Шешендік сөз өнері. авторлық бағдарлама

<<Өрлеу>> біліктілікті арттыру ұлттық орталығы>> акционерлік қоғамы
Алматы облысы бойынша педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру институты Ұйғыр аудандық бөлімі









Шешендік өнерге кіріспе

Таңдау курсының бағдарламасы

(Ұйғыр ауданы Сүмбе орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мқғалімі Усабаева Нұргүл Даинқызының авторлық бағдарламасы )























2014 жыл


Түсінік хат

Бүгінгі таңда оқушылардың дүниетанымын кеңейту және оларды шығармашылық іс - әрекетке баулу, сонымен қатар өз бетінше ізденушілік қасиеттерін жетілдіретін жқмыстардың бірі сыныптан тыс үйірме, факультатив жқмыстары болып табылатыны бәрімізге белгілі. Өз пәніне деген қызығушылықты ұстаз тек жеке басының өнегесімен ғана іске асыра алады. Бұл бағдарлама бойынша интербелсенді әдістерді пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық қабілеті жоғары жан - жақты дамыған жеке тұлға қалыптастыру арқылы оқушылардың шығармашылығын арттырып өз бетімен іздене білуге сабақта алған білімдерін, өмірде қолдана алуға үйретуге болады. Үйірме және факультативтік жұмыстар оқушылардығ пәнге деген қызуғушылығын, олардың дүние танымын, шығармашылық қабілеттерін қалыптастырады. Үйірмелік жұмыстарда әр оқушы өзінің көңілі өалайтын әспен айналыса отырып, өз қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік алады. Сыныптан тыс жұмыстарда оқушылар бағдарламаның көмегі мен шектеліп қалмай өз ұсыныстары негізінде де өздерін көрсете алады. Әр оқушыда ашылмаған шығармашылық қабілеттер бар. Мұғалімнің міндеті үйірме жұмыстары арқылы оқушы бойындағы дарынды анықтап, таныта білу. Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін тек қызықты тапсырмаларды орындау барысында ғана анықтауға болады.























Курстың мақсаты:
Оқушының тіл амалдарын пайдалана отырып, пікір, ой айта білуіне, шешендік сөздің табиғатын танып, айтылған ойды саралай білуге үйрету, өз ой - пікірін, көзқарасын әсерлі айта білуге дағдыландыру, ұлттық құндылықтардың маңызын түйсінуге жетелеу.

<<Шешендік өнерге кіріспе>> таңдау курсының бағдарламасы
5- сынып
№
Тақырыбы
Сағат саны
1
Шешендік сөдер жайлы түсінік
1
2
Жұмбақ құрастыру
1
3
Өлең құрастыру
1
4
Жаңылтпаштар (жаттау, айтып беру)
1
5
Мақал - мәтелдер (жаттау, түсіндіру)
1
6
Мәнерлеп өлеңдер оқу
1
7
Жұмбақтар шешу (жаттау, түсіндіру)
1
8
Ертегілер еліне саяхат (әігәмелеу)
1
9
<<менің қазақстаным>> тақырыбында шығарма
1
10
Шығарманы талдау. Әдебиет теориясынан. Теңеу. Куейіптеу.
1
11
<<Ертегілер еліне саяхат>> (сахналық көрініс)
1
12
Ұлағатты сөздер (жаттау)
1
13
Өтірік өлеңдер шығару
1
14
Ертегі құрастыру
1
15
Нақыл сөздер (жаттау)
1
16
Айтыс өнері
1
17
Қыз бен жігіт айтысы
1
18
Кім шешен сайыс сабағы
1
19
Аталар сөзі - тәрбие көзі (бабалардан қалған ұлағатты сөздер)
1
20
Көктем тақырыбында өлең құрастыру
1
21
Ана тақырыбында өлең құрастыру
1
22
Туған жер тақырыбында мақал - мәтелдер құрастыру
1
23
Мақал - мәтел жарысы
1
24
Айтыс өнері (төлдер айтысы)
1
25
Анама хат (хат жазу )
1
26
<<Қалай айтуды білмеймін>> - ойыны
1
27
М.Мақатаевтың өлеңдерін мәнерлеп оқу
1
28
А.Құнанбаевтың өлеңдерін жаттау
1
29
Алтын сақа ойыны
1
30
Мақал - мәтелдер жарысы
1
31
Айтысудағы әдептілік
1
32
Төле би, Әйтеке би, қазыбек би шешендік сөздері
1
33
Абайдың қара сөздері
1
34
Қорытынды
1

