Сабақтың тәрбиелік функциясы

Кияхметова Райхан Асхарбаевна
химия, биология пәндерінің мұғалімі
К.Қазыбаев атындағы орта мектебі
Алматы облысы Сарқан ауданы
Сабақтың тәрбиелік функциясы
Елбасымыздың <<Болашақта еңбек етіп, өмірсүретін, жас ұрпақты мұғалім қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан да ұстазға жүктелетін міндетте ауыр>>, - деген сөздері үлкен жауапкершілікті жүктейді. Бүгінгі таңда тиянақты білім беру жүйесінде оқушылардың сабақтағы тәрбиелік мақсатын дамыту басты мәселе болып отыр. Тәрбиелік мақсаттың негізі міндеті - өркениетті, прогресті бағыттағы азаматтық- адамгершілік қасиеті мол, сондай-ақұлттық тілін жоғалтпаған, өзге елдегі замандастарымен тең дәрежеде бәсекелесе алатын биік, өрелі, терең ұрпақты тәрбиелеу болып отыр.
Тәрбие дегеніміз- халықтың ғасырлар бойы жинақтаған , іріктеп алған озық дәстүрлерін келешек ұрпаққа сіңіру. Тәрбие- бұл тұлғаны қалыптастыруға мақсатты бағытталған үдеріс.
Жаратылыстану пәндерінің сабақта тәрбие беруде маңызы мен рөлі жоғары. Оқушылардың рухани байлығын кеңейтіп, өзінің қоғамдағы орнын түсінуге көмектеседі, ұрпақтың ізгі талап-тілегін оятады. Сабақта ойын элементтерін қолдану тәрбие функциясының негізі саласы болып саналады.Мысалы биология сабағында <<жемістер>> тақырыбында олардың түрлері бойынша қандай өсімдіктер жататын анықтауда немесе химия пәнінде заттардың химиялық қасиеттерін өрнектейтін реакция теңдеулерін жазуда << Домино>> ойынын қолданамын. Рольдік ойындар биология, химия пәндері бойынша өте тиімді. Мәселен <<Синтектикалық каучук>>, <<Бір атомды қаныққан спирттер>>, биологияда <<Экология салалары>> сияқты сабақтарда берері мол.Көрнекті Нидерландық оқымыстысы Иохан Хейзинганың <<Ойнаушы адам>> деген дүние жүзіне кең тараған еңбегінде
<< Ойын адамзат әрекетінің жан-жақты қамтылған әдісі, адамзат тіршілігінің әмбебап категориясы ,ойын - өмір сүру тәсілі емес, бірақ адам әрекетінің құрамды негізі>> және <<Ақылды адам дегеніміз- ең әуелі ойнайтын адам>> деген екен.Мысалы <<Жүрек, қантамырлар жүйесі>> тақырыбында рольдік ойындарды пайдаландым. Нәтижесі - салауатты өмір салтына жағымды көзқарас пен оған ұмтылу, өз денсаулығымен бірге өзгелердің денсаулығына деген жауапкершілікке тәрбиелеу.
Ойын арқылы оқушы нені меңгереді?
* Оқушылар нақты қызмет тәжірибесін меңгереді
* Оқушылар тек бақылаушы ғана емес өздері қатыса отырып, қиын мәселерді шешуге үйренеді.
* Оқушы әрекетіне негізделген оқу көлемін басқарады.
* Оқу процесінде алған білімді нақты істе қолдануға мүмкіндік алады..
* Шешім қабылдауда аса жауапкершілікке үйренеді.
* Уақытты үнемдеуге үйренеді.
Тәрбиенің келесі функциясының бірі- халықтық педагогика. Халық педагогикасын сабағымызда пайдалану- жас ұрпақты еңбекке үйрету, өнер- білімге баулу.Отбасын, Отанын, ел-жұртын қорғауға тәрбиелеу. Халық педагогикасының бір саласы - мақал-мәтел. Мақал-мәтел - бабаларымыздың ғасырлар заманалар бойы жинаған даналығының інжу- маржаны. Мысалы 6-сыныпта << Көгалдандыру>> тақырыбында<<Бір тал кессең, он тал ек>>, <<Атаңнан мал қалғанша , тал қалсын>>, <<Ағаштың жемісін жеймін десең түбіне балта шаппа>> деген сөздерінде қаншама сыр бар екенін анықтауға жұмыс жүргізіледі. 7-сыныпта <<Құстар>> тарауы бойынша пайдаланылған <<Аққуды атпа ,досыңды сатпа>>, <<Д егелек келді, жаз келді, бала-шағы мәз болды>>деген мақалдарда тәрбие қайнары жатқандай.
Халық педагогикасы оқушыға не береді?
* Оқушының логикалық ойлауын дамытады.
* Нақты мәселелерге қолдана білу білігін арттырады.
* Ана тілді құрметтеуге және тіл ұстартуға үйретеді.
* Сөйлеу мәдениетін қалыптастырады.
* Іздену және зерттеу жұмыстарын жүргізуге бағыттайды.
* Ұлттық тәрбие алады
Нәтижесінде сабақты ұйымдастырғанда оқушылар іс-әрекетінің мазмұнын, оқыту мен тәрбие мақсаттары мен міндеттерін нақты анықтау керек :
-оқушының дүниетанымыны мен дербестік қасиеттерін қалыптастыру
-Әлемнің эстетикалық, адамгершілік қасиетін дамыту
-Жағымды сезімдік хал-ахуал қалыптастыру
-Қарым- қатынас іс-тәжірибесін байыту.
Осындай тәрбиелік талаптар орындалса,жеке тұлғаны тәрбиелеуде білім алуға қызығушылығы оянып, қабілеттері ашылып, нәтижеге бағытталған білімдері тұрақтанады. Бойында рухани адамгершілік құндылықтары жинақталған , өз міндетін айқын сезіне алатын қайырымдылық, қарапайым мінез- құлқы қалыптасқан әлеммен жарыса ойлай алатын елдігіміздің мәңгілік болатына қызмет ететін саналы ұрпақ өседі деп сенемін.