Синтаксис тарауынан өткенді қайталау

Шығыс Қазақстан облысы
Жарма ауданы
"Жаңғызтөбе орта мектеп-балабақша кешені"КММ-сінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Хажибаева Майра Сағидоллақызы
Сыныбы:10 "Ә"
Тақырыбы: Синтаксис тарауынан өткенді қайталау
Сабақтың мақсаты:
Қазақ тілінің синтаксис тарауы бойынша алған білімдерін еске түсіру, жинақтау, саралау,ҰБТ-ны сәтті тапсыру үшін білім деңгейін көтеру.
Сабақтың міндеттері:
1. Синтаксис тарауы бойынша алған білімдерін жетілдіру , практикамен ұштастыру арқылы жоғары деңгейде білім алуына көмектесу, тапсырманы орындауда тиімді тәсілдерді таңдай білу.
2. Оқушының ойлау, есте сақтау, іздену дағдыларын қалыптастыру, пәнге деген құштарлықтары мен белсендіктерін арттыру.
3.Танымдық қызығушылығы мен шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлғаны тәрбиелеу.
Сабақтың типі: білім, білік дағдыларын қалыптастыру.
Сабақтың түрі : практикалық сабақ.
Пәнаралық байланыс: әдебиет.
Сабақтың әдістері: топтық,жұптық жұмыс,тілдік талдау, тест жұмысы, іздендіру, салыстыру, шығармашылық тапсырма
Көрнекілігі: интербелсенді тақта, слайдтар, таратпа материалдар.

1.Өзіндік жұмыс : Синтаксис нені зерттейді?
1-топ: Сөз тіркесі.
2-топ: Сөйлем мүшелері.
3-топ: Сөйлем түрлері.
Берілген тапсырмаға байланысты үш топ шағын түсіндірме мәтінін жазып,жоба қорғайды.
2.Тілдік талдау.
а) Ғ.Мүсіреповтың "Жақсы дәстүр жайында" мәтіні таратылады.Әр топ мәтіннен сөйлем алып, толық синтаксистік сатылай кешенді талдау жасайды.
Мысалы: Біз кейде ата-анасынан безген жас жайында естиміз.
І саты: Айтылу мақсатына қарай хабарлы сөйлем.
ІІ саты: Құрылысына қарай жай сөйлем, жақты сөйлем, жайылма сөйлем, толымды сөйлем .
ІІІ саты: 1.Қайтеміз? естиміз - дара етістікті, жіктік жалғаулы баяндауыш.
2.Кім? біз-жіктеу есімдігі, бастауыш.
3. Не жайында? жас жайында, толықтауыш.
4.Қандай ? жас жайында-безген-есімше тұлғалы анықтауыш
5.Кімнен? безген - ата-анасынан-толықтауыш.
ІVсаты: Біз естиміз-қиысу, жіктік жалғаулы есімді тіркес
жас жайында естиміз-жанасу, етістікті тіркес
ата-анасынан безген-меңгеріле байланысқан етістікті тіркес
ә) Мәтіннен негізгі ойды тауып, бүгінгі өмірмен сабақтастыру керек
Мәтіннен кез келген адамды,баланы да, қарапайым адамды,ғалымды,небір дарынды адамды дүниеге әкелетін ата-ана. Балаларына ата-ана барлық махаббаты мен сүйіспеншілігін мейірімін беріп өсіреді,ал сол балалар осы мейірімді қайтара ала ма?
Қалай ойлайсыңдар,пікірлеріңді ортаға салыңдаршы?

3.Құрмалас сөйлемнің жасалуына байланысты кесте толтыру.
Р/С
Құрмалас сөйлем
Түрі
1.
Біз қазақ тілін дамытуымыз керек, себебі ұлт болашағы тіліне тәуелді.

2.
Адам өзінің туған тілін құрметтемесе, өзге тілді де құрметтемейді.

3.
Көп істеп шала бітіргенше, аз істеп бабына келтір

4.
Малды не жерден сұрау керек, не аққан терден сұрау керек.

5.
Адамның екі нәрсе қартайтпайды: бірі жақсы мінез, екіншісі жақсы сөз

6.
Құнанбай көктемде ерте көшсе, уақытың жерін шаба ториды

7.
Жерді жыртқан біледі, малды баққан біледі.

8.
Желді кезеннің желі басылып, адыр-қырқаларға қою тұман шөкті.

9.
Көзін сәулеге үйреткен Асқар терезеден қараса, аспан айдай ашық екен де, шуақты күн түске тармасып қалған екен.

4.Сәйкестендіру тестін орындау
1. Сөздердің байланысу түрлерін ережесімен сәйкестендір
1. Қиысу а)сөздердің ілік септігі мен тәуелдік жалғауы
арқылы.2. Матасу ә)сөздердің ешбір жалғаулықсыз бірде іргелес,
бірде алшақ тұрып байланысуы 3.Меңгеру б) бастауыш пен баяндауыштың жақ жағынан
байланысуы
4.Қабысу в)сөздердің ешбір жалғаулықсыз, тек іргелес
тұрып байланысуы
5.Жанасу г)сөздердің атау мен іліктен басқа септік
жалғаулары арқылы байланысуы
2.Жай сөйлем түрлерін ережесімен сәйкестендір.
1.Жақты сөйлем а)тұрлаусыз мүше қатысқан сөйлем
2.Жақсыз сөйлем ә)іс-оқиғаның, құбылыстың атауын ғана
көрсететін сөйлем
3. Жалаң сөйлем б)сөйлемге баяндауыш қана негіз
болған сөйлем
4.Жайылма сөйлем в)ойға қажетті мүшелердің бәрі
қатысқан сөйлем
5.Толымды сөйлем г)тек тұрлаулы мүшеден тұратын
сөйлем
6.Толымсыз сөйлем д) бастауышы бар сөйлем
7.Атаулы сөйлем ж) айтылуға тиісті тұрлаулы,тұрлаусыз мүшелердің бірі түсіп қалған сөйлем
5."Қатені түзеу" ойыны
Р/С
Сөз тіркесі
Қатесі
Дұрысы
1
Ізгілік кілті
Шылау арқылы

2
Көпір арқылы өту
Интонация арқылы

3
Абай-ақын
Орын тәртібі арқылы

4
Бақытты балалық
Жалғау арқылы

5
Самал жел
Орын тәртібі арқылы

6
Адамзатты сүю
Жалғау арқылы

7
Білу үшін оқу
Жалғау арқылы

8
Еңбектің сыйы
Шылау арқылы

9
Қаныш Сәтбаев-ғылым
Орын тәртібі арқылы

10
Ғажайып жан
Интонация арқылы

Оқулықпен жұмыс
107-беттегі 67-тапсырма"Бейтаныс ауыл "мәтініне морфологиялық талдау жаса
Еркебұлан ойланып қараса,өткен өмірдегі барлық дарынды жандарымыздың тағдыры осы айналаға соға береді екен.
Осындай өрісі бір ойлардың бірінен соң біріне көшіп келе жатқанда таң атты.Тамырлары көлдің жағасына ұйлыға қонған ауыл көрінді.Кірпіштеп кесіп, шошайтып үйген қи-шөмеле сияқты қоңырқай ауыл.
Ғ.Мүсірепов
Еркебұлан- зат есім,жалқы есім,деректі ұғым күрделі сөз.
ойланып- етістіктің көсемше түрі
қараса- шартты райлы етістік
өткен- етістіктің есімше түрі, бұрынғы өткен шақ
өмірдегі- өмір-зат есім, де-жатыс септігінің жалғауы,гі- туынды сын есім
барлық-жалпылау есімдігі
дарынды-туынды сын есім, қатыстық сын есім
жандарымыздың- көптік жалғауында тұрған зат есім,
ымыз-тәуелдік жалғаудың көпше түрінің І жағы,
дың-ілік септігінің жалғауы.
тағдыры- тәуелдік жалғауының ІІІ жағында тұрған зат есім
осы- сілтеу есімдігі
айналаға- барыс септігінде тұрған зат есім
соға береді екен - күрделі етістік т.с.с

Сабақты бекіту:" Менің нұрлы болашағым" атты тақырыпқа эссе жазу
Үйге тапсырма: Синтаксис тарауы бойынша қайталау,пысықтау.