Абай құнанбайұлы, «он жетінші қара сөз»

Маңғыстау облысы Ақтау қаласы «Мектепке дейінгі шағын орталығы мен гимназия сыныптары бар № 6 жалпы білім беру орта мектебі»Қазақ тілі мен әдебиет пәні мүғалімі Нурсултанова Джаумбиби Жаксилыковна

Қазақ әдебиеті 8-сынып

Сабақтың тақырыбы: Абай Құнанбайұлы, «Он жетінші қара сөз»

Сабақтың мақсаты :

а) білімділік: Оқушыларға Абайдың өмірі мен шығармашылығы туралы тереңірек мәлімет бере отырып, қара сөздерінің мағынасын ашу, ақыл, қайрат, жүрек және ғылымның адам өміріндегі алатын орнын, оның жан дүниесін түсінуге әсерін тигізу.

ә) Дамытушылық: Оқушылардың сөйлеу мәдениетін, ойлау қабілеттерін дамыту, бір-бірінің пікіріне құлақ асуға, шығармашылыққа баули тәрбиелеу.

б) Тәрбиелік: Ұлы ақынның еңбектеріндегі асыл ойларды өмірде жүзеге асыруға, адамгершілікке, адалдық пен ізгілікке, білімді, елжанды азамат болуға тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Топпен жұмыс, түсіндірмелі, рольге бөліп оқу, талдау, жартылай іздену.

Сабақтың түрі: Жаңа материалды меңгерту сабағы

Сабақтың көрнекілігі: Абайдың суреті, тапсырмалар жазылған слайдтар, кесте сызба, оқулық, көркем әдебиеттер, «Абай презентациясы»

Абай- атасынан кемеңгер боп жаратылып, анасынан дана боп, еліне пана боп, өз заманынан ойы озық туған ғұлама, халқының мұңшысы, ұлы ақыны, қазақ үшін дертті болған, сол дертінен айыға алмай кеткен, жан жарасы жазылмай кеткен, кеудесі қайғы мен қасіретке толы қазақ тарихындағы ең ірі трагедиялық тұлға, өз ұлтын

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру. Оқушылардың сабаққа қатысы, дайындығы

ІІ. Өткен сабақты пысықтау үшін:

Абай Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығы бойынша білімдерін топтастыру арқылы тиянақтау

Абай Құнанбаев

Ол кім ?

Туған

жері, туған жылы

Әдебиетке

қосқан үлесі

Отбасы мүшелерін ата

Қайдай поэма, неше қкра сөз, неше өлең жазған?

Философиялық шығармалары

Абай Құнанбаев:

http://altaynews.kz/uploads/posts/2012-09/1346648572_abay-kunanbaev.jpg

Ол кім ?:

Туғанжері, туған жылы:

Әдебиеткеқосқан үлесі:

Отбасы мүшелерін ата:

Қайдай поэма, неше қкра сөз, неше өлең жазған?:

Философиялық шығармалары:

Диаграмманы толықтырыңдар

Ақын бойындағы жақсы қасиеттер

« Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін»

А) Абайдың өздері білетін өлең шумақтарын жатқа айту

ә) Абай нақыл сөздерін оқығандағы түйгенім:

1. адамгершілікке

2. имандылыққа

3. ізгілікке

4. қанағатшылдыққа

5. адалдыққа т. б. тәрбиелеп, жетелейді, осы бағыттағы нақыл сөздерді әр оқушыға жатқа айтқызып, есте сақтап, шынайы өмірінде қолдана білуіне тәрбиелеу.

«Досыңа достық - қарыз іс,

Дұшпаныңа әділ бол!»

(Абай, І том, 130-бет)

Әсемпаз болма әрнеге,

Өнерпаз болсаң арқалан.

Сен де бір кірпіш дүниеге,

Кетігін тап та, бар, қалан».

(Абай, І том, 158-бет)

«Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба,

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол

Адам болам десеңіз.

Еңбек қылсаң ерінбей,

Тояды қарның тіленбей».

(Абай, І том, 96-бет)

Еңбекті сат, ар сатып неге керек.

Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті:

Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек . . . »

(Абай, І том, 181-бет)

«Ақыл мен жан - мен өзім, тән менікі,

«Мен» менен менікінің мағынасы екі.

Мен өлмекке тағдыр жоқ

әуел бастан,

Менікі өлсе, өлсін, оған бекі . . . »

(Абай, І том, 193-бет)

ІІІ. Жаңа сабақ.

Сөздікпен жұмыс жүргізе отырып сабақтың тақырыбын оқушылар өздері табады.

Абай Құнанбаевтың Қара сөздері.

ҚұлаҚтүру 1 . . .
дағды 2 . . .
ерекше бағалау 3 . . .
мақала 4 . . .

5. кө с емсөз 5 . . .

6. ө сиет 6 . . .

7. кө з қарас 7 . . .

1) Интерактивті тақтадағы слайдтар

Қара сөз - арабтың «ғақлия» деген сөзімен мәндес

«ғақлия» - көркем сөз, дана сөз, асыл сөз.

Қара сөздер 1948ж Семейде «Абай» журналында жарияланды.
1890 жылдардан бастап Абай қара сөз жазған
Тұңғыш қағазға түсірген - Мүрсейіт
Қара сөздердің жалпы саны - 45

6. Өзіндік ерекшеліктері: сөйлемдері қысқа;

мағынасы кең;

ой саларлық мағынасы бар;

ғибрат (үлгі) беруді көздейді

философиялық сұрау басым;

өзі жауап береді;

өз-өзімен кеңес, ой-пікір білдіру үлгісінде;

2) Талдау бөлімі: Оқушылар 4 топқа бөлініп отырғызылады, топпен жұмыс.

