Ағзаның ішкі ортасы.Қанның құрамы. Плазма және формалы элементтер

Ағзаның ішкі ортасы.Қанның құрамы. Плазма және формалы элементтер.

Сабақтың мақсаты;Білімділік;Жаңа білім беру. Қанның құрамы,ағзаның ішкі

ортасы туралы ұғым қалыптастыру .

Дамытушылық;Оқытудың жаңа элементтерін

пайдаланып,оқушы белсенділігін арттыру,

оқушылардың іс-әрекетін басқару арқылы ой

таласын туғызу, оқу материалдарынның мазмұның

өмірмен байланыстыру арқылы оқушылардың

білім-біліктігін дамыту.

Тәрбиелік; Оқушы бойына ұлттық рухты сіңіріп, Өз ұлтының әдет-ғұрпын, салт-

санасын құрметтеуге тәрбиелеу.

Көрнекілік;Микроскоп,интерактивті тақта, видиоролик.Тірек-сызба.

Сабақтың түрі;Ізденіс.

Сабақтың әдісі ;ТСО элементтерін пайдалану.

Сабақтың барысы; 1.Ұйымдастыру бөлімі.

2.Жаңа сабақты түсіндіру.;

3.Бекіту.

4.Үйге тапсырма беру.

5.Үй тапсырмасын тексеру.

6.Бағалау.

1.Амандасу.Сабаққа әзірлеу. Топқа бөлу.Сыныпты түгелдеу.

2.Жаңа сабақты түсіндіру .Сабақта оқушыларға өз бетінше ізденіп әрекет
жасау үшін ,видеоролик көрсету.\Қан құрамын тексеру.\ Проблемалық
сұрақтар қойылады. 1 топқа сұрақ.
1\ ҚАН - дәнекер ұлпа. ,,Қан- өмір сыйлаушы ,, дегенді қалай
түсінесіз? 2\ ,,Адам денсаулығы қанның құрамының зерттеу арқылы
анықталады.,, дегенді қалай түсінесіз ? Жауабы;1.Қан болмаса тіршілік
болмайды. Ол дегеніміз қоректік затты , оттекті тасымалдайды,керексіз
заттарды сыртқа шығарады. 2. Қанды тексергенде қан жасушаларының
мөлшері аңықталады. Мөлшері сәйкес келсе, адам денсаулығы жақ сы екені
байқалады. Мысалы; эротроцит
қритроцитоз байқалады.

2топқа сұрақ. 1.Қан арқылы берілетін ауруларды білесіз бе?

2. Адам жүрексіз өмір сүре ала ма?

Жауабы;1. Қан арқылы берілетін аурулар,туберкулез, қант диабеті, психикалық
аурулар , гемофилия, қазіргі кезде байқалып отырған ЖИТС ауруы.

2.Адам жүрексіз өмір сүре алмайды себебі , жүрек қан айналымды реттеиді.

3топқа сұрақ. 1.О,9% NaCl ерітіндісін не үшін құяды.

2. Қазақ жеті атадан қыз алмаған , оның сыры неде?

Жауабы;1. Адам көп қан жоғалтқан кезде дәрігерлер тобына сәйкес қан
құйумен бірге о,9%Na Cl құяды. Себебі , жасушаның ішінде осмостық қысым
ерітіндінің осмостық қысымымен тең болғандықтаң , қабықша жарылмайды.

2.Қазақ халқында ,,жеті атадан ,, бері қыз алуға тиым салған, аталары
туыс , қандары жақын адамдар үйленсе , олардан туған ұрпақ өмірге , аурушан
, ақыл есі кем, кемтар болып келеді.

Организмнің жасушалары мен ұлпаларының қалыпты тіршілігі үшін сыртқы
ортадан оттек пен қоректік заттар үнемі түсіп отыруы керек ,сондайақ алмасу
өнімдері сыртқа шығарылуы тиіс. Бұл міндетті организмнің ішкі ортасы
атқарады.

ҰЛПА СҰЙЫҚТЫҒЫ ҚАН ЛИМФА

Ол өзінің химиялық құрамы мен физикалық қасиеттерінің салыстырмалы
тұрақтылығын сақтайды. Ұлпаларда жасушалар аралығында жасушаларды қоршап
тұратын сияқты ұлпа сұйықтығы болады. Ұлпа сұйықтығы қанның

сұйық бөлігі - плазмадан түзіледі. Онда еріген куйінде барлық заттар
болады. Оттек пен қоректік заттар майда қан тамырлары – капиллярлар арқылы
ұлпа сұйықтығына, одан жасушаға өтеді. Оттек пен қоректік заттар майда қан
тамырлары – капиллярлар арқылы ұлпа сұйықтығына, одан жасушаға өтеді.

