Тіл білгірі

№ 3 жалпы орта білім беретін қазақ мектебі







Интеллектуалдық ойын
<<Тіл білгірі>>





ІІІ /негізгі/ деңгейлі
бастауыш сынып мұғалімі:

Ильясова Актоты Даулеткалиевна





2014-2015 о.ж.
<< Тіл білгірі >> интеллектуалдық ойыны

Мақсаты:
* Алған білімдерін грамматикадан ойын арқылы қайталау; ойлау, еске сақтау, қайта жаңғырту қабілеттерін, тіліміздің қызықты құбылысын түсіндіріп, оқушылардың біліктілігі мен танымдылығын арттырып, қызықты сұрақтар арқылы жауапты тез табуға, тапқырлықпен орындауға дағдыландыру;
* Ой-өрісін кеңейтіп, логикалық ойлауды, тапқырлықты, шығармашылықты дамыту;
* Білімпаздыққа, ізденімпаздыққа, ұйымшылдыққа, озық болуға тәрбиелеу.

І. Ұйымдастыру бөлімі
1) Алдын ала тағайындалған топтарды шақыру.2) Әділқазылар алқасымен таныстыру. 3) Сайыстың мақсатымен таныстыру.4) Топтардың аттарымен, ұранымен танысу.

Сайыстың бөлімдері:
* <<Зымыран сұрақтар>>
* <<Полиглот>> бәйгесі
* <<Ойлы болсаң, озып көр>>
* <<Көрерменнен базарлық>>
* <<Қызық сөйлем>> бәйгесі
* <<Мақал - сөздің мәйегі>>
* <<Тапқыр топ>>
Сайысымыздың бет ашарын бастайық,Көрерменді бір серпілтіп тастайық.Таныстырсын сайыскерлер өздерін, Өнеріне ду қол соғып қостайық",- деп, кезекті сайысқа қатысушы топқа берейік./Топтың аты мен ұраны таныстырылады/
<<Ойшылдар>> тобы:
<<Бүгінгі жарысты қызықтап, Алға шығамыз қалықтап!>>
<<Данышпандар>> тобы:
<<Ойға аламыз, ойланамыз, Данышпандай ой-санамыз!>>
<<Жігерлі>> тобы:
<<Жігерленіп, шаттанып, Шығамыз алға мақтанып!>>
Білімнің сырын ұғыңдар, Шығыңдар білім шыңына! Ұқыптылық пен зеректік Жеткізер сіздің өренді Ғажап тілдің сырына Қадамдарың оң болсын, Сәт-сапар енді тілейік!
І айналым <<Зымыран сұрақтар>>. Сұрақ-жауап сайысы
<<Ойшылдар>> тобы:
1. Дыбысты немен таңбалайды? (әріп)2. 42 әріптің жүйелі тізбегі қалай аталады? (әліпби))3. <<Ерінбесең - емерсің>> тақырыбы не? (еңбек ету)4. Қосарлы дыбыстардың саны нешеу? (3)5. <<Әліпби>> сөзі қай тілден енген? (араб тілі)6. Дауыссыз дыбыстың түрлерін ата. (қатаң, ұяң, үнді)7.Фонетика нені зерттейді? (тіл дыбыстарын)8.<<Жаны зәр түбіне жету>> мағынасы не? (қорқу)9. Қарсы мәндес сөздер... (антоним)10.Әліпбидегі 10-шы дыбыс қандай дыбыс? (Ж)
<<Данышпандар>> тобы:
1.Сөз таптары нешеу? (тоғыз)2.Қосымша нешеу? (екеу)3.Қазақ тіліне тән қанша әріп бар, сол әріптерді ата? /9/
4.Дыбыстар нешеге бөлінеді? /2/
5. Қ,к,ш,с, т,ф, қандай дыбыстар? (қатаң)6.Қанша дауыссыз дыбыс бар? / 25/
7.Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді? Оларды ата
8. Сөз бен сөзді байланыстыратын қосымша... (жалғау)
9.Буыннан не құралады? /сөз/
10. Әдемі сөзіне жуық мәндес сөзді ата. (көркем)

<<Жігерлі>> тобы:
1.Сөйлем дегеніміз не? /Ереже айтады/
2.Сөйлем айтылу мақсатына қарай неше түрге бөлінеді? /3/
3.Лепті сөйлем дегеніміз не? Мысал келтір
4. Сөздің әрі қарай бөлінбейтін, мағыналы бөлігі? (Түбір)5. Жуық мәндес сөздер...(Синоним)6. Сөздің мағынасын өзгертетін қосымша?(Жұрнақ)7. Заттың қимылын, іс- әрекетін білдіретін сөздер...(Етістік)
8. Жалқы есімдер қалай жазылады?9. Жаман деген сөзге қарсы мағыналы сөз... (Жақсы)10.Жайылма сөйлем дегеніміз .. /Тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелері бар сөйлем/

ІІ айналым. <<Полиглот>>
Мықты болсаң - алдағыны басып оз.Мықты болсаң - арттағыны жеткізбе!Мықты болсаң - тайғанама көк мұзда!Мықты болсаң - бөгеттерді бұзып өт - деп сайысымыздың екінші кезеңіне өтейік.