Топтың аттары: 1. «Ақыл»

2. «Қайрат»

3. «Ғылым»

4. «Жүрек»

Әр топтан бір оқушы мәтіннің тиісті бөлігін оқып шығады.

2-оқушы түсінгенін мазмұндайды. Мұғалім арнайы дайындаған дәптер парағын таратады.

1 тапсырма. «Он жетінші қара сөз» толықтырып жазып шық.

Қайрат, Ақыл, Жүрек үшеуі . . . айтысып, таласып . . . , Ғылымға жүгініпті.

Қайрат : «Ей, ғылым, өзің де білесің ғой, . . .

. . .

Ақыл: «Не дүниеге, не ахиретке не пайдалы болса, . . .

. . .

Сонда Жүрек : « Мен - адамның денесінің . . .

. . . Ғылымныңүкімі: . . .

Үш кейіпкерге мінездеме жаза отырып, салыстырып қара.

Қайрат

Ақыл

Жүрек

Ғылым

: Зат есім

Қайрат:

Ақыл:

Жүрек:

Ғылым:

: Етістік

Қайрат:

Ақыл:

Жүрек:

Ғылым:

: Сын есім

Қайрат:

Ақыл:

Жүрек:

Ғылым:

: Синоним

Қайрат:

Ақыл:

Жүрек:

Ғылым:

: Сезіну

Қайрат:

Ақыл:

Жүрек:

Ғылым:

Қиын сөздердің түсіндірме сөздігін жүргізу. .

Кәмелет - ой тоқтатқан кез

Жүгіну - бас ұру

Ғибадат - құлшылық ету (діни наным)

Абұйыр - ар- намыс

Мансап - атақ, данқ

Нәфсі - қалау, құмарлық

Ахирет - о дүние

Дөңбекшітетұғын - ойландыратын

Қырына жүру - айтқанына көну, жүру

Табанының топырағы көз сүртелік - қасиетті

Қайыр болмады - берекесі болмады

Иба тұтты - тәртіп сақтады, ізетті болды, құрметтеді

Ғақлия-көркем, дана сөз

мәдмәладқа жету-мақсатқа жету

күнәкәр-күнәлі болу

Оқушылар жауабы:

Интерактивті тақтаға жазбаша жазу.

Ақыл көп қырлы жақсылық пен жамандықты бірдей ұстайды.

Қайрат қатты, күшті, пайдасы да, зияны да мол, жақсылық пен жамандықты берік ұстайды.

Жүрек адам денесінің патшасы, адам жанының мекені

Ғалым ақыл, қайрат, жүректің басын қосушы, адамға өле-өлгенше азық болатын ұғым.

5) «Ой қозғау» сәті:

Абай шығармаларындағы ақыл, жүрек, ғылым, қайрат туралы өлең жолдарын түсініп оқып, жатқа айтқызу. (Әр топқа екеуден беріледі)

1. Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста,

Сонда толық боласын елден ерек.

2. Ғылым таппай мақтанба, орын таппай баптанба.

3. Дүние де өзі, мал да өзі,

Ғылымға көңіл бөлсеңіз.

4. Жүрегіңнің түбіне терең бойла,

Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла.

5. Жүректе қайрат болмаса,

Ұйықтаған ойды кім түртпек?

6. Мұңмен шыққан оралған тәтті күйге,

Жылы жүрек қайда бар қозғаларлық?

7. Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар,

Үннің тәтті оралған мәні оятар.

8. Қайрат пен ақыл жол табар,

Қашқанға да қуғанға.

Дәптермен жұмыс . Екі топтың оқушылары берілген уақытта кесте толықтырып шығады.

Он жетінші қара сөз не туралы?

1: 2

Он жетінші қара сөз не туралы?: Қара сөздегі негізгі кейіпкерлер кімдер?

1: 3

Он жетінші қара сөз не туралы?: Қара сөзде қайрат, ақыл, жүрек не туралы таласты?

1: 4

Он жетінші қара сөз не туралы?: Қалай ойлайсың неліктен Ғылым олардың таласына төреші болды?

1: 5

Он жетінші қара сөз не туралы?: Ғылым қандай төрелік айтты?

1: 6

Он жетінші қара сөз не туралы?: Абай бұл шығармасы арқылы не айтқысы келген?

1: 7

Он жетінші қара сөз не туралы?: Абай қара сөзі адамды қандай болуға үйретеді?

1: 8

Он жетінші қара сөз не туралы?: Қалай ойлайсың, қазіргі заман адамына қандай қасиеттер тән болу керек?

1: 9

Он жетінші қара сөз не туралы?:

Ғылымның айтқан төрелік сөзімен келісесің бе?

Өз ойыңды жаз.

3 - тапсырма . А) Абай өлеңдеріндегі нақыл сөздерді толықтырып жаз, мағынасына мән бер.

Керекті сөздер:

«Жал, мал», «ойла, білуге», «сөз, кез», «мақтанба, баптанба», «көңіл бөлсеңіз», «тұрмайды, тозбайды», «ерінбей, тіленбей », «қарыз іс, бол», «кісіні ал, », «жол табар», «жаманы жоқ, амалы жоқ», «күлкі қымбат», «жөн, соқпақ»

Білімдіден шыққан . . . ,

Талаптыға болсын . . .

Ғылым таппай . . . ,

Өнер таппай . . .

Еңбек етсең . . . ,

Тояды қарның . . .

Досыңа достық - . . . ,

Дұшпаныңа әділ . . .

Сөзіне қарай . . . ,

Кісіге қарап сөз алма.

Қайрат пен ақыл . . . ,

Қашқанға да қуғанға.