыштарды салудың келесі: негізгі, егіс алдындағы, егіс барысындағы және егістен кейінгі (жерді тыңайту) әдістерін қолданады.
Тыңайтқыштарды егіс алдындағы салу әдісі (негізгі) оларды егіс даласында біркелкі үлестіруді, оларды сүдігер көктемгі жер жырту процесі барысында атқаруды қамтиды. Негізгі әдіс барысында барлық минералды тыңайтқыштардың шамамен 2/3 енгізеді.
Шағын егістік даласында қатты минералды тыңайтқыштарды салуды тыңайтқыш сепкіштермен немесе аспалы центрден тепкіш машиналармен іске асырады. Тыңайтқыштарды себу алдында тексереді және, қажеттілігіне қарай, майдалайды және елейді. Минералды тыңайтқыштардың топыраққа енгізілетін бөлшектерінің көлемі 5 мм аспауы тиіс. Минералды тыңайтқыштарды майдалауды осы мақсатқа тағайындалған машиналарда жасайды. Топыраққа тозаңтәрізді минералды тыңайтқыштарды салу барысында пневматикалық машиналарды пайдаланады. Сұйық минералды тыңайтқыштарды салуды қоректеуші-бүріккішпен жасайды. Топыраққа сусымалы органикалық тыңайтқыштарды салу барысында жүккөтергіштігі 4-10т болатын арнайы тіркемелі машиналарды пайдаланады. органикалық тыңайтқыштардан тұратын үйінділерді шашуды РУН-15Б жалдауыш-шашқышпен жасайды. Машиналарға әк және органикалық тыңайтқыштарды тиеуді тиеушілердің көмегімен іске асырады. Сұйық минералды тыңайтқыштарды (көң садырасы және сұйық төсенішсіз көң) сұйық тыңайтқыштарға арналған тіркемелі машиналармен енгізеді.
Тыңайтқыштарды егіс барысында салуды егінмен бірге іске асырады. Топыраққа тыңайтқыштарды ұрықтармен бірге немесе олардан алыс емес енгізеді, минералды тыңайтқыштарды егіс барысында салуды құрастырылған сепкіштермен немесе отырғызғыштармен іске асырады.
Отамалы дақылдарды қоректендіруді бір уақытта жүйектерді қопсытумен қатар жүргізеді, ал дәнді дақылдарды ауылшаруашылық авиациясының ұшақтары мен тікұшақтарын пайдалана отырып, жер үсті агрегаттардың көмегімен тыңайтады.
Агротехникалық талаптар. Тыңайтқыштарды салуды белгіленген агротехникалық мерзімдерде іске асырады. Минералды тыңайтқыштарды үлестіру біркелкі болуы тиіс. Минералды тыңайтқыштарды салудың нақты мөлшерінің берілгеннен ауытқуы +- 5% аспауы тиіс. Тыңайтқыштарды үлестіру әркелкілігі алу кеңдігі +- 15 % артық болмауы тиіс. Бұрылыстық алқаптарда себілетін тыңайтқыштардың мөлшері негізгі алқапта себілгенге сәйкес болуы тиіс.
Топыраққа органикалық тыңайтқыштарды енгізетін машиналар қопсытуды, майдалауды және оларды алқапқа біркелкі үлестірілуін қамтамасыз етуі тиіс. Органикалық тыңайтқыштардың нақты мөлшерінің берілгеннен ұйғарынды ауытқуы +- 5% аспауы тиіс, егу кеңдігі бойынша үлестіру әркелкілігі +- 25 % аспауы тиіс, қоғалыс бағыты бойынша +- 10 % рұқсат етіледі.
Минералды тыңайтқыштарды дайындау және салуға арналған машиналар АИР-20 агрегаты қаптардан тыңайтқыштарды босатуға (ыдыс-қаптарды жоюмен бірге), жатып қалған тыңайтқыштарды майдалауға және оларды көлік құралдарына тиеуге арналған.
Жұмыс органдарының жетегі МТЗ-80 және МТЗ-82 тракторларынан іске асырылады.
АИР-20 агрегаты пневматикалық дөңгелектері бар раманы, бункерді, қоректендіргішті, майдалайтын аппаратты, тұқым айыратын құрылғыны, жүк түсіру транспортерларын, жетек құрылғыларын қамтиды. Қоректендіргіш және майдалайтын құрылғы бункерде орналасқан. Бункер реттелетін бөгеттермен бөлінген. Қоректендіргішке екі ұрғы атанақ және серпілетін таңдайшалар кіреді.
Тербелетін қоректендіргіш тыңайтқыштармен толтырылған қағаз немесе полиэтилен қаптарын майдалайтын аппаратқа береді. Бұл аппарат минералды тыңайтқыштардың кесектерін және ыдыс-қаптарды майдалайды. Майдаланған масса тыңайтқыштарды ыдыс-қаптан және қоспалардан айыратын тұқым айыратын құрылғыға барады. Соңғылары босататын құрылғының шыбықтарымен машинадан түсіріледі.
