Тармақталу алгоритмдерін программалау

Мұғалім: Алматы қаласы, Алатау ауданы №26 жалпы білім беретін мектептің информатика пәні мұғалімі Жиенбаева Әлия Нәсілжанқызы
Сыныбы: 9
Сабақтың тақырыбы: Тармақталу алгоритмдерін программалауСабақтың мақсаты:Білімділігі: Оқушыларға Паскаль программалау тілінің тармақталу операторлары туралы түсінік беру; теорияда алған білімдерін практикада пайдалана алуға үйрету.Дамытушылығы: Компьютерлік сауаттылыққа, бірлесе жұмыс жасауға, ұқыптылыққа, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.Тәрбиелігі: Тармақталу операторларын пайдаланып, компьютерде есеп шығару дағдыларын қалыптастыру; логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.Сабақтың типі: аралас сабақСабақтың көрнекілігі: Электрондық оқулық 9 сынып, интерактивті тақта, тапсырмалар жазылған карточкалар, слайд.Сабақтың барысы:І. Ұйымдастыру.Оқушылармен амандасу. Сабаққа дайындығын тексеру.ІІ. Білімнің өзектілігі және білімдерін тексеру.<<Тест>> сұрақтары арқылы еске түсіріп, білімімізді тексеріп өтейік:Паскальда бағдарламаны орындау:а) compileә) runб) user screenв) file2. Меншіктеу операторы дұрыс жазылған:а) a:=z+5ә) a*x3+b:=0б) z:=z+1, 4в) a: b - sqr(4)3. <> типінің диапазоны неге тең:а) - 2147483648... +21474833647ә) - 32768... +32767б) - 127... + 127в) - 1. 7*10308... - 1. 7. 103084. Қабырғалары a, b, c үш санға тең үшбұрыштың болатындығын тексеретін дұрыс шартты көрсет:а) a b+c) or (b > a+c) or (c > b+a)б) a > b+cв) дұрыс жауабы жоқ5. Логикалық тип:а) integerә) stringб) booleanв) byte6. [F9] Borland Pascal - да қандай қызмет атқарады:а) бағдарламаны жабуә) сақтауб) орындаув) компиляциялау7. sqr(x) нені есептейді:а) х - тің квадратынә) х - тің абсолюттік шамасынб) х - ті кубтайдыв) х - ке, s - ті көбейтеді8. Паскаль тілінде Х санының бүтін бөлігін алу үшін қандай функция қолданылады:а) INT(X)ә) ABS(X)б) ABC(X)в) TRUNC(X)9. Паскальда нәтиже алу операторын көрсет:а) PRINTә) WRITEб) OUTPUTв) READ10. <<а>> айнымалысын енгізу операторы.а) read(a)ә) write(a)б) input(a)в) print(a)
ІІІ. Жаңа сабақ:
Тармақталған алгоритмдер - алгоритмде арифметикалық теңсіздік пен теңдік түрінде берілген логикалық шарт тексеріледі. Логикалық шарт тексеріледі, егер орындалса, онда 1 - жолмен, ал егер орындалмаса, онда 2-ші жолмен жүзеге асады да, соңында екі тармақ бірігеді. Мұндай алгоритмдерді шарт тексеру, яғни тармақталу алгоритмдері деп атаймыз. Блок схемасында шарт тексеру блогы - ромб қолданылады. Тармақталу операторы көрсетілген шартқа тәуелді құрамына кіретін операторлардың орындалуын немесе орындалмауын қамтамасыз етеді. Тармақталған алгоритмдерді бағдарланған кезде мынадай қызметші сөздер қолданылады: if(иф) - егер, then(зен) - онда, else(элс) - әйтпесе. Турбо Паскальда екі шартты оператор бар IF және CASE.
Толық оператордың жазылу түрі:
{егер шарт онда 1 оператор әйтпесе 2 оператор орындалады.}
IF <шартты өрнек>
THEN <1 оператор>
ELSE <2 оператор>;
ІІ топ Егер шарттың мәні <<ақиқат>> болса, THEN сөзінен кейінгі оператор, ал мән <<жалған>> болса, ELSE сөзінен кейінгі оператор орындалады. Қысқа оператордың жазылу түрі: IF <шартты өрнек>
THEN <1 оператор> ;
IF шартты операторы: IF(егер) операторы программадағы іс-әрекеттердің орындалу реттілігін өзгертетін мүмкіндіктің ең кең тараған тәсілі болып табылады. Оның синтаксистік диаграммасы:
IF сөзінен соң жазылатын өрнек түрінде берілген шарт алдын ала есептеледі, оның нәтижесі логикалық (boolean- бульдік) типте болады. Егер ол шарттың мәні TRUE ақиқат болса, онда THEN (онда) ELSE (әйтпесе) сөзінен кейінгі 2-оператор атқарылмайды. Екінші жағдайда шарт мәні FALSE(жалған) болса, онда ELSE сөзінен кейінгі 2- оператор орындалып, 1-оператор орындалмайды. IF операторы бірінің ішіне бірі кіріп, қабаттасып та орындала береді.