ҚАН-дәнекер ұлпасына жатады. 5л.қан болады. Бұл шамамен,оның денесінің 7%
құрайды

Қанның құрамы.

55%-60% 40%-45%

ПЛАЗМА ФОРМАЛЫ ЭЛЕМЕНТТЕР

Минералды тұздар эритроциттер, лейкоциттер,
тромбоциттер

Ca,K, Na тұздары.
Органикалық заттар

СУ 9O-92% 1.нәруыз.7-8% глобулин-
организмдерді

бактериялардан қорғайды.
Альбумин-су мөлшерін реттейді.

Фибриноген-қан ұюға қатысады.
Белгілі бір осмос қысымын

тудырады. Осмос қысымына байланысты су жасуша

мембранасы арқылы қанға өтеді да ,
қан мен ұлпа арасында

зат алмасу жүреді.

2.Май 2% 3.Глюкоза

ЭРИТРОЦИТТЕР \қызыл қан жасушалары \формасы екі беті ойыс диск тәрізді. d=7-
10мкм-ге, 1мм-4,5-5млн . эритроцит болады.

Эриттроциттердің негізгі қызметі оттегі мен көмір қышқылын тасымалдау .
Адам қанында 99%эритроцит 1% басқа жасушалар. Эритроциттер –қанға қызыл
түс беретін гемоглобин нәруызы болады. Оксигемоглобин оттекті беріп ,
гемоглобин қалпына келіп , тез көмір қышқыл газын қосып алады.Эритроциттер
сүйек кемігінде түзіледі, ұзақтығы 120 күн.Көкбауыр мен бауырда бұзылады,
ядросы болмайды.

ЛЕЙКОЦИТТЕР – ядролы, ақ қан жасушалары. 1мм 6-8 мың лейкоцит болады.
Лейкоциттер мөлшері тәуілік мезгіліне және организм жағдайына байланысты
өзгеріп тұрады. Лейкоциттер сүйек кемігінде , көкбауыр мен лимфа
түйіндерінде түзіледі. Тіршілік ұзақтығы 2-4 күннен бірнеше жылға
жетеді.Көкбауырда бұзылады.

Лейкоциттердің негізгі қызметі –қорғаныш , улы заттарды залалсыздандырып
ыдырату.Жалған аяқтарымен микробтарды қоршап алады. Бұны ашқан ғалым
И.И.Мечников.Лейкоциттердің уақытша көбеюі –
лейкоцитоз, қандағы ақ
түйіршіктердің азаюы-лейкомия дейді. Түйірлі лейкоциттер -
гронулоциттер,түиіршіксіз - агронулоциттер . ТРОМБОЦИТТЕР -
қан пластинкалары-қанның ең кішкентай , түссіз ,ядросыз формалық
элементтер.Олар сүйек кемігінде түзіледі,1мм қанда 180-350 мың тромбоцит
болады. Тіршілік ұзақтығы шамамен 7 күн. Көкбауыр мен өкпеде бұзылады.
Көкбауырда жинақталып қойма түзіледі. Бұл жерден тромбоциттер қажет кезде
қанға өтеді.Тромбоцит негізгі қызметі-қанның ұюы және қан кетудітоқтату
процесіне қатысу.Дені сау адамның ұсақ қан тамырлары жарақаттанған кезде
қан кету 3-4 минутта тоқтайды. Бұл тамырлардың тарылып , жарақат шетіне
жабысып қалатын тромбоциттердің бірігуіне байланысты.

Ой қозғау . Биологиялық диктант. Организмнің ішкі ортасы деп . . . . .
. . . айтады. Қан организмдегі ................ұлпаға жатады. Қан
жасушаларына ...............жатады.Эритроциттердің қызметі
.............тасымалдау . Лейкоциттер
оргонизмге түскен ...............өзіңе сіңіріп қорытады. Қан
жасушалары.........жасалады. Көп нүктенің орнына қоятын сөздер ; сүйек
кеміігінде, дәнекер, лейкоцит , эритроцит, тромбоцит, қан, лимфа, жасуша
сұйықтығы,оттегі, бөгде заттарды.

МИКРОСКОППЕН ЖҰМЫС.
Электрондық оқулықтан
зертханалық жұмысты орындау. N 7.
Бекітуге электрон оқулықтан N 2 , N 6 тапсырмаларды орындау. Анимация \4-
5\. Бағалау.

Үйге § 30, §31.