Тыңайтқыштардың майдалайтын аппаратқа келіп түсуін бункердің бөгеттерінің қалпының өзгеруімен реттеледі. Майдаланған массадағы тыңайтқыштар бөлшектерінің көлеміне атанақ шыбыртқысының және таңдайшалардың арасындағы саңылау ықпал етеді. Бұл бөлшектердің көлемі 5 мм аспауы тиіс, ал ол үшін шыбыртқы және таңдайшалардың арасындағы саңылауды 3-6 мм етіп жасайды.
Саңылауды орнату үшін тіреуіш бұрамасындағы қарсысомынды жібереді және осы бұрамалармен 3-6 мм тесіктерді жасайды, сосын тіреуіш бұрамаларды қарсысомынмен бекітеді.
Минералды тыңайтқыштардың жағдайын ескере отырып, таңдайшалардың бұралу серіппелерінің күшін реттейді.
Таңдайшалар және майдалайтын атанақтардың арасындағы тесік көлемі дұрыс орнатылған жағдайда майдаланған массада 5 мм аспайтын бөлшектер кездессе, бұралу серіппелерінің күшін арттыру қажет. Реттеуді машинаға қосымша берілген арнайы кілтпен іске асырады.
Серіппенің артқы ілмегін тіреуіш тілігінің ойығынан алып, келесі ойыққа қояды.
УТМ-30 тыңайтқышты қоспалауыш қондырғы бір уақыттағы көлік құралдарына тиеумен бірге минералды тыңайтқыштардың екіүш түрін араластыру үшін қолданылады.
УТМ-30 қондырғысы бір білікті тіркеме түрінде орындалған, МТЗ-80 және МТЗ-82 тракторларымен бірге агрегатталады.
Бұл құрылғы өзіне раманы, үш мөлшерлейтін және бойлық транспортерларды, араластырушы құрылғыны, жүк түсіретін элеваторды, үш бункерді және үш мөлшерлейтін клапанды, сужетегі және тежеуіш жүйесі бар дөңгелектік жүрісті, салмақты бақылау құрылғысын қамтиды. Жұмыс органдары қозғалысқа электрқозғалтқыш немесе трактор ВОМ келтіріледі.
Күректі қақпақыл негізгі араластырушы орган болып табылады. Сомын және қарсысомын көмегімен ағынның қозғалысы бағытына қарай қақпақыл күектерінің қалпын реттейді. Араластырғышты бір жағынан тиейді. Тесіктердің қажетті шамасын қоспаның берілген үйлесімділігі үшін мөлшерлеуші клапандардың көмегімен орнатады.
1-РМГ-4 минералды тыңайтқыштарды шашқыш минералды тыңайтқыштарды және әкті материалдарды бетіне салуға арналған. Ол барлық түрлендіруі бар МТЗ тракторларымен агрегатталады.
1-РМГ-4 шашқыш өзіне шанағы бар раманы, транспортер, мөлшерлейтін құрылғыны, қысқыш роликті, жүріс дөңгелегін, шашқыш дискілерді, тыңайтқыштарды бағыттағышты, контейнер жетегінің механизмдерін, желден қорғағыш құрылғыны, электр жабдығын, дөңгелектері бар белдікті, тежеуіш жүйесін қамтиды.
Рама аралықпен біріктірілген екі арқалықтан орындалған. Рама мен шанаққа тіреуіштер дәнекерленген, сонымен бірге жұмыс органдарын біріктіріуге арналған саңылаулар жасалған.
Транспортер тұйықталған шексіз шынжыр түрінде орындалған. Бұл шынжыр олардың иілген ұштарының ілінісі көмегімен өзара біріктірілген жеке тізбектерден (шыбықтардан) тұрады. Шынжыр шыбықтардың иілген өткір ұштары машинаның жүрісіне қарсы бағытталғандай етіп орнатылған. иілген өткір ұштарының мұндай орналасуы шанақтағы бағыттаушы науларының тазалануына ықпал етеді. Транспортер жетекші және жетектегі біліктердің жұлдызшаларына кигізілген.
Транспортердың керілуін оның жетектегі білігін раманың алдыңғы бөлігінде орналасқан бұрамалардың көмегімен ауысуын реттейді. Бұраманың айналуымен транспортердың білігін төменгі шыбығының бүгілу нұсқары 10 мм аспайтындай, ал жоғарғы шыбығы ақырын еденге тиетіндей етіп орнатады.
Транспортер қозғалысқа ролик арқылы (гидроцилиндрмен дөңгелекке қысатын) сол дөңгелегімен және шынжырлы беріліспен келтіріледі. Берілісте ауыспалы жұлдызшаларды пайдалану есебінен транспортер қозғалысының екі жылдамдығын алады.
Тыңайтқыштардың шамалы мөлшерлерін қысатын роликтерге салу үшін тісінің саны 10 болатын жұлдызшаларды қояды, ал аралық білікшеде Z = 32 бар жұлдызшаны қояды, ол қоректендіруші транспортерда 1,3 м/мин тең төмендетілген жылдамдықты алға мүмкіндік береді.
Аралық роликті Z = 25 тістер саны бар жұлдызшалармен, ал қысатын білікшені Z = 17 жұлдызшамен жабдықтау барысында қоректендіруші транспортердың қозғалысының 6,16 м/мин тең жылдамдығын алуға болады.
