Қазақ тілі. "Сын есім."

Қазақ тілі 2 сынып
Тақырыбы: Сын есім

Мақсаты:
1. сын есім туралы білімін тиянақтау; сөйлемнен, мәтіннен сын есімді табу
дағдысын жетілдіру; сын есімнің зат есіммен байланысын анықтау; сөздік
қорын молайту;
2. лексикалық білім, білік,дағдыларын арттыру; ой-өрісін, танымын
арттыру;
3. ұлттық салт-дәстүрді насихаттау және оны құрметтеуге
тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың типі: пысықтау сабағы
Әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, дидактикалық ойындар.
Көрнекілігі: мазмұнды суреттер, слайдтар.
Құрал-жабдықтары: интербелсенді тақта.

Сабақтың барысы

I Ұйымдастыру кезеңі
Күннен, жерден нәр алған
Біз - өмірдің гүліміз.
Сәрсенбінің сәтінде
Сәтті болсын күніміз.

II Көркем жазу
Қызыл, жасыл, шөп, ұзын, жуан, дәмді,биік,байырғы.
- Балалар, осы сөздердің арасында қай сөз сендерге таныс емес?
- «Байырғы» - бұрынғы, ежелгі деген мағынаны білдіреді.
- Осы сөздер қатарында қай сөз артық деп ойлайсыңдар? Неліктен?
- «Шөп» деген сөз артық, себебі ол- зат есім, қалғандары -сын есім.

III Артығын тап
1. Жылқы, тай, құлын, ат, асау. Себебі, ол -сын есім, қалғандары
-зат есімдер.
2. Дәмді, көже, тәтті, көңілді, әдемі.
3. Майлы, майлады, шегеледі, тойлады,жайнады.

IV. Терме диктант
- Наурыз қандай мереке?
- Наурыз қазақша жаңа күн дегенді білдіреді.
- 22 наурызда күн мен түн теңеледі.
- Наурыз көже жасалады.
- Наурыз көже 7 түрлі дәмнен жасалады.
- Наурызда ренжіскен адамдар бірін-бірі кешіреді.
Өлеңнен сын есімдерді өзіне қатысты зат есімдермен бірге теріп жазу
Ата-бабам тойлаған,
Наурызым, армысың!
Қызығыңа тоймаған,
Дарқан дала, қарлы шың.
Мерекені байырғы
Алды халқым қабылдап.
Ақ дастарқан жайылды,
Ошақта от жалындап.
Дарқан дала, қарлы шың, байырғы мереке, ақ дастарқан.
- Осы сөздердің ішінде туынды сын есім бар ма? Неліктен оларды туынды
сын есім дейміз?
- Себебі, олар жұрнақ арқылы жасалған.

V Сурет бойынша жұмыс
Суреттегі заттарды салыстырып, айырмашылығын сөйлем арқылы айт.
1. Қызыл кітап жуан, ал сары кітап жіңішке.
2. Пияз ащы, ал сәбіз тәтті.
3. Түнде қараңғы, ал күндіз жарық болады.
Берілген сын есімдер заттың сапасын білдіреді деген қорытынды жасалады.

VI «Бір әріптің ізімен» дидактикалық ойыны
Берілген әріптермен сөйлем құрау, сөйлемде мүмкіндігінше сын есім
болғаны жөн.
Мысалы, Әәәә -Әйгерім әдемі әңгелек әкелді.
Қққ, Ооо, Ссс,Ддд, Ттт, Еее,Жжж.
Ааа Ашулы арыстан ақырды. Бұл сөйлемдегі сын есім қандай? Ашулы деген
сөзді басқаша қалай айтуға болады?
ашулы арыстан - ызалы арыстан
- Мұндай сөздерді қалай атайды? Мәндес сөздер, яғни мағынасы бір-біріне
жуық сөздер дейді.
- Олай болса, оқулықтағы 2-жаттығуда берілген сын есімдерге мәндес сөздер
тауып, үлгі бойынша жазайық.
Ашулы, ызалы; әдемі, сұлу; күшті, мықты; ақылды, білгір; мөлдір, тұнық;
үркек, қорқақ.
Берілген сын есімдерден туынды сын есімдерді тап, туынды екенін дәлелде.
Ашулы, ызалы, күшті, ақылды.
(Жұрнақ арқылы жасалған.)

VII «Адасқан сөздер» дидактикалық ойыны
➢ Орны ауысқан сөздерден сөйлем құрап жаз, сын есімдерді тап, астын
ирек сызықпен сыз.

4 3 1 2
1. Өсіп тұр,гүлдер, аулада, қызыл.
3 2 4 1
2. Балды, аю, ұнатады, қоңыр.
4 3 2 1
3. Озып келді, ат,жирен, бәйгеден.
2 3 4
1
4. Қалаларда, метро, болады, үлкен.

➢ Екінші сөйлемдегі сөздердің байланысын сызбамен көрсет.
➢ Ол үшін не істеу керек?
- Сөйлемдегі сөздердің байланысын сұрақ қою арқылы анықтаймыз.
Аю не істейді? Аю ұнатады. Нені ұнатады? Балды ұнатады.
Қандай аю? Қоңыр аю.
VIII «Жұмбақ зат» ойыны
Бұл ойынның шарты бойынша көсетілген затты сынып тағы оқушылар түлі сөз
таптарымен сипаттайды. Тақтаға шыққан бала жасырылған затты табуы тиіс.
Алғашқы үш сөйлемге дейін тапқан бала жеңімпаз атанады.
Мысалы, шахмат тақтасы туралы оқушылардың берген сипаттамасы мынадай
болды.
- Онда ақ, қара фигуралар бар. Ол төртбұрышты. Онда 64 тор көз бар.
Терезе, дөңгелек, жол белгісі, орамал жасырылды.

IX Қорытындылау
Сын есім туралы не білеміз?
- Сын есім заттың түрін-түсін, сапасын білдіреді.
- Сын есімдерге қандай, қай деген сұрақтар қойылады.
- Сын есім сөйлемде зат есіммен байланысады.
- Сын есімнің негізгі, туынды түрлері бар.
- Туынды сын есім жұрнақ арқылы жасалады.

X Бағалау, мадақтау
Сабаққа белсене қатысқан , ұтымды жауап берген балаларды
оқушылардың өздеріне анықтау ұсынылады.Оларға қол шапалақтап,
қошемет көрсетіледі.
XI Үйге тапсырма
5- жаттығу
1. Өлеңді оқу, сын есімдерді табу,қай зат есіммен байланысып тұрғанын
анықтау;
2. Абай Құнанбаев туралы мәлімет жинап келу.