Жыныстың генетикалық анықталуы. жыныспен тіркес тұқым қуалауы

Сабақтың тақырыбы : Жыныстың генетикалық анықталуы.

Жыныспен тіркес тұқым қуалау.

Адамның генетикалық әртүрлілігі.

Сабақтың мақсаты :

Білімділігі: Оқушылардың храмасомаларда гендердің орналасуы туралы білімдерін қалыптастыруды жалғастыру. Генотиптің

біртұтас қалыптасқан жүйе екендігі туралы білімдерін
тереңдету. Адам жынысын генетикалық жолмен анықтау
арқылы жыныспен тіркесіп тұқым қуалаушылық туралы білім
жүйесін қалыптастыру

Дамытушылығы: Ойын тез жинақтауға дағдыландыру, белсенділігін арттыру,
пәнге деген қызығушылығын арттыру .

Тәрбиелілігі: Бір-бірін тыңдауға, шапшаңдыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Хабарлама жаңа білім қалыптастыру.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі емес

Сабақтың әдісі: Әңгімелесу, тірек- сызба, өзіндік жұмыс т. б.

Сабақтың көрнекілігі: Инерактивті тақта, электронды оқулық, сурет
бетшелері.

Сабақтың формасы: сұхбат, топтық жұмыс

Сабақтың пәнаралық байланысы: медицина, валеология, әдеп.

Сабақтың жүрісі:

Ұйымдастыру кезеңі.

Үй тапсырмасын тексеру

Сәйкестілігін анықтау, тестілік тапсырма.

Ұғымдар

Анықтамасы, сипаттамасы

Ұғымдар:

Аллельді гендер

Анықтамасы, сипаттамасы: Әр түрлі аллельді гендер

Ұғымдар:

Гомозиготалы

Анықтамасы, сипаттамасы: Бір түрлі аллельді гендер

Ұғымдар:

Гетерезиготалы

Анықтамасы, сипаттамасы: Қарама - қарсы белгілерді анықтайтын жұп ген

Ұғымдар:

Гамета тазалығы

Анықтамасы, сипаттамасы: Ата - анадан берілген қасиет

Ұғымдар:

Тұқымқуалаушылық

Анықтамасы, сипаттамасы: Тұқым қуалайтын қасиеттерінің өзгеруі, жаңару

Ұғымдар:

Өзгергіштік

Анықтамасы, сипаттамасы: Белгілер араласып кетпей таза сақталуы

(оқушылар тақтаға тірек сызбаның дұрыс жауаптарының сәйкестігін анықтап, көрсетеді)

«Бөшкеден шыққан бас қатырғылар»

Адамдардың генотиптерін анықтаңдар

Гомозиготалы қара көзді, сары шашты адам . . .
Гетерезиготалы қара көзді, сары шашты адам . . .
Көк көзді, гетерезиготалы қара шашты адам . . .
Көк көзді, сары шашты адам . . .
Екі жұп белгі бойыншада гетерезиготалы адамның генотипін және фенотипі . . .

(оқушылар интерактивті тақтаны пайдаланып, генотиптерін жазады)

Жаңа сабақты түсіндіру

Гендердің тіркесіп тұқым қуалауы

Американ генетигі Т. Морганның 1910 жылғы шәкірттерімен ашқан заңы.

Жыныстың хромосалық анықталуы.
Жыныс пен тіркес тұқым қуалау.
Адамның генетикалық әртүрлілігі
Денсаулықтың генетикалық негіздері.
Адамның генеиткалық денсаулығына ортаның әсері
Адамның генетикалық аурулары

Тіркесіп тұқым қуалау заңын Т. Морган 1910ж ашты.

P ♀ AA BB x ♂ aa bb

Г АB аb

F ₁ AaBb

Біркелкі сұр денелі жетілген қанатты шыбындар.

Белгі: сұр денелі Аа

Жетілген, қанатты Вb

Қара денелі аа

Жетілмеген қанатты bb

P ♀ Aa Bb x ♂ aa bb

Г АВ, Аb ab

aB, ab

F ₂ AaBb aabb

50% 50%

Қара денелі Қара денелі

жетілген жетілмеген

қанатты қанатты

Тіркесу топтарының саны сол оргнизм түріне тән жұп хромосомалардың санына сәйкес келеді.

Мысалы:

сканирование0003f - 8х = 4х 4 тіркесу тобы бар

- 14х = 7x 7 тіркесу тобы бар

46х = 23x 23 тіркесу тобы бар

Бір хромасомада орналасқан гендердің бірлесіп тұқым қуалауы гендердің тіркесуі немесе тіркес тұқым қуалау деп атайды.

Жыныстың хромосалық анықталуы.

Хромосама

Жыныс хромосомасы

Аутосомдық

Мысалы: дрозофила шыбынында 8 хромосома

4 жұп

3 жұп 1жұп

аутосом жыныс

Жыныстық анықталу сызбанұсқасы

P: ♀44A + XX ♂44A + XY

22A + X 22A + X 22A + X 22A + Y

♂44A + XX ♀44A + XY

$C:\Users\Admin\Desktop\0f8ab51dd67e0f1780-1931996.jpg$ $C:\Users\Admin\Desktop\1314264567_01122064.jpg$

Адамның генетикалық әртүрлілігі

Генетикалық әртүрлілік деп бір түр ішіндегі даралардың генотиптік тұрғыдан көп түрлілігін айтады.

Адамдағы әртүрлілік

мұрын шаш

құлақ бет тері

Десаулықтың генетикалық негіздері

Соңғы дерек бойынша жер шарында 7 млрд адамның 10млннан астамы түрлі тұқым қуалайтын ауруға ұшыраған, ал тұқым қуалайтын саны 5мыңнан асады.

Сыртқы орта әсерінен қалыптасатын ауруларға

Асқазанмен

Жүректің эссенциалды тыныс ұлтабардағы

ишемиялық гепертония демікпесі жара

ауруы

Мұның барлығы қосымша тұқым қулайтын аурулардың жарыққа шығуына себепші. Орта факторлары жағымсыз қолайсыз болса геннің жұмысы бұзылады. Қазіргі кездегі өнеркәсіптің ірі завод фабрикалардан шығарылатын улы газдар топырақты, суды ауаны ластауда. ХХ ғасырдағы түрлі мемлекеттердегі атом бомбалары сынағы ( Хиросима, Нагасаки) ядролық жарылыс (Чернобыль) , сондай - ақ Семей полигоны барысында радияциялық апаттардың салдарынан радиоактивті заттар көп жинақталып қорек арқылы тірі организмге өтті. Мұның салдары қатерлі ісік, ақ қандылық көптеген тұқым қуалаушылық ауруларға себепші болды.