Жоғарғы ылғалдылық жағдайында пневматикалық ролик және жүріс дөңгелегінің тайғанақтауын болдырмау үшін сырғанауға қарсы шынжырларын орнатады.
Тыңайтқыштарды сепкіш табақ болаттан әзірленген екі қорапты астаудан тұрады. Ол тыңайтқыштар ағынын лақтыратын дискілерге бағыттай отырып, екі бөлікке бөледі. Астаулардың ішкі қабырғалары реттейді, қабырғалардың орнын ауыстыра отырып, тыңайтқыштар массасын беруді шеткіден лақтыратын дискілердің ортасына өзгертеді.
Лақтыратын дискілер көлденең орналасқан, бір-біріне қарама-қарсы бағытта айналады. Олар металл жолақтарынан орындалған және науалы қалақтармен жабдықталған. Оң диск тістегершікті гидромотордан айналады. Сол диск төменгі бөлікте орнатылған тегершіктен іске қосылады.
Гидроцилиндр мен гидромоторға май трактор гидрожүйесінің реттегішінен келіп түседі. Лақтыратын дискілер жетегінің белдіктерін керуді реттеуді жетекші диск белдігінен бастайды. Оны реттеудің мүмкіндіктерін аяқтап, белдіктердің керуін жетектегі диск көмегін іске асырады. Ол үшін лақтыратын құрылғылардың тегершігінің ішкі бөлігінде орнатылған сомынның керілуін босатады. Қапсырмаға сүймен салып, екі дискінің белдігінің көмегімен бір уақыттағы айналдыру барысында дискіні сағат тіліне қарсы бағытта бұрайды.
Майысу нұсқары 4 кг жүктеме барысында 4-6 мм аспаған жағдайда белдік дұрыс керіледі. Реттеу аяқталған соң сомындарды бұрайды.
Мөлшерлеуші құрылғының 3 жылжымалы жапқышының қалпын және транспортердың жылжу жылдамдығын өзгерте отырып салынатын тыңайтқыштардың көлемін реттейді. Ол үшін әрбір берліген нормаға саңылаудың қажетті биіктігін орнатады (машина шанағының едені және жапқыштың төменгі шегі арасындағы қашықтық). Шанақтың берілген бөлігінде тақтайша орнатылған, онда саңылау көлемі және транспортердың жылжу жылдамдығы белгіленген мөлшерге және тыңайтқыштар түріне қарай берілген.
Тыңайтқыштарды егу біркелкілігіне тыңайтқыштарды бағыттағышты шашқыштың қозғалысы жүрісімен немесе тыңайтқыштарды бағыттағыштың жылжымалы қабырғалары еңістігін өзгерту арқылы қол жеткізіледі.
Жұмысқа дайындық трактордың дайындығынан басталады. Трактордың артқы дөңгелектерінен жүктерді түсіріп, 1800мм жолды жасайды. Алдыңғы дөңгелектерінің шинасындағы қысымды 0,17 МПа дейін, ал артқы дөңгелектерінің шинасындағы қысымды 1,4 МПа дейін келтіреді. Қақпақтың орнына май блогының құятын аузына тығын орнатады.
Тракторды алдыңғы штуцерлердің көмегімен біріктірілетін ондағы ілмекті құрылғылар және ұштары бар құбыр желілерімен жабдықтайды. Ілмекті құрылғыларды ауыспалы штуцерлермен біріктіру барысында аллюминий шайбаларын қою қажет. Шашқышты дайындауды шамдар мен жарыққайтарғыларды орнатудан бастайды. Біріктірілген жерде сыналы белдік пен ілгекті құрылғылардың керілуін орнату дұрыстығын тексереді. Ілгекті құрылғының толық керілмеуі сорғы моторын істен шығарады (манжеттің тесілуі).
Құбыр желілерін тексереді және сорғы-мотордың және қысымды реттегіштің істен шығуына алып келетін онда бөтен заттардың (құм, тыңайтқыштар және т.б.) келіп түсу мүмкіндігін болдырмайды.
Шашқыштың басты тежеуіш цилиндрін трактордағы ұяға қойып, трактордағы розеткаға шашқыштың штепсель айырын және ілгішпен бекітеді.
IV. Бағалау
А) Студенттерге жаңа тақырып бойынша сұрақтар қою;
Б) Студенттерден ауызша түрде қабылдау;
Сұрақтар мен тапсырмалар
Тыңайтқыштарды салуда қандай агротехникалық талаптар қолданылады?
АИР-20 агрегатының қызметі және ол қанжай тракторлармен агрегатталады?
Минералды тыңайтқыштарды дайындау және салуға арналған машиналардың қызметін айтыңыз.
1-РМГ-4 минералды тыңайтқыштарды қандай тракторлармен агрегатталады?
В) Студенттердің тапсырма жауаптары бойынша баға қою.
V. Үй тапсырмасын беру
Үй тапсырмасы
Жаңа сабақты оқып, пысықтау.
Сұрақтар мен тапсырмаларға жазбаша және электронды түрде жауап беру.