Түр.Түрдің критерийлері

Қарағанды облысы, Жезқазған қаласы
№10 Жалпы орта білім беретін мектебінің география және биология пәні
мұғалімі
Алданазарова Камила Алданазаровна

Биология..9 сынып
§38.Түр.Түрдің критерийлері.
«Ауызша сабақ-2» технологиялық картасы

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға түр, популяция, түрдің критерийлері мен
олардың ерекшеліктерін түсінуге жағдай жасау.
Міндеттері:
✓ Ұжымдық жағдайда ақпаратты жоғары жылдамдықпен меңгеруді
ұйымдастыру;
✓ есте сақтау және зейінді жаттықтыратын тапсырмалар орындау;
✓ пәннің құндылықтарын сезінуге ықпал ету;
✓ өз бетінше білім алуға үйрету, ең негізгіні бөліп алу, салыстыра
білуге дағдыландыру;
✓ өзін-өзі бақылау және бағалауға үйрету; өзін-өзі түзету біліктілігін
дамыту.

Көрнекілігі, дидактикалық материалдар: тірек-конспект, интерактивті тақта,
ООМ.

Сабақтың барысы:

|Сабақтың |Технологиялық картаның жұмыс тәртібі |Түсініктеме |
|құрылымы | | |
| |Оқушылардың зейінін жинақтау: |ООМ |
| | |А |
|1 кезең. |Көшбасшыға сөз беріледі. |Б |
|Ұйымдастыру | |В |
|кезеңі | |С |
| | |Д |
| | |Е |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| 2 |Мұғалімнің жаңа тақырыпқа кіріспе жасауы |Кіріспе жасауға 5 минут |
|кезең. |Эволюция нәтижесінде жаңа түрлердің |уақыт беріледі. |
|Жетекші білім |түзілуі мен түрдің | |
|мен оқу амалда-|морфологиялық,физиологиялық, генетикалық,| |
|рын өзектендіру|экологиялық (критерийлері) өлшемдері | |
|кезеңі |мен ерекшеліктері . | |
| |Мәтінмен және тірек сөздермен жұмыс |Мәтінді оқу жылдамдығы: |
| |Оқушылар мәтінмен өз бетінше жұмыс жасап,|1 бетке 3 мин.ООМ-да |
| |тірек сөздерді табады. |оқушылардың тапқан сөздері|
| | |«+», «-» таңбамен |
| |Мұғалімнің тірек сөздерімен сәйкес келген|белгіленеді. |
|3 кезең. |сөздердің маңыздылығы анықталып, тақтаға |Біріншілік белгілеу. |
|Стандарттық |жазылады: | |
|және өзгермелі |1.Түр. | |
|жағдайларда |2. Микроэволюция. | |
|білімді қолдану|3. Популяция | |
|үлгісін құру |4. Дарақтар. |Тірек сөздерді дәптерге |
| |5. Критерий (өлшем) |жазуға 21 сөзге 2 минут 30|
| |6. Морфологиялық өлшем |с уақыт беріледі. |
| |7. Ежелгі өлшем |Екіншілік белгілеу. |
| |8. Сыртқы құрылысы. | |
| |9. Егіз- түрлер | |
| |10. Физиологиялық өлшем | |
| |11. Биохимиялық | |
| |12. Генетикалық өлшем | |
| |13.Дербес түр | |
| |14. Хромосома саны | |
| |15. Жыныстық оқшаулану | |
| |16. Толық жүйеленген бірлік | |
| |17. Түраралық будандастыру | |
| |18.Экологиялық өлшем | |
| |19.Түрлердің біркелкі таралу аймағы | |
| |20.Түрлердің аумаққа бытыраңқы таралуы | |
| |21. .Өлшемдер жиынтығы . | |
| |Кілтті сөздер жабылады. Оқушылар | |
| |тақтадағы барлық сөздерді естерінде | |
| |сақтауы тиіс. Берілген уақыт аяқталысымен| |
| |сөздерді жасырып қояды және оқушылар сол | |
| |кеткен уақыт аралығындағыдай уақыт ішінде| |
| |естеріне сөздерді түсіруі тиіс. | |
|4 кезең |Осы аталған тірек сөздердің мағынасын ашу|Үшіншілік белгілеу. барлық|
|Білімді өз |мақсатында оқушыларға сұрақтар қойылады. |оқушылардың нәтижелері |
|бетінше қолдану|Қарама-қарсы сұрақтар: |бойынша қосу немесе алу |
| |1.Түр дегеніміз не? (түр-тірі ағзалар |белгілері қойылады. |
| |жүйесіндегі негізгі құрылымдық өлшем | |
| |бірлігі) | |
| |2.Түр ұғымының негізін қалаған | |
| |ғалым(К.Линней) | |
| |3.Қазіргі заманғы түсінік бойынша түр | |
| |дегеніміз | |
| |(Бұл сыртқы белгілері мен тіршілік | |
| |әрекеттерінің үдерістері бойынша ұқсас | |
| |,біркелкі жағдайларға мұқтаж, белгілі | |
| |аумақта топтасып-популяция түрінде | |
| |мекендейтін және өзге түрлермен будан | |
| |түзбейтін дарақтардың тобы) | |
| |4.Түрге тағы да қалай анықтама беруге | |
| |болады | |
| |(Бұл төрт өлшем бойынша ұқсас дарақтар | |
| |тобы) | |
| |5.Түрдің өлшемдерін атап айтыңдар | |
| |(морфологиялық, | |
| |физиологиялық,генетикалық,экологиялық ) | |
| |6.Морфологиялық өлшем дегеніміз не | |
| |(Бұл тірі ағзалардың сыртқы және ішкі | |
| |құрылыстарының ұқсастығы) | |
| |7.Егіз – түрлер дегеніміз не | |
| |(Бұл сыртқы айырмашылықтары айқын | |
| |білінбейтін жануарлар немесе | |
| |өсімдіктердің мүлде дербес түрлері) | |
| |8.Егіз түрлер қалай айқындалып, | |
| |ажыратылады? | |
| |(Оған биохимиялық талдау мен | |
| |физиологиялық шамаластығын салыстыруды | |
| |қолдану арқылы ажыратады) | |
| |9.Бүгінгі күні негізгі болып есептелетін | |
| |түр өлшемі? (генетикалық) | |
| |10.Адам түраралық будандастыруда қандай | |
| |кедергілерді жеңді | |
| |( биологиялық кедергіні) | |
| |11.Жануарлардың түр аралық будандарының | |
| |ең басты ерекшелігінеде, мысал келтіріңіз| |
| |( ұрпақ бере алмауы) | |
| |12.Түрдің таралу аймағына табиғи | |
| |жағдайлар жиынтығы қамтылатын өлшем | |
| |(экологиялықі) | |
| |13.Түрлердің барлығы өзінің таралу | |
| |сапасы бойынша неше топқа бөлінеді | |
| |(2) | |
| |14.Кез келген түр табиғатта қалай өмір | |
| |сүреді? (оқшауланған дарақтар түрінде) | |
| |15.Таралу аймағының белгілі бөлігінде | |
| |тіршілік ететін ,үнемі еркін шағылысатын | |
| |бір түр дарақтарының тобы қалай аталады? | |
| |(Популяция) | |
| |16.Түр иеленушілікті сенімді түрде | |
| |анықтау үшін қандай өлшемді алу керек? | |
| |(өлшемдер жиынтығының барлығын қолдану | |
| |қажет) | |
|5 кезең |Оқушылар сабақта өтілген жаңа тақырыптағы| 5+30 |
|Бақылау және |тірек сөздерге байланысты тақырып |Тапсырманы алғашқы |
|өзін-өзі |мазмұнын ашатындай тест құрастырулары |аяқтаған 5 оқушыдан кейін |
|бақылау |керек. Сұрақ қоятын оқушы басқа оқушының |30 секунд уақыт беріледі |
| |сайтын атап, сұрағын қояды. Жауаптың |де сұрау басталады. |
| |дұрыс-бұрыстығын сұрақ қоюшы оқушы өзі |Осы тақырып бойынша |
| |айтып тұрады. Мұғалім оны ООМ-да |І нұсқадағы әрбір оқушы |
| |көрсетеді. |3-5 тест сұрақтарын |
| | |құрастырады, ІІ нұсқа |
| | |мәтінді оқып жауап беруге |
| | |дайындалады. Келесі |
| | |сабақта керісінше болады. |
| | |Жанында отырған жолдасына |
| | |тест сұрағын қоюға рұқсат |
| | |етілмейді. |
| | |Төртінші белгілеу . |
| 6 кезең|Оқытылған тақырып бойынша тақырыптық | |
|Түзету және |сөздік қорды (ТСҚ) тексеру жүргізіледі. |Бесінші белгілеу |
|рефлексия |Сөз қысқартылмаған түрде, түсінікті етіп |барлық оқушылардың |
| |жазылады. шығарма түрінде жазуға рұхсат |нәтижелері бойынша қосу |
| |беріледі. Көмекші сөз және жалғау сөз |немесе алу белгілері |
| |болып саналмайды. ТСҚ нормативі төменде |қойылады. |
| |келтірілген. Белгілеу саны 4-у болса | |
| |бағалауға жеткілікті. | |
| 8 кезең |Тез және сапалы жұмыс жасаған, толық |Барлық оқушы мадақталады. |
|Қорытындылау |жауап берген оқушыларды мадақтау. Сабаққа|ООМ-да әр оқушының бүгінгі|
| |қатысып отырған әр оқушыны назардан тыс |сабаққа қатысуы 5 балдық|
| |қалдырмау. Барлық оқушыларды еңбегіне |шкаламен бағаланады. |
| |қарай бағалау. | |
|9 кезең | §38.Түр.Түрдің критерийлері. Оқу, | |
|Үй тапсырмасы |мазмұндау. Қосымша материалдар жинақтау, | |
| |ізденіс жұмыстары | |

Тірек сөздер
1.Түр.
2. К.Линней
3. Популяция
4. Дарақтар.
5. Критерий (өлшем)
6.Морфологиялық өлшем
7. Ежелгі өлшем
8. Сыртқы құрылысы.
9. Егіз- түрлер
10.Физиологиялық өлшем
11.Биохимиялық
12. Генетикалық өлшем
13.Дербес түр
14. Хромосома саны
15. Жыныстық оқшаулану
16. Толық жүйеленген бірлік
17. Түраралық будандастыру
18.Экологиялық өлшем
19.Түрлердің біркелкі таралу аймағы
20.Түрлердің аумаққа бытыраңқы таралуы
21. Өлшемдер жиынтығы .