6- сынып


№
Тақырыбы
Сағат саны
1
<<Өнер алды - қызыл тіл>>
1
2
Кіммен қалай сөйлесеміз? Сөз өнері дертпен тең
1
3
Жүйелі сөз жүйесін табады
1
4
Біз қалай сөйлесеміз? Ырғақ
1
5
Екпін
1
6
Сөйлеушінің көңіл - күйі мен ішкі - сезімі
1
7
Ыммен түсіндіру және ишарамен білдіру
1
8
Қас - қабағынан білу және айтқызбай түсіну
1
9
Тыңдай білуді үйренейік. Біз тыңдаймыз
1
10
Тыңдаймыз және естиміз
1
11
Тыңдаймыз және түсініксіз сөзді анықтаймыз
1
12
Сабақты мұқият тыңдаймыз
1
13
Сыпайы өтініш
1
14
Өтіне және жазуды үйренеміз
1
15
Оқуды және жазуды үйренеміз
1
16
Мәтін. Тақырып және негізгі ой
1
17
Тірек сөздер
1
18
Мазмұнын айту. Егжей - тегжейлі мазмұндау
1
19
Қысқаша мазмұнын айту
1
20
Келісу немесе бас тарту
1
21
Сыпайы және дөрекі бас тарту
1
22
Сен қалай жауап бере едің?
1
23
Өтінішті орындаудан бас тарту
1
24
Мәтіннің түрлері
1
25
Пайымдау
1
26
Мысал келтіре отырып пайымдау
1
27
Суреттеу
1
28
Заттың нышаны
1
29
Хабарландырудағы суреттер
1
30
Болған оқиға, болған оқиға ма? Ойдан шығарылған әңгіме ме?
1
31
Не үйрендік? Не білдік?
1
32
Шығарма жазу
1
33
<<Шешендік өнер сайысы>>
1
34
Қорытынды
1


7- сынып

№
Тақырыбы
Сағат саны
1
Өнер түрлері, олардың мәні мен мағынасы
1
2
Кіммен қалай сөйлесеміз?
1
3
Сөз өнері, түрлері
1
4
Сөз өнеріндегі мақал - мәтелдердің орын
1
5
Жұмбақтар
1
6
Айтыс
1
7
Айтыс түрлері
1
8
Пікірталас, оның түрлері
1
9
Дискуссия
1
10
Көпшілік алдындағы айтылатын сөз
1
11
Диалог сөздер
1
12
Мәтіндерді тыңдау, саралау
1
13
Сыпайы өтініш
1
14
Өтіне білу де өнер
1
15
Іс - қағаздарын толтыру
1
16
Өлең - сөздің патшасы
1
17
Ұйқастар
1
18
Ақын, жазушылар өмірінен
1
19
Қысқаша мазмұнын айту
1
20
Әңгіме жазу, оған қойылатын талаптар
1
21
Суретке қарап мәтін құрау
1
22
Сөзбен сурет салу
1
23
Табиғат суреттері
1
24
Мәтіннің түрлері
1
25
Байланыстырып сөйлеу
1
26
Теңеудің түрлері
1
27
Суреттеу
1
28
Кейіптеу
1
29
Хабарландырудағы суреттер
1
30
Шақыру қағазын жасау
1
31
Мақала жазу
1
32
Шығарма жазу
1
33
<<Шешендік өнер>> сайысы
1
34
Қорытынды
1