42081455080Блок-схема
0 Блок-схема
Тармақталу командасы
1504953175Алгоритмдік тіл
00Алгоритмдік тіл

right82551-серия
2-серия
шарт
иә
жоқ
00 1-серия
2-серия
шарт
иә
жоқ

64770010160егер <шарт>
онда <1-серия>
әйтпесе <2-серия>
бітті
0егер <шарт>
онда <1-серия>
әйтпесе <2-серия>
бітті

left51240Паскаль тілі
00 Паскаль тілі

left158750IF <шарт> THEN <1-серия> ELSE <2-серия>
IF <шарт> THEN <1-серия> ELSE <2-серия>
-198755-8988425 Алгоритмдік тіл
Алгоритмдік тіл
8297545-9422765 Блок-схема
Блок-схема

IV. Практикалық жұмыс:

=
Тең
>
Үлкен
<
Кіші
>=
Үлкен немесе тең
<=
Кіші немесе тең
<>
Тең емес
Қадамдардың тізбектеп орындалуы кейбір шарттарға байланысты болатын алгоритмдерді тармақталған алгоритмдер деп атайды.
417195130810Шарт өрнегін жазу үшін мынадай салыстыру белгілерін пайдаланамыз:
00Шарт өрнегін жазу үшін мынадай салыстыру белгілерін пайдаланамыз:

№1 тапсырма. Берілген сан х нақты саны х>0 - ге тең болса, онда х - ті екіге арттыр, әйтпесе х - ті екі еселе.Есептің программасы:Program esep_1;Var x, y: real;BeginReadln(x);If x>0 then y:=x+2 else y:=2*x;Writeln(`y=', y);End.№ 2 тапсырма. Пернетақтадан трамвай билетінің нөмірі (1 орынды 6 сан) енгізіледі. Билеттің <<бақытты>> нөмір екенін анықтайтын программа құру керек. Бақытты билеттің алғашқы 3 цифрының қосындысы соңғы 3 цифрының қосындысына тең.Program esep_2;Uses crt;Var x, y, z, a, b, c, S, S1: real;BeginClrscr;Writeln(`bilet nomerin engiz...');Readln(x, y, z, a, b, c);S:=x+y+z;S1:=a+b+c;If S=S1 then writeln(`bakitty nomer') else writeln(`bakitty nomer emes');End.№ 3 тапсырма. Екі санның үлкенін табатын бағдарлама құруProgram esep_3;Uses crt;Var x, y, max: integer;BeginClrscr;Writeln(`Eki sandy engiz...');Readln(x,y);If x>y then max:=x else max:=y;Writeln(`Eki sannyn ulkeni = ', max);End.
№ 4 тапсырма. N натурал саны берілген. Егер n саны тақ және оны екі еселегенде алынған сан 32767 - ден кем болса, онда ол санды 2 - ге көбейтіңдер. Басқа жағдайда санды өзгеріссіз қалдырыңдар.Program esep_4;Uses crt;Var n: integer;BeginClrscr;Write(`n - ді енгізіңдер: ');Readln(n);If (n mod 2=1) and (n<32767) then n:=2*n;Writeln(`n=', n);ReadlnEnd.V. Сабақты қорытындылау.VІ. Бағалау.VІІ. Үй тапсырмасы: Оқулықтан §6 оқу. 59 беттегі №12 практикалық жұмыстың а, с тармақтарын шығару