1. ...қылды қақ жарған. (қара)2. Атадан жақсы ұл туса,Есіктегі басын төрге сүйрер.Атадан ... ұл туса,Төрдегі басын жерге сүйрер. (жаман)3. Ел қонбаса - ... азады,Жер болмаса - ер азады. (жер)4.... ала болса, ауыздағы кетеді,Төртеу түгел болса, төбедегі келеді. (алтау)5. ... тас жарады,Тас жармаса, бас жарады. (тіл)6. ... көпті жау алмайды,Ақылы көпті дау алмайды.(досы)7. ... өссе елдің көркі,Гүл өссе жердің көркі.(қыз)8. ... таумен кездеспейді,Адам адаммен кездеседі. (тау)9. Қына тасқа бітеді,... басқа бітеді.(білім)10. ... сүйектен өтеді, Таяқ еттен өтеді. (сөз)

ІІІ айналым <<Ойлы болсаң, озып көр!>>
Б*******Қ Балмұздақ К*К Көк Қ*Қ Қақ
Б******Қ Бауырсақ К**К Киім Қ**Қ Қиық
Б****Қ Бақбақ К***К Күрек Қ***Қ Қайық
Б***Қ Балық К****К Көйлек Қ****Қ Қаймақ
Б*Қ Бақ К*****К Келешек Қ*****Қ Қызанақ
4-айналым <<Көрерменнен базарлық>>
(Топ ойыншылары қима қағаздағы сөздерді алып, қимылмен немесе жуық сөздермен түсіндіреді.)Ат Киіз үй ЖолКітап Сандық СәбиТой Жұлдыз ТелефонЖалау Қалам КөгершінБалмұздақ Мектеп ХатСергіту сәті:
Қазақ тілім - өз тілім, ана тілім,
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім
Қастерлейді ұл-қызың мәңгі сені
Болашағым, бақытым, дара тілім!

5-айналым: <<Қызық сөйлем>> бәйгесі. Әр сөзі бірдей дыбыстан басталатын сөйлемдер құру. Әр топқа екі әріптен берілген, яғни екі сөйлем құрастырады.
<<Ойшылдар>> тобына <<Ж ж ж ж >>, <<Ө ө ө ө >>
<<Данышпан>> тобына <<О о о о >>, <<А а а а>>
<<Жігерлі>> тобына <<Б б б б>>, <<С с с с>>
6-айналым: <<Мақал - сөздің мәйегі>>
Үш топ жетекшісі А Ә Б әрпінен қалағанын таңдайды. А әрпін таңдаған топ - зат есім, Ә әрпін таңдаған топ - сын есім, Б әрпін таңдаған топ - сан есім сөздер қатысқан мақал-мәтелдер айтады. Дайындыққа 1 минут
7-айналым: <<Тапқыр топ>> Постермен жұмыс (Әр топ берілген <<қазақстандықтар>> сөзіне бірнеше сөздер құрайды.) (қазақ, ас, тақ, тас, тандыр, қазы, тары, арық, ар, ата, қаз, ара, нар, атан, тана, асық, ық,ыс, сатқын,Қазақстан, тарақ, сандық, сан, қатар, қақ, ат, қасық,ана,зат,атыз, стақан)
Қорытынды.
<<Ұқыпты ұтар, ізденген табар, Оқыған озар, еріншек тозар>> - демекші, бүгінгі сайысымыз өте көңілді, жақсы аяқталды. Алған білімдеріңді әлі де шыңдай беріңдер! Жақсылыққа, игілікке, Қазақстанның болашағын нығайтуға арнаңдар!
Оқушылардың тыңдау және есте сақтау қабілеттері арқылы сайыс тапсырмаларына нақты жауапты ойлылықпен айта білетіндіктері байқалды. Жан-жақты білім танымдылықтары арқылы ізденіс, талпыныс мүмкіндіктері көрінді. Сөйлеу дағдылысы,тіл мәдениетінде нақты жауап беру ұшқырлығы сыналды. Бірін - бірі тыңдай біліп, бағалай білетіндіктері де байқалды. Оқушылар қазақтың ұлттық салт-дәстүрін қадір тұтып, адамгершілік қасиеттерге ие болды. Жеңімпаз топ анықталып мектеп әкімшілігінен мақтау қағазы тапсырылды. Жеке оқушыларға да аты аталып, мақтау қағазы тапсырылды.