8- сынып

№
Тақырыбы
Сағат саны
1
<<Өнер түрлері>>
1
2
Сурет өнері
1
3
Саз өнері
1
4
Мақал - мәтелдер табу, жазу, мағынасын ашу
1
5
Жұмбақ айтыс
1
6
Ресми сөз түрлері
1
7
Ғылыми мақала
1
8
Полемика
1
9
Диспут
1
10
Көпшілік алдындағы айтылатын сөз
1
11
Монолог сөздер
1
12
Мәтіндерден монолог сөздерді табуғ тыңдау, саралау
1
13
Өтыныш айту
1
14
Қоғамдық орындардағы сөз әдебі
1
15
Іс - қағаздарымен жұмыс
1
16
Өлең - сөздің патшасы
1
17
Тармақ, бунақ түрлері
1
18
М.Жұмабаев өлеңдері
1
19
Қасқа хабарлама жазу
1
20
Маөала жазу, оған қойылатын талаптар
1
21
Суретке қарап мәтін құрау
1
22
Сөзбен сурет салу
1
23
Пейзаж
1
24
Жыл мезгілдері муралы мәтін құрау
1
25
Байланыстырып сөйлеу
1
26
Айшықты сөздер, түрлері
1
27
Метафора
1
28
Эпитет
1
29
Жарнама
1
30
Жарнама жасау
1
31
Мақала жасау
1
32
Шығарма жазу
1
33
<<Шешендік өнер>> сайысы
1
34
Қорытынды
1




9- сынып

№
Тақырыбы
Сағат саны
1
Шешендік сөздің тектері мен түрлері
1
2
Әлеуметтік - саяси шешендік сөз, әлеуметтік - тұрмыстық шешендік сөз
1
3
Академиялық шешендік сөз
1
4
Ғылыми әдебиетпен жұмыс /тезс жазу/
1
5
Соттағы шешендік сөз
1
6
Айыпкердің не куәгердің сөзіне талдау
1
7
Діни шешендік сөз
1
8
Уағыздың мақмұны мен ойын түсіне білуде өз көзқарасын айту
1
9
Практикалық сабақ. Шешендік сөздің тегіне қарай талдау. Сөз даярлау.
1
10
Шешендік сөздегі реторикалық канондар
1
11
Жұрт алдында сөйлеуде ескерілетін қағидалар
1
12
Пікірталас шеберлігіне үйрену
1
13
Сөйлеу алдындағы психологиялық дайындық
1
14
Тақырып бойынша сөйлеуде шешендік сөзге қатысты әдебиеттермен жұмыс істек дағдылары
1
15
Мәтінді оқи отырып, ондағы ойды дамыта жазу
1
16
Күнделікті даярлықты жинаған материалды іріктеу
1
17
Көпшілік алдында сөйленетін сөздің құрылымы
1
18
Негізгі ойын айтуды қолданылатын тәсілдер
1
19
Пікірін қорытындылауда қолданылатын мақсатты іс - әрекет
1
20
Шешендік сөздердің көріктеуіш құралдары
1
21
Танымал тұлғаның сөзін талдау, көзқарасын айқындау
1
22
Пікірталасты ұйымдастыру жолдары
1
23
Пікірталаста жиі қолданылатын тәсілдері
1
24
Қарсыласқа тойтарыс берудің шарттары
1
25
Пікірталас. Ойталқы /еркін тақырыптар/
1
26
Шешенге қойылатын талапташешеннің өзін ұстау әдебір
1
27
Дебат /еркін тақырыпта/
1
28
Пікірталастың түрлері мен ерекшелігі
1
29
Пікірталастың түрлері мен ерекшелігі
1
30
Тақырып бойынша пікір айту
1
31
Аудиотаспа не видеоролик әзірлеу
1
32
Сөзталас өнері мен айтыс
1
33
Дөңгелек стол/ өзекті тақырып бойынша /
1
34
Сынақ сабағы
1