Еңбек тәрбиесінің мақсат-міндеттері және оның оқушы тұлғасының дамуына ықпалы
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5.6
1 ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІНІҢ МАҚСАТ.МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУШЫ ТҰЛҒАСЫНЫҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛЫ
1.1.Еңбек тәрбиесінің мазмұны мен міндетттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7.9
1.2.Оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасыуна оқудан тыс жүргізілетін еңбек тәрбиесінің рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10.12
2 ОҚУДАН ТЫС УАҚЫТТА ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҮЙЕСІ
2.1.Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің маңызы мен оның тәрбие процесінің бірізділігін қамтамасыз етудегі орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13.15
2.2.Оқудан тыс еңбек тәрбиесін ұйымдастыру түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16.17
2.3.Оқушыларға оқудан тыс еңбек тәрбиесі мен кәсіптік бағдар берудің байланыстылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18.20
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21.22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
1 ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІНІҢ МАҚСАТ.МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУШЫ ТҰЛҒАСЫНЫҢ ДАМУЫНА ЫҚПАЛЫ
1.1.Еңбек тәрбиесінің мазмұны мен міндетттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7.9
1.2.Оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасыуна оқудан тыс жүргізілетін еңбек тәрбиесінің рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10.12
2 ОҚУДАН ТЫС УАҚЫТТА ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҮЙЕСІ
2.1.Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің маңызы мен оның тәрбие процесінің бірізділігін қамтамасыз етудегі орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13.15
2.2.Оқудан тыс еңбек тәрбиесін ұйымдастыру түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16.17
2.3.Оқушыларға оқудан тыс еңбек тәрбиесі мен кәсіптік бағдар берудің байланыстылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18.20
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21.22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазіргі нарықтық экономика жағдайында тәрбие процесінің тиімділігін одан әрі жетілдіру ерекше маңызға ие болып отыр. Бұл, әсіресе бүгінгі ғылыми-техникалық өрлеу кезеңінде айқын басымдылыққа ие.
Қазіргі мектепте тәрбие беру жұмысының тиімділігі мен сапасын арттырудың негізгі жолы – барлық тәрбиелік іс-шараларды ұйымдастыруды кешенді түрде жүргізу, яғни оқушылардың жеке басы мен әртүрлі әлеуметтік топтарын ескере отырып, тәрбие салалары: ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық, дене және еңбек, құқықтық пен экологиялық тәрбиелерінің өзара тығыз бірлігін қамтамасыз ету. Соған сәйкес оқыту мен тәрбиелеу қызметінің бірлігін қамтамасыз етудің маңызы ерекше.
Тәрбие берудің кешенділігін қамтамасыз ету барлық тәрбие беру мекемелерінің, соның ішінде мектептің де идеологиялық жұмысын осы міндетке сай ұйымдастыра жүргізудіңде қызметі ерекше. Оқушылардың тәрбие процесін ұйымдастырудағы мұндай көзқарас қоғамның әрбір жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту мақсатына толық сай келеді.
Нарықтық экономика жағдайында жаңа қоғамның талабы мен жекешелендіру саясатының жүйесі жүзеге асырылуы мектептегі және мектептен тыс оқыту мен тәрбиелеу және отбасындағы еңбек тәрбиесін түбірімен өзгертуді қажет етеді. Сол себептен демектептерде оқушыларды қабілеттеріне сай оқыту мен тәрбиелеуді ұйымдастырған жөн. Осы кезеңде мектептегі сыныпта және сыныптан тыс еңбек тәрбиесі мәселесі ұстаздар мен әрбір отбасын ойландыруықажет. Бұрынғыдай мемлекеттің қамтамасыз етуі жәнемектептерде еңбекке үйретуге қажетті арнайы жабдықталған оқу шеберханалары, кәсіптік бағдарлау сыныптары, сыныптан тыс жүргізілетін үйірме, оқушылардың жазғы демалысы кезінде ұйымдастырылатын өндірістік бригадасы, еңбек демалыс лагерлерімүлдем жұмыс істеуден қалды. Мектептердің матеориалдық базасын жақсартуға бөлінетін қаржы жетіспейді. Осындай олқылықтарды болдырмау, оқушыларға берілетін еңбек тәрбиесін жақсарту, белгілі бір кәсіпке бағдарлап оқыту жаңаша ұйымдастырылуда.
Еңбек тәрбиесі – баланы еңбексүйгіштікке, табандылыққа, адалдыққа тәрбиелеу, еңбекке тәрбиелеу мен оқытудың міндеттері, еңбекке баулу сабақтарында орындалады. Еңбек тәрбиесі – еңбекті негзгі өмірлік қажеттілік деп ілетін саналы көзқарасты қалыптастыру арқылы адамды белсенді ңбек әрекетіне және оны ұйымдастыруға қалыптастыру. Еңбек тәрбиесінің мақсаты – адамның еңбекті қажетсінуін, оның мінез-сипаты ретінде қалыптастыру.
Көптеген кеңес педагогтары мен психологтары П.Р. Атутов, И.Ф. Вадковский, М.Н. Скаткин, С.М. Шабалов, С. Г. Шаповаленко, А. И. Шибанов еңбек тәрбесіне қатысты өздерінің зерттеулерін жүргізді.
Қоғамның ең басты талаптарының бірі -әр азаматтың өмірде өз орнында толық күш-жігерін жұмсап, қоғамдық байлықты еседей түсуге еңбек үлесін қосуы, еңбекке адал, саналы қатынасу қоғамның өмір салтының алғы шарты болып табылады. Ол үшін адам еңбекке лайықты тәрбиеленуі керек. Осы заманғы ғылыми біліммен қаруланған, белсенді және қоғамдық іс-әрекетке жан-жақты даярланған еңбек адамын қалыптастыратын әлеуметтік тәрбие институттарының негізгісі жалпы орта білім беретін политехникалық еңбек мектебі.
Қазіргі мектепте тәрбие беру жұмысының тиімділігі мен сапасын арттырудың негізгі жолы – барлық тәрбиелік іс-шараларды ұйымдастыруды кешенді түрде жүргізу, яғни оқушылардың жеке басы мен әртүрлі әлеуметтік топтарын ескере отырып, тәрбие салалары: ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық, дене және еңбек, құқықтық пен экологиялық тәрбиелерінің өзара тығыз бірлігін қамтамасыз ету. Соған сәйкес оқыту мен тәрбиелеу қызметінің бірлігін қамтамасыз етудің маңызы ерекше.
Тәрбие берудің кешенділігін қамтамасыз ету барлық тәрбие беру мекемелерінің, соның ішінде мектептің де идеологиялық жұмысын осы міндетке сай ұйымдастыра жүргізудіңде қызметі ерекше. Оқушылардың тәрбие процесін ұйымдастырудағы мұндай көзқарас қоғамның әрбір жеке тұлғаны жан-жақты үйлесімді дамыту мақсатына толық сай келеді.
Нарықтық экономика жағдайында жаңа қоғамның талабы мен жекешелендіру саясатының жүйесі жүзеге асырылуы мектептегі және мектептен тыс оқыту мен тәрбиелеу және отбасындағы еңбек тәрбиесін түбірімен өзгертуді қажет етеді. Сол себептен демектептерде оқушыларды қабілеттеріне сай оқыту мен тәрбиелеуді ұйымдастырған жөн. Осы кезеңде мектептегі сыныпта және сыныптан тыс еңбек тәрбиесі мәселесі ұстаздар мен әрбір отбасын ойландыруықажет. Бұрынғыдай мемлекеттің қамтамасыз етуі жәнемектептерде еңбекке үйретуге қажетті арнайы жабдықталған оқу шеберханалары, кәсіптік бағдарлау сыныптары, сыныптан тыс жүргізілетін үйірме, оқушылардың жазғы демалысы кезінде ұйымдастырылатын өндірістік бригадасы, еңбек демалыс лагерлерімүлдем жұмыс істеуден қалды. Мектептердің матеориалдық базасын жақсартуға бөлінетін қаржы жетіспейді. Осындай олқылықтарды болдырмау, оқушыларға берілетін еңбек тәрбиесін жақсарту, белгілі бір кәсіпке бағдарлап оқыту жаңаша ұйымдастырылуда.
Еңбек тәрбиесі – баланы еңбексүйгіштікке, табандылыққа, адалдыққа тәрбиелеу, еңбекке тәрбиелеу мен оқытудың міндеттері, еңбекке баулу сабақтарында орындалады. Еңбек тәрбиесі – еңбекті негзгі өмірлік қажеттілік деп ілетін саналы көзқарасты қалыптастыру арқылы адамды белсенді ңбек әрекетіне және оны ұйымдастыруға қалыптастыру. Еңбек тәрбиесінің мақсаты – адамның еңбекті қажетсінуін, оның мінез-сипаты ретінде қалыптастыру.
Көптеген кеңес педагогтары мен психологтары П.Р. Атутов, И.Ф. Вадковский, М.Н. Скаткин, С.М. Шабалов, С. Г. Шаповаленко, А. И. Шибанов еңбек тәрбесіне қатысты өздерінің зерттеулерін жүргізді.
Қоғамның ең басты талаптарының бірі -әр азаматтың өмірде өз орнында толық күш-жігерін жұмсап, қоғамдық байлықты еседей түсуге еңбек үлесін қосуы, еңбекке адал, саналы қатынасу қоғамның өмір салтының алғы шарты болып табылады. Ол үшін адам еңбекке лайықты тәрбиеленуі керек. Осы заманғы ғылыми біліммен қаруланған, белсенді және қоғамдық іс-әрекетке жан-жақты даярланған еңбек адамын қалыптастыратын әлеуметтік тәрбие институттарының негізгісі жалпы орта білім беретін политехникалық еңбек мектебі.
1. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдаған «Қазақстан -2030» үндеуі,1997.
2. ҚР этномәдениеттік білім беру концепциясы, 1996.
3. ҚР 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы, 2004.
4. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. Алматы, 2000.
5. Педагогика. Дәріс курсы./ Құраст. Хмель Н.Д., Жампеисова Қ.К және т.б. Алматы: Нұрлы әлем,2003.
6. Қалиұлы С. Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы. Алматы, Білім, 2003.
7. Табылдиев Ә. Қазақ этнопедагогикасы. Алматы, Санат,2001.
8. Мектептегі тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі./ред.басқар. С.Қалиев, т.б. Алматы,1999.
9. Методика воспитателной работы. / Под ред. Л.И. Рувинского. М,1989.
10. С. Әбенбаев. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. Алматы, Дарын, 2004.
11. Ә. Құтпанбаев, Е. Райымжанов. Еңбекке баулу және ұлттық тәрбие. Алматы,2001.
12. Қожахметова К. Сынып жетекшісі. – Алматы,Әлем,2000.
13. Рожков М.И., Байбородова Л.В. Теория и методика воспитания. М, 2004.
14. Қалиев С. ҮЛгілі үйдің ұл-қызы. Алматы, Атамұра, 2001.
15. Қалиев С., Майғарапова Ш. Оқушылардың тұлғалық қасиетерін дамытудың педагогикалық негіздері. Алматы,Білім,2001.
16. Қожахметова К. Мектептің ұлттық тәрбие жүйесі: теория және практика. Алматы: РБК,1997.
17. Ильясова А. Класс жетекшісінің жүргізетін тәрбие жұмысының жүйесі. Алматы, Мектеп, 1991.
18. Ұзақбаева С.А. Тамыры терең тәрбие. Алматы, Білім, 1995.
19. Құлмағамбетова, Исанова А, Исингарина М, Көккөзова М, Құрманғалиева М, Айтжанова П. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. А, Білім. 2000 жыл.
20. Кәтенбаева Б. Етістікті оқытуға байланысты грамматикалық таблица. А, 1980 жыл.
21. Жаниязов Ә. Лексиканы оқытуға арналған таблица. А, 1970 жыл.
22. Қазақ тілі мен әдебиеті. 2. 2004 жыл. 78-бет.
23. Айдосова. Грамматикалық ойындар арқылы оқушылардың
белсенділігін арттыру.
23. Қанжанова Г. Ізденімпаздықтың жемісі. Қазақ тілі мен әдебиеті. 2003. 3. 19-бет.
24. Оралова А. Қазақ тілі сабақтарында тіл ұстарту. Қазақ тілі мен әдебиеті. 2004.5.
25. Әбдразаков Е. Адамгершілік имандылық тәрбиесі.-Шымкент, 1994 жыл.
2. ҚР этномәдениеттік білім беру концепциясы, 1996.
3. ҚР 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы, 2004.
4. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. Алматы, 2000.
5. Педагогика. Дәріс курсы./ Құраст. Хмель Н.Д., Жампеисова Қ.К және т.б. Алматы: Нұрлы әлем,2003.
6. Қалиұлы С. Қазақ этнопедагогикасының теориялық негіздері мен тарихы. Алматы, Білім, 2003.
7. Табылдиев Ә. Қазақ этнопедагогикасы. Алматы, Санат,2001.
8. Мектептегі тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі./ред.басқар. С.Қалиев, т.б. Алматы,1999.
9. Методика воспитателной работы. / Под ред. Л.И. Рувинского. М,1989.
10. С. Әбенбаев. Тәрбие теориясы мен әдістемесі. Алматы, Дарын, 2004.
11. Ә. Құтпанбаев, Е. Райымжанов. Еңбекке баулу және ұлттық тәрбие. Алматы,2001.
12. Қожахметова К. Сынып жетекшісі. – Алматы,Әлем,2000.
13. Рожков М.И., Байбородова Л.В. Теория и методика воспитания. М, 2004.
14. Қалиев С. ҮЛгілі үйдің ұл-қызы. Алматы, Атамұра, 2001.
15. Қалиев С., Майғарапова Ш. Оқушылардың тұлғалық қасиетерін дамытудың педагогикалық негіздері. Алматы,Білім,2001.
16. Қожахметова К. Мектептің ұлттық тәрбие жүйесі: теория және практика. Алматы: РБК,1997.
17. Ильясова А. Класс жетекшісінің жүргізетін тәрбие жұмысының жүйесі. Алматы, Мектеп, 1991.
18. Ұзақбаева С.А. Тамыры терең тәрбие. Алматы, Білім, 1995.
19. Құлмағамбетова, Исанова А, Исингарина М, Көккөзова М, Құрманғалиева М, Айтжанова П. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. А, Білім. 2000 жыл.
20. Кәтенбаева Б. Етістікті оқытуға байланысты грамматикалық таблица. А, 1980 жыл.
21. Жаниязов Ә. Лексиканы оқытуға арналған таблица. А, 1970 жыл.
22. Қазақ тілі мен әдебиеті. 2. 2004 жыл. 78-бет.
23. Айдосова. Грамматикалық ойындар арқылы оқушылардың
белсенділігін арттыру.
23. Қанжанова Г. Ізденімпаздықтың жемісі. Қазақ тілі мен әдебиеті. 2003. 3. 19-бет.
24. Оралова А. Қазақ тілі сабақтарында тіл ұстарту. Қазақ тілі мен әдебиеті. 2004.5.
25. Әбдразаков Е. Адамгершілік имандылық тәрбиесі.-Шымкент, 1994 жыл.
Мазмұны:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5-6
1 ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІНІҢ МАҚСАТ-МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУШЫ ТҰЛҒАСЫНЫҢ ДАМУЫНА
ЫҚПАЛЫ
1.1.Еңбек тәрбиесінің мазмұны мен
міндетттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7-9
1.2.Оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасыуна оқудан тыс жүргізілетін
еңбек тәрбиесінің
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 10-12
2 ОҚУДАН ТЫС УАҚЫТТА ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҮЙЕСІ
2.1.Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің маңызы мен оның тәрбие
процесінің бірізділігін қамтамасыз етудегі
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13-15
2.2.Оқудан тыс еңбек тәрбиесін ұйымдастыру
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16-17
2.3.Оқушыларға оқудан тыс еңбек тәрбиесі мен кәсіптік бағдар
берудің
байланыстылығы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18-20
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21-22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..23
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазіргі нарықтық экономика жағдайында
тәрбие процесінің тиімділігін одан әрі жетілдіру ерекше маңызға ие болып
отыр. Бұл, әсіресе бүгінгі ғылыми-техникалық өрлеу кезеңінде айқын
басымдылыққа ие.
Қазіргі мектепте тәрбие беру жұмысының тиімділігі мен сапасын
арттырудың негізгі жолы – барлық тәрбиелік іс-шараларды ұйымдастыруды
кешенді түрде жүргізу, яғни оқушылардың жеке басы мен әртүрлі әлеуметтік
топтарын ескере отырып, тәрбие салалары: ақыл-ой, адамгершілік,
эстетикалық, дене және еңбек, құқықтық пен экологиялық тәрбиелерінің өзара
тығыз бірлігін қамтамасыз ету. Соған сәйкес оқыту мен тәрбиелеу қызметінің
бірлігін қамтамасыз етудің маңызы ерекше.
Тәрбие берудің кешенділігін қамтамасыз ету барлық тәрбие беру
мекемелерінің, соның ішінде мектептің де идеологиялық жұмысын осы міндетке
сай ұйымдастыра жүргізудіңде қызметі ерекше. Оқушылардың тәрбие процесін
ұйымдастырудағы мұндай көзқарас қоғамның әрбір жеке тұлғаны жан-жақты
үйлесімді дамыту мақсатына толық сай келеді.
Нарықтық экономика жағдайында жаңа қоғамның талабы мен жекешелендіру
саясатының жүйесі жүзеге асырылуы мектептегі және мектептен тыс оқыту мен
тәрбиелеу және отбасындағы еңбек тәрбиесін түбірімен өзгертуді қажет етеді.
Сол себептен демектептерде оқушыларды қабілеттеріне сай оқыту мен
тәрбиелеуді ұйымдастырған жөн. Осы кезеңде мектептегі сыныпта және сыныптан
тыс еңбек тәрбиесі мәселесі ұстаздар мен әрбір отбасын ойландыруықажет.
Бұрынғыдай мемлекеттің қамтамасыз етуі жәнемектептерде еңбекке үйретуге
қажетті арнайы жабдықталған оқу шеберханалары, кәсіптік бағдарлау
сыныптары, сыныптан тыс жүргізілетін үйірме, оқушылардың жазғы демалысы
кезінде ұйымдастырылатын өндірістік бригадасы, еңбек демалыс
лагерлерімүлдем жұмыс істеуден қалды. Мектептердің матеориалдық базасын
жақсартуға бөлінетін қаржы жетіспейді. Осындай олқылықтарды болдырмау,
оқушыларға берілетін еңбек тәрбиесін жақсарту, белгілі бір кәсіпке
бағдарлап оқыту жаңаша ұйымдастырылуда.
Еңбек тәрбиесі – баланы еңбексүйгіштікке, табандылыққа, адалдыққа
тәрбиелеу, еңбекке тәрбиелеу мен оқытудың міндеттері, еңбекке баулу
сабақтарында орындалады. Еңбек тәрбиесі – еңбекті негзгі өмірлік қажеттілік
деп ілетін саналы көзқарасты қалыптастыру арқылы адамды белсенді ңбек
әрекетіне және оны ұйымдастыруға қалыптастыру. Еңбек тәрбиесінің мақсаты –
адамның еңбекті қажетсінуін, оның мінез-сипаты ретінде қалыптастыру.
Көптеген кеңес педагогтары мен психологтары П.Р. Атутов, И.Ф.
Вадковский, М.Н. Скаткин, С.М. Шабалов, С. Г. Шаповаленко, А. И.
Шибанов еңбек тәрбесіне қатысты өздерінің зерттеулерін жүргізді.
Қоғамның ең басты талаптарының бірі -әр азаматтың өмірде өз орнында
толық күш-жігерін жұмсап, қоғамдық байлықты еседей түсуге еңбек үлесін
қосуы, еңбекке адал, саналы қатынасу қоғамның өмір салтының алғы шарты
болып табылады. Ол үшін адам еңбекке лайықты тәрбиеленуі керек. Осы заманғы
ғылыми біліммен қаруланған, белсенді және қоғамдық іс-әрекетке жан-жақты
даярланған еңбек адамын қалыптастыратын әлеуметтік тәрбие институттарының
негізгісі жалпы орта білім беретін политехникалық еңбек мектебі.
Еңбекке тәрбиелеу, баулу және кәсіптік бағдар, мектеп оқушыларының
қоғамға пайдалы, өнімді еңбекке тікелей қатысуы оқуға деген саналы
көзқарасты тәрбиелеудің, азамат болып өсудің, жеке адамды адамгершілік және
зиялылық жағынан қалыптастырудың негізгі көзі болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты: оқушылардың оқудан тыс уақыттағы еңбек
тәрбиесінің теориялық негіздері және практикалық тұрғыдан іске асыру
жолдарын көрсету көзделеді.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: Жалпы білім беретін мектептердегі
оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің ұйымдастырылу жүйесі.
Курстық жұмыстың зерттеу пәні: Оқушылардың оқудан тыс уақытта
жүргізілетін еңбек тәрбиесінің үрдісі мен құралдары.
Курстық жұмыстың міндеттері:
1.Еңбек тәрбиесінің мазмұны мен міндетттері.
2.Оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасыуна сыныптан тыс жүргізілетін
еңбек тәрбиесінің рөлі.
3. Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің маңызы мен оның
тәрбие процесінің бірізділігін қамтамасыз етудегі орны.
4. Оқудан тыс тәрбие жұмысын ұйымдастыру түрлері.
5.Оқушыларға сыныптан тыс еңбек тәрбиесі мен кәсіптік бағдар
берудің байланыстылығы.
Зерттеу көздері: Зерттеу мәселесі бойынша педагог –ғалымдардың
әлеуметтанушылардың, психологтардың еңбектері; ҚР Білім беру туралы
Заңы; ҚР этномәдениеттік білім беру концепциясы; Елбасшысының халыққа
жолдаған Қазақстан - 2030 үндеуі; ҚР 2015 жылға дейінгі білім беруді
дамыту тұжырымдамасының педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы
теориялары, ұлттық тәлім-тәрбие туралы ғылыми зерттеулер мен теориялық
әдебиеттері негіздеріне сүйеніп жасалған.
Зерттеу әдістері: тақырыпты зерттеу барысында қолданылған
педагогикалық және психологиялық әдебиеттерге, ғылыми мерзімді басылымдарға
ғылыми талдау жасау, педагогикалық эксперимент өткізу, анкета және интервью
әдістері қолданылды.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
Кіріспе бөлімінде осы тақырыптың көкейкестілігі, қоғамдағы тәрбие
процесінің бірізділігі, оны зерттеуге ат салысқан ғалымдардың еңбектерінің
құндылығы қарастырылды. Зерттеу жұмысының ғылыми аппараты, мақсаты,
міндеттері әдістері объектісі мен пәні көрсетілді.
Еңбек тәрбиесінің мақсат-міндеттері жәнеоның оқушы тұлғасының
дамуына ықпалы деп аталатын бөлімде еңбек тәрбиесінің мақсаты мен
міндеттері, мәні мен рөлі, оқушының жеке тұлға ретінде дамуына әсері
қарастырылады.
1 ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІНІҢ МАҚСАТ-МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУШЫ ТҰЛҒАСЫНЫҢ
ДАМУЫНА ЫҚПАЛЫ
1.1 Еңбек тәрбиесінің мазмұны мен міндетттері
Қоғамдық құрылыста еңбек тәрбиесі – тәрбие жүйесінің негізгі бір
саласы болып табылады. Адамды адам еткен , еңбек - демекші, еңбек
процесінде адам табиғатты өзгерте отыра, өзі де өзгереді деген қағидаға
сүйенсек, еңбек әрекетінің нәтижесінде адамның дене және интеллектуалдық
күші мен қабілеттері қалыптасып, дамып және одан әрі жетіліп отырады.
Жеке тұлғаның дамуында оқу мен еңбектің байланысын орнықтыру, оның
барлық қабілетін жандандырады, адамгершілік-ізгілік қасиеттері мен дене
күштерін қалыптастырады. Сондықтан да мктептегі еңбек тәрбиесінің мақсаты
оқушыларды еңбекке оқыту арқылы оған адал ниеттік қатынас орнату, еңбекті
сүю, еңбек адамдарын құрметтеу, еңбектің қарапайым әдістері мен құралдарын
пайдалана білуге үйрету, материалдық құндылықтарын көздің қарашығындай
сақтауға дағдыландыру.
Осы аталған мәселелерді орындау үшін, енбек тәрбиесінің алдымен
міндеттермен таыс болған жөн:
• Біздің елде әрбір еңбек етуге жарамды адамның еңбек етуге міндеттілігін
оның сенімі мен санасына орнықтыру.
• Еңбек етуге деген қажеттілік пен талпынысқа тәрбиелеу.
• Еңбек етуге қатысты білім, білік, дағды сапаларымен қаруландыру,
тиімді еңбек ете білуге дағдыландыру.
• Оқушылардың кәсіби мамандыққа даярлығын қалыптастыру, ол үшін олардың
талап-тілектері мен белгілі бір мамандыққа бейімділігін ескере отыра,
болашақ мамандықты таңдауларына жағдай жасап, көмектесу.
Еңбек тәрбиесінің мақсаты, міндеттері және мазмұны нақтылы қоғамдық-
тарихи жағдайға байланысты анықталып, жетіліп отырады.Балаларды еңбекке
тәрбиелеу мәселесі Н. К. Крупская мен М.И.Калининнің теориялық
еңбектерінде айрықша аталып, кеңес мектептеріндегі еңбек тәрбиесінің орны
мен даму жолдарына үлкен мән берілді.
А.С. Макаренко балалар ұжымын құруда еңбекті қолданудың негізгі
жолдарын белгілеп, еңбек тәрбиесінің ғылыми жүйесін жасады. Ол өзінің
практикалық әрекетінде балаларды еңбектің барлық түріне қатыстырды және
ауыл шаруашылығы еңбегінің қарапайым түрінен сол дәуірдегі жаңа техникамен
жабдықталған өндірістік еңбекке араластырды. Оның сол кездегі жетістігін
матан тұта отырып, ең негізгі жаңашылдығын былай атап көрсеуге болады:
- оқушылардың әртүрлі еңбек әрекетін тиімді ұйымдастыру және
мектептегі оқудың бірінші күнінен оларды халық игілігі үшін бесенді еңбек
етуге үйрету;
- оқушыларда еңбексүйгіштік қсиеттерін дамытып және азаматтық тұрғыдан
жетілген етіп тәрбиелеу;
- оқушыларды саналы түрде мамандық таңдауға және сынып, мектеп ұжымы
мен өз ауылына пайда келтіру барысында белсенді еңбек етуге дайындау
мәселелері.
Сондықтан да осы жүйеде оқушыларда қоғам пайдасына қажетті еңбек етуге
тұрақты сенімдерін қалыптастыру – еңбек тәрбиесі мен кәсіби бағыттың
негізгі бір міндеті ретінде қарастырылады.
Көптеген кеңес педагогтары мен психологтары П.Р. Атутов, И.Ф.
Вадковский, М.Н. Скаткин, С.М. Шабалов, С. Г. Шаповаленко, А. И.
Шибанов еңбек тәрбесіне қатысты өздерінің зерттеулерін жүргізді.
Олардың айтуынша адам баласы тегіне тартып, дайын күйіндегі бірде бір
қабілеттер, бірде бір адамгершілік және еріктілік қасиеттеріне ие
болмайды. Осылардың бәрі іс-әрекеті барысында және басқа адамдармен
қарым-қатынаста тәрбиеленеді, дамиды, қалыптасады және жетіледі. Сондықтан
адамның дамуында негізгі фактор – еңбек әрекеті болатындығына назар
аударады, себебі Ф.Энгельстің айтуынша қарым-қатынас қажеттілігі
еңбектің арқасында пайда болған.
Еңбек тәрбиесінің әртүрлі аспектілері бойынша П.Р. Атутов, Н.И.
Болдырев, Н.К. Гончаров, К.А. Иванов, И.С. Марьенко, В.А. Сухомлинский,
А.А.Шибанов, М.У. Пискунов зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Соған сәйкес,
педагогикада тұлғаның дамуы мен оның адамгершілік қалыптасуында еңбек
тәрбиесінің қызметі егжей-тегжей қарастырылған. Жекелеп қарастыратын
болсақ, олар мыналар:
- Еңбек – практикалық өндірістік әрекет ретінде адамның дене
құрылысының дамуына жағымды әсер етеді. Физиологиялық зерттеу
жұмыстарының нәтижесі көрсеткендей, дене жұмысының қозғалыс және
бұлшықет жаттығуларымен тікелей байланысты, таза ауада болу, бәрі де
адамның денсаулығы мен күш-қайратын шынықтырады, оның өмірлік жігерін,
қайратын шыңдайды, ақыл-ой қабілетін жандандырады.ъ
- Еңбек – адамның ақыл-ой қабілетін, оның зеректігін, шығармашылық
тапқырлығын дамытады. Қазіргі өндірістегі жұмыс адам баласынан терең
білімді және кең көлемде техникалық дайындықты, жаңа технологияны тез
меңгеруге біліктілігін, еңбек тәсілдерін жетілдіру және өнертапқыштық
қабілеттің болуын талап етеді.
- Еңбектің – тұлғаның адамгершілік тәрбиесіндегі маңызы ерекше.
Көптеген педагогтар еңбек әрекетін оқушылардың азаматтық санасының
дамуымен, патриоттық сезімдерімен және өздерінің қоғам алдындағы
борыштарын түсінуімен байланыстырады. Әрбір тәрбиеленуші еңбек ұжымының
мүшесі болуға дайындалады. Азамат ретінде оның маңызы және құндылығы,
оның еңбек ете білу біліктілігі және өзіне, адамдарға әкелетін пайдасына
байланысты болады. Адамның еңбек процесіне даярлығы және жалпы қоғамдық
істерге өзінің қосқан үлесіне байланысты оның материалдық жағдайы
жақсарады.
- Еңбектің маңызды қызметі оқушыларда жолдастық қарым-қатынасты,
ұжымшылдықты және өзара талап етушілік қасиеттерін қалыптастыру болып
табылады.
- Еңбек тәрбие факторы ретінде тұлғаның өмірлік бағытын анықтауға
және мамандығын дұрыс таңдауға әсер етеді. Оқудың тәрбиелік маңызы
көпқырлы болғанымен де, ол негізінен ақыл-ой әрекетімен байланысты
болып, тұлғаның көбінесе интеллектілік жұмысқа қызығушылығын
қалыптастырады. Осы орайда К.Д.Ушинскийдің тәрбие адамның тек ақылын ғана
дамытуды және оған белгілі бір мөлшерде мағлұмат беруді міндеттемейді,
сонымен бірге оның өмірінде лайықты, бақытты бола алатын онда дұрыстап
еңбек етуді аңсауды тәрбиелеу қажет, - деген ойы ерекше маңызға ие.
Еңбек әрекетінде оқушыларды тәрбиелеу нәтижесінің жемісті болуы,
негізінен оның педагогикалық тұрғыдан дұрыс ұйымдастырылуына байланысты.
Мектептегі еңбек тәрбиесінің негізгі жүйесіне еңбекке оқыту және
оқушылардың қоғамдық пайдалы еңбек әректі жатады.
Оқушыларды еңбек процесіне қажетті жалпы, политехникалық және арнаулы
білімдермен, біліктілік пен дағды мәселелерімен қаруландыру еңбекке
оқытудың негізгі педагогикалық міндеттерінің бірі болып саналады.
Еңбекке оқыту арнайы ұйымдастырылган педагогикалық процес ретінде
оқушыларда еңбек біліктілігі және дағдысын тәрбиелеуге, еңбек әрекетінің
практикалық тәсілдерін меңгеруге бағытталған.
Мұғалымның еңбекке баулу сабағын өткізудегі көздейтін басты мақсаты –
ең алдымен оқушыларды еңбек ету мәдениетіне тәрбиелеу. Бұл үшін
оқушылардың:
- еңбек материалдарымен құралдарын жұмыс үстелінде дұрыс орналастырып,
жұмыс бітісімен оларды өз орындарына қайта қою;
- жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы ережелері мен тазалық
–гигиеналық талаптарын орындау;
- өзінің жұмыс орнын тиімді пайдаланып, жұмысқа бөлінген уақытын
үнемдеп, пайдалану дағдыларын қалыптастыру баса назар аудару. Сол арқылы
оқушылар әрекетін әсем бұйымдар жасауға бағыттай отырып, еңбексүйгіштікке,
инабаттылыққа, ұқыптылыққа, өздігінен жұмыс істей білуге дағдыландырылады.
Еңбек тәрбиесінің жүйесіне түрлі іс-әрекеттер кіреді. Олар: оқу
барысындағы еңбек, сыныптан тыс үйірме және жаппай жұмыстар; өзін-өзі
қызмет ету; қоғамдық пайдалы және өнімді еңбек. Еңбек тәрбиесі үшін өте
маңызды еңбек сабағы, онда оқушылар еңбек дағдыларына үйренеді, техникалық
білімді игереді.
Еңбек тәрбиесі дегеніміз оқушылардың еңбек әрекетін ұйымдастыру және
оның әр түрімен ынталандыру процесі, атқарып отырған жұмыстарына оларда
шынайы жағымды қарым-қатынастарын орнату, жоғары нәтижеге жетуге деген
белсенділіктері мен шығармашылықтарын ояту.
1.2 Оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасыуна оқудан тыс
жүргізілетін еңбек тәрбиесінің рөлі.
Адамның жан-жақты және үйлесімді дамуында еңбек шешуші факторлардың
бірі. Ал халық педагогикасында еңбекті бүкіл тәрбие жүйесінің күре тамыры
деп қарастырады. Адам еңбексіз дамымайды, керісінше азып тозады. Жас
ұрпақты халқымыз жалпы еңбексүйгіштікке тәрбиелей отырып, он саусағынан
өнері тамған нақты кәсіп иесі болуын да көздеді. Бұл жерже еңбек
дағдаларын меңгеруде зор жігерліктің қажет екенін жақсы түсінеді. Еңбек
сапасы негізгі көрсеткіш ретінде алынды.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеудегі міндеттері мыналар болып табылады:
1. Ең алдымен еңбек – адам игілігінің қайнар көзі.
Балаларды өзінің жеке басының пайдасы үшін ғана емес, жалпыға ортақ
пайдалы іс үшін еңбек етуге үйрету, өз қолымен жасаған еңбектерін сыйлауға,
басқалар жасаған заттарды ұқыптылықпен ұстауға, күтуге, дағдыландыру –
еңбекке тәрбиелеудің маңызды міндеттерінің бірі.
2. Оқушылардың жас ерекшелігіне қарай, еңбек етуге қажеттілікті сезіну
санасының қалыптауы еңбекке деген әдеттің болуымен толығып, жетіліп
отырады. Егер, оларда бұл әдет болмаса, онда олар бірінші қиыншылыққа
кездескенде-ақ бастаған істі аяқтамай тастап кетеді. Қазіргі нарықтық заман
мен жекешелендіру кезеңінде өте қажет. Сондықтан да қандай жағдайда
болмасын бастаған іске үлкен табандылық керек.
3. Еңбекке қызықтыру, еңбекте шынығу сияқты мәселелерінің маңызы зор.
Оқушылардың осындай қасиеттерді дамыту еңбек тәрбиесіне ерекше назарда
болуы керек.
4. Қазіргі қоғамда барлық еңбек құралдары жеке адамның немесе
бірлестік, не ұжымдардың , тіртен жеке адамның өз меншігінде. Бұл меншікті
ұқыптылықпен ұстау, дұрыс пайдалану, күту жеке адамның сапалы ісі болып
табылады. Сондықтан да өсіп келе жатқан баланы әрбір отбасы әрбір пайдалы
затты өзімдікі деген мақсатта тәрбиелеуге міндетті.
5. Мектепке келеген оқушылардың еңбекке қабілетін дамыту, оған деген
сүйіспеншілік, дамытушылық көзқарасқа тәрбиелеу мектептің негізгі міндеті.
Әрбір оқушы тапсырылған жұмысқа бар ниетімен берліп, орындау кезінде оның
пайдасы мен қажеттілігін түсінгенде ғана еңбек ету ол үшін пайдалы болып
шығады. Олай болса еңбекке деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, мұғалімнің
терең біліміне, оны жеткізе, меңгерте білу әдісне байланысты.
6. Еңбекке тәрбиелеу процесінде балаларды ұжымшылдыққа дағдыландыру
аса маңызды. Еңбектегі бірлескен күш-жігер, бірлескен жұмыс, оқушылардың
бір-біріне деген өзара қарым-қатынасының қалыптасуына мүмкіндік туады. А.С.
Макаренко жазғандай: Оқушыларды тәрбиелеуде еңбектің әр алуан ұжымдық
формаларын қолдап, достық, жолдастық сезімдерді, оқушылардың арасындағы
өзара көмекті дамытып отыру керек.
Еңбекке тәрбиелеу ісін осындай жолға қоюдың нәтижесінде жолдасқа деген
дұрыс көзқарас орнауы да мүмкін. Егер оқушы қоғамға барлық күшін жұмсаған
болса, ол өз қатарындағы арамдыққа төзбейді, ол жалқуларға қарсы батыл
күреседі.
7. Жас ұрпақты болашақта белгілі бір кәсіпке үйретуде, үйрену жолына
тәрбиелеуде де еңбек тәрбиесінің маңызы да зор. Тоғыз жылдық мектепті
аяқтаған соң, оқушы өз талғамын жасайды. Осы кезде кәсіптік бағдар берудің
мәні ерекше өлшеусіз. Еңбекке тәрбиелеуде (Ү-ІХ) оқушылардың жеке
қабілеттеріне қарай еңбектің әр түрімен кеңінен таныстырып, олардың
білімінің белгілі бір саласына қабілетіне және іс жүзіндегі бейімдігіне
қарай дұрыс бағыт беру керек.
Жалпы білім беретін мектептердегі еңбекке тәрбиелеу жүйесінде
ұжымдық, еңбектің жетекшілік мәні зор. Оқушылардың бірлескен еңбегін
ұйымдастыруда отбасы тәрбиесінің көптеген талаптары орындалады. Тек
бірлесіп дұрыс ұйымдастырылған еңбекте ғана болашақта нағыз бірлескен ұжым
құрылуы мүмкін. Балалар жаппай жұмыс істегенді жақсы көреді. Ұжымдық
бірлескен еңбек ұқыптылық пен тапқырылықты арттыруға, бос уақытта
қызығушылық туғызады. Оқушылар осындай көпшілік болып істеген еңбектің
арқасында көптеген пайдалы істі меңгеріп алады.
Еңбекті орындау деген сөз – оның жеке қабілетімен бірге ол жұмысты
орындау үшін белгілі мөлшерде күш және қуат жұмсауды талап етеді.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу еңбектің адам өмірінде алатын орны,
қоғамдағы еңбектің сипаты, еңбек адамдарының өнегелі бейнесі, олардың
еңбекті орындай шеберлігі, сондай-ақ орындалған еңбек сапасын да түсіндіру
қажет.
Еңбекті орындауды ұйымдастыру мен орындай білуге үйретудің өзі
балалардың еңбек ете білу іскерлігі мен дағдысын қалыптастырудың қайнар
көзі деп қарау дұрыс нәтиже береді.
Оқушылар жылдың әр мезгілінің еңбек сипаты туралы, табиғаттағы
маусымдық өзгерістерге байланысты ұйымдастырылатын еңбек түрлері туралы
түсінік алуы керек.
Еңбек тәрбиесі – баланы еңбексүйгіштікке, табандылыққа, адалдыққа
тәрбиелеу, еңбекке тәрбиелеу мен оқытудың міндеттері, еңбекке баулу
сабақтарында орындалады. Еңбек тәрбиесі – еңбекті негзгі өмірлік қажеттілік
деп ілетін саналы көзқарасты қалыптастыру арқылы адамды белсенді ңбек
әрекетіне және оны ұйымдастыруға қалыптастыру. Еңбек тәрбиесінің мақсаты –
адамның еңбекті қажетсінуін, оның мінез-сипаты ретінде қалыптастыру.
Сыныптан тыс жүргізілетін еңбек тәрбиесі – сабақтан тыс уақытта
оқушының білімін тереңдетіп, қызығушылығын оятып, біліктілігін арттыру
үшін, сонымен қатар бос уақытарын саналы және белсенді өткізу мақсатында
жүргізілетін жұмыстар болып табылады.
Сыныптан тыс уақытта оқушыларды үйірме және жаппай ұжымдық жұмыстардың
еңбек тәрбиесін іске асыруда тәрбиелік мүмкіндігі өте зор. Оладың бірі Жас
натуралистер, Жас техниктер, Жас тәжірибешілер және пән
үйірмелеріндегі сабақтар оқушыларды еңбекке баулиды, олардың шығармашылық
дамуына мүмкіндік туғызады. Әрбір оқушының үйірме сабақтарында еңбекке
шығармашылық қатынасы байқалады, олар еңбегін үйымдастыру тәсілдерін
іздестіреді, ғылыми зерттеу дағдыларына ( әдебиеттер мен жұмыс істеу, жазып
алу, мәліметтерді жинақтай білу т.б.) төселеді.
Мектептегі өндіріске жақындату мақсатымен техникалық үйірмелер саны
көбейіп келеді. Мысалы: село мектептерінде Жас механизаторлар, Жас
малшылар, Жас өсімдік өсірушілер, т.б. үйірмелер қурылған. Бұл
үйірмелер келешек мамандықты таңдап алуда оқушыларға ой салады. Олар әр
мамандықтың болымды, болымсыз жақтарымен танысады, зерттейді, сүйтіп,
өзінше тиісті шешім қабылдайды. Осыған орай мүғалімдер мен ата-аналар
оқушыларға үнемі, бірізді педагогикалық пікір айтып кеңес беріп
отырса,олардың мамандықты таңдауда бірте-біртешабыты, қызығушылығы арта
түседі.
Үйірме жумыстарын жаппай жұмыстар толықтырады.Оқушылар қызғылықты,
үлкен тәрбиелік мәні бар көптеген шараларға белсенді қатысады және оларды
тікелей ұйымдастырады.Мұндай жаппай жұмыстарға Құстар күні, Орман
күні, Бақ аптасы, Еңбек мерекесі,т.б. жатады.
2 ОҚУДАН ТЫС УАҚЫТТА ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҮЙЕСІ
2.1 Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің маңызы мен оның тәрбие
процесінің бірізділігін қамтамасыз етудегі орны.
Мектептегі оқу-тәрбие процесін демократияландыру мен гуманитарландыру,
қоғамымыздағы негізгі міндеттердің бірі. Бұл міндете шешу, оқушы жастарға
эстетикалық білім және тәрбие берумен, бұл педагогикалық процеске
мұғалімдердің даярлық дәрежесін қамтамасыз теу мәселесімен тікелей
байланысты. Себебі, ол адам баласының жақсы еңбегінде әдемі бастамаларында,
атқарған тамаша дүниенің кіршіксіз тазалығы секілді ұғымдарға өзіндік
бейнесімен орын алады.
Сондықтан да біздің қоғамда адамдардың жан-жақты үйлесімді дамуы, оған
әрбір тұлғаның өз өмірін әдемілік заңы бойынша құруға материалдық және
рухани негізжасалған, бұлар қоғаммен бірге дамып отырады. Сол үшін де
қоғамның әрбір азаматы осы мүмкіншіліктерді барынша, әрі орынды пайдалана
білуге дайын және тәрбиелі болуы тиіс.
Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің жүйесіне түрлі іс-әректтер
кіреді: оқу барысындағы еңбек ; сыныптан тыс үйірмелер, жалпыға бірдей
жұмыстар; өзін-өзі қызмет ету, қоғамдық пайдалы еңбек және өнімді еңбек.
Өзін-өзі қызмет ету – еңбек тәрбиесінің қажеті элементтерінің бірі.
Оқушылар өзін-өзі қызмет ете отырып, әртүрлі еңбек іс-әрекеттерін
орындаудың тәсілдеріне үйренеді, өздерінің жауапкершілігін сезеді, сонымен
бірге үлкендердің еңбегін сыйлайды. Сыныптан тыс уақытта өзін-өзі қызмет
те оқу құралдарын, кабинеттерді жинастыру, сынып жиһаздарын, сынып бөлмесін
жөндеу, шеберханаларға, спорт залдарына көрнекі құралдар дайындау- осының
бәрі сыныптан тыс еңбек тәрбиесіне байланысты жұмыстар болып табылады.
Оқушылардың қызығушылығын қоғамдық пайдалы еңбектің де түрлері оятады.
Қоғамдық пайдалы еңбек- қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру, жеке адамның
жан-жақты дамуына мүмкіндік жасау құралы, мектеп жағдайында өткізілетін
қоғамдық пайдалы жұмыстардың тәрбиелік мәні зор. Қоғамдық пайдалы жұмыстың
барысында оқушылардың ғылыми дүниетанымы дамиды. Мамандық даңдауда
көзқарасы кеңейеді. Сонымен қатар денсаулығы жақсарады, саяси сенімі және
мәдени –адамгершілік ұғымы артады.
Оқудан тыс еңбек тәрбиесінің түрлерінің бірі- мәдени -ағарту
жұмыстары оқушыларды белсенділікке, орындағыштыққа, қоғамшылдыққа
тәрбиелейді, олардың әлеуметтік ортамен қарым-қатынасын кеңейтеді.
Оқудан тыс уақытта оқушыларды өнімді еңбекпен қызығушылығын оятып,
еңбекке тәрбиелеуге болады. Өнімді еңбек арқылы адам баласы өзіне және
қоғамға қажетті материалдық құндылықты жасайды.
Жалпы білім беретін орта мектеп оқу-өндірістік кооперативтері, жалға
алу, кіші кәсіорын , мектепаралық оқу –өндірістік комбинаттар, оқушылардың
өндірістік бригадалары, т.б. арқылы оқушыларды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5-6
1 ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІНІҢ МАҚСАТ-МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУШЫ ТҰЛҒАСЫНЫҢ ДАМУЫНА
ЫҚПАЛЫ
1.1.Еңбек тәрбиесінің мазмұны мен
міндетттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7-9
1.2.Оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасыуна оқудан тыс жүргізілетін
еңбек тәрбиесінің
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 10-12
2 ОҚУДАН ТЫС УАҚЫТТА ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҮЙЕСІ
2.1.Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің маңызы мен оның тәрбие
процесінің бірізділігін қамтамасыз етудегі
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13-15
2.2.Оқудан тыс еңбек тәрбиесін ұйымдастыру
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16-17
2.3.Оқушыларға оқудан тыс еңбек тәрбиесі мен кәсіптік бағдар
берудің
байланыстылығы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18-20
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21-22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..23
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазіргі нарықтық экономика жағдайында
тәрбие процесінің тиімділігін одан әрі жетілдіру ерекше маңызға ие болып
отыр. Бұл, әсіресе бүгінгі ғылыми-техникалық өрлеу кезеңінде айқын
басымдылыққа ие.
Қазіргі мектепте тәрбие беру жұмысының тиімділігі мен сапасын
арттырудың негізгі жолы – барлық тәрбиелік іс-шараларды ұйымдастыруды
кешенді түрде жүргізу, яғни оқушылардың жеке басы мен әртүрлі әлеуметтік
топтарын ескере отырып, тәрбие салалары: ақыл-ой, адамгершілік,
эстетикалық, дене және еңбек, құқықтық пен экологиялық тәрбиелерінің өзара
тығыз бірлігін қамтамасыз ету. Соған сәйкес оқыту мен тәрбиелеу қызметінің
бірлігін қамтамасыз етудің маңызы ерекше.
Тәрбие берудің кешенділігін қамтамасыз ету барлық тәрбие беру
мекемелерінің, соның ішінде мектептің де идеологиялық жұмысын осы міндетке
сай ұйымдастыра жүргізудіңде қызметі ерекше. Оқушылардың тәрбие процесін
ұйымдастырудағы мұндай көзқарас қоғамның әрбір жеке тұлғаны жан-жақты
үйлесімді дамыту мақсатына толық сай келеді.
Нарықтық экономика жағдайында жаңа қоғамның талабы мен жекешелендіру
саясатының жүйесі жүзеге асырылуы мектептегі және мектептен тыс оқыту мен
тәрбиелеу және отбасындағы еңбек тәрбиесін түбірімен өзгертуді қажет етеді.
Сол себептен демектептерде оқушыларды қабілеттеріне сай оқыту мен
тәрбиелеуді ұйымдастырған жөн. Осы кезеңде мектептегі сыныпта және сыныптан
тыс еңбек тәрбиесі мәселесі ұстаздар мен әрбір отбасын ойландыруықажет.
Бұрынғыдай мемлекеттің қамтамасыз етуі жәнемектептерде еңбекке үйретуге
қажетті арнайы жабдықталған оқу шеберханалары, кәсіптік бағдарлау
сыныптары, сыныптан тыс жүргізілетін үйірме, оқушылардың жазғы демалысы
кезінде ұйымдастырылатын өндірістік бригадасы, еңбек демалыс
лагерлерімүлдем жұмыс істеуден қалды. Мектептердің матеориалдық базасын
жақсартуға бөлінетін қаржы жетіспейді. Осындай олқылықтарды болдырмау,
оқушыларға берілетін еңбек тәрбиесін жақсарту, белгілі бір кәсіпке
бағдарлап оқыту жаңаша ұйымдастырылуда.
Еңбек тәрбиесі – баланы еңбексүйгіштікке, табандылыққа, адалдыққа
тәрбиелеу, еңбекке тәрбиелеу мен оқытудың міндеттері, еңбекке баулу
сабақтарында орындалады. Еңбек тәрбиесі – еңбекті негзгі өмірлік қажеттілік
деп ілетін саналы көзқарасты қалыптастыру арқылы адамды белсенді ңбек
әрекетіне және оны ұйымдастыруға қалыптастыру. Еңбек тәрбиесінің мақсаты –
адамның еңбекті қажетсінуін, оның мінез-сипаты ретінде қалыптастыру.
Көптеген кеңес педагогтары мен психологтары П.Р. Атутов, И.Ф.
Вадковский, М.Н. Скаткин, С.М. Шабалов, С. Г. Шаповаленко, А. И.
Шибанов еңбек тәрбесіне қатысты өздерінің зерттеулерін жүргізді.
Қоғамның ең басты талаптарының бірі -әр азаматтың өмірде өз орнында
толық күш-жігерін жұмсап, қоғамдық байлықты еседей түсуге еңбек үлесін
қосуы, еңбекке адал, саналы қатынасу қоғамның өмір салтының алғы шарты
болып табылады. Ол үшін адам еңбекке лайықты тәрбиеленуі керек. Осы заманғы
ғылыми біліммен қаруланған, белсенді және қоғамдық іс-әрекетке жан-жақты
даярланған еңбек адамын қалыптастыратын әлеуметтік тәрбие институттарының
негізгісі жалпы орта білім беретін политехникалық еңбек мектебі.
Еңбекке тәрбиелеу, баулу және кәсіптік бағдар, мектеп оқушыларының
қоғамға пайдалы, өнімді еңбекке тікелей қатысуы оқуға деген саналы
көзқарасты тәрбиелеудің, азамат болып өсудің, жеке адамды адамгершілік және
зиялылық жағынан қалыптастырудың негізгі көзі болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты: оқушылардың оқудан тыс уақыттағы еңбек
тәрбиесінің теориялық негіздері және практикалық тұрғыдан іске асыру
жолдарын көрсету көзделеді.
Курстық жұмыстың зерттеу объектісі: Жалпы білім беретін мектептердегі
оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің ұйымдастырылу жүйесі.
Курстық жұмыстың зерттеу пәні: Оқушылардың оқудан тыс уақытта
жүргізілетін еңбек тәрбиесінің үрдісі мен құралдары.
Курстық жұмыстың міндеттері:
1.Еңбек тәрбиесінің мазмұны мен міндетттері.
2.Оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасыуна сыныптан тыс жүргізілетін
еңбек тәрбиесінің рөлі.
3. Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің маңызы мен оның
тәрбие процесінің бірізділігін қамтамасыз етудегі орны.
4. Оқудан тыс тәрбие жұмысын ұйымдастыру түрлері.
5.Оқушыларға сыныптан тыс еңбек тәрбиесі мен кәсіптік бағдар
берудің байланыстылығы.
Зерттеу көздері: Зерттеу мәселесі бойынша педагог –ғалымдардың
әлеуметтанушылардың, психологтардың еңбектері; ҚР Білім беру туралы
Заңы; ҚР этномәдениеттік білім беру концепциясы; Елбасшысының халыққа
жолдаған Қазақстан - 2030 үндеуі; ҚР 2015 жылға дейінгі білім беруді
дамыту тұжырымдамасының педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы
теориялары, ұлттық тәлім-тәрбие туралы ғылыми зерттеулер мен теориялық
әдебиеттері негіздеріне сүйеніп жасалған.
Зерттеу әдістері: тақырыпты зерттеу барысында қолданылған
педагогикалық және психологиялық әдебиеттерге, ғылыми мерзімді басылымдарға
ғылыми талдау жасау, педагогикалық эксперимент өткізу, анкета және интервью
әдістері қолданылды.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.
Кіріспе бөлімінде осы тақырыптың көкейкестілігі, қоғамдағы тәрбие
процесінің бірізділігі, оны зерттеуге ат салысқан ғалымдардың еңбектерінің
құндылығы қарастырылды. Зерттеу жұмысының ғылыми аппараты, мақсаты,
міндеттері әдістері объектісі мен пәні көрсетілді.
Еңбек тәрбиесінің мақсат-міндеттері жәнеоның оқушы тұлғасының
дамуына ықпалы деп аталатын бөлімде еңбек тәрбиесінің мақсаты мен
міндеттері, мәні мен рөлі, оқушының жеке тұлға ретінде дамуына әсері
қарастырылады.
1 ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІНІҢ МАҚСАТ-МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ОҚУШЫ ТҰЛҒАСЫНЫҢ
ДАМУЫНА ЫҚПАЛЫ
1.1 Еңбек тәрбиесінің мазмұны мен міндетттері
Қоғамдық құрылыста еңбек тәрбиесі – тәрбие жүйесінің негізгі бір
саласы болып табылады. Адамды адам еткен , еңбек - демекші, еңбек
процесінде адам табиғатты өзгерте отыра, өзі де өзгереді деген қағидаға
сүйенсек, еңбек әрекетінің нәтижесінде адамның дене және интеллектуалдық
күші мен қабілеттері қалыптасып, дамып және одан әрі жетіліп отырады.
Жеке тұлғаның дамуында оқу мен еңбектің байланысын орнықтыру, оның
барлық қабілетін жандандырады, адамгершілік-ізгілік қасиеттері мен дене
күштерін қалыптастырады. Сондықтан да мктептегі еңбек тәрбиесінің мақсаты
оқушыларды еңбекке оқыту арқылы оған адал ниеттік қатынас орнату, еңбекті
сүю, еңбек адамдарын құрметтеу, еңбектің қарапайым әдістері мен құралдарын
пайдалана білуге үйрету, материалдық құндылықтарын көздің қарашығындай
сақтауға дағдыландыру.
Осы аталған мәселелерді орындау үшін, енбек тәрбиесінің алдымен
міндеттермен таыс болған жөн:
• Біздің елде әрбір еңбек етуге жарамды адамның еңбек етуге міндеттілігін
оның сенімі мен санасына орнықтыру.
• Еңбек етуге деген қажеттілік пен талпынысқа тәрбиелеу.
• Еңбек етуге қатысты білім, білік, дағды сапаларымен қаруландыру,
тиімді еңбек ете білуге дағдыландыру.
• Оқушылардың кәсіби мамандыққа даярлығын қалыптастыру, ол үшін олардың
талап-тілектері мен белгілі бір мамандыққа бейімділігін ескере отыра,
болашақ мамандықты таңдауларына жағдай жасап, көмектесу.
Еңбек тәрбиесінің мақсаты, міндеттері және мазмұны нақтылы қоғамдық-
тарихи жағдайға байланысты анықталып, жетіліп отырады.Балаларды еңбекке
тәрбиелеу мәселесі Н. К. Крупская мен М.И.Калининнің теориялық
еңбектерінде айрықша аталып, кеңес мектептеріндегі еңбек тәрбиесінің орны
мен даму жолдарына үлкен мән берілді.
А.С. Макаренко балалар ұжымын құруда еңбекті қолданудың негізгі
жолдарын белгілеп, еңбек тәрбиесінің ғылыми жүйесін жасады. Ол өзінің
практикалық әрекетінде балаларды еңбектің барлық түріне қатыстырды және
ауыл шаруашылығы еңбегінің қарапайым түрінен сол дәуірдегі жаңа техникамен
жабдықталған өндірістік еңбекке араластырды. Оның сол кездегі жетістігін
матан тұта отырып, ең негізгі жаңашылдығын былай атап көрсеуге болады:
- оқушылардың әртүрлі еңбек әрекетін тиімді ұйымдастыру және
мектептегі оқудың бірінші күнінен оларды халық игілігі үшін бесенді еңбек
етуге үйрету;
- оқушыларда еңбексүйгіштік қсиеттерін дамытып және азаматтық тұрғыдан
жетілген етіп тәрбиелеу;
- оқушыларды саналы түрде мамандық таңдауға және сынып, мектеп ұжымы
мен өз ауылына пайда келтіру барысында белсенді еңбек етуге дайындау
мәселелері.
Сондықтан да осы жүйеде оқушыларда қоғам пайдасына қажетті еңбек етуге
тұрақты сенімдерін қалыптастыру – еңбек тәрбиесі мен кәсіби бағыттың
негізгі бір міндеті ретінде қарастырылады.
Көптеген кеңес педагогтары мен психологтары П.Р. Атутов, И.Ф.
Вадковский, М.Н. Скаткин, С.М. Шабалов, С. Г. Шаповаленко, А. И.
Шибанов еңбек тәрбесіне қатысты өздерінің зерттеулерін жүргізді.
Олардың айтуынша адам баласы тегіне тартып, дайын күйіндегі бірде бір
қабілеттер, бірде бір адамгершілік және еріктілік қасиеттеріне ие
болмайды. Осылардың бәрі іс-әрекеті барысында және басқа адамдармен
қарым-қатынаста тәрбиеленеді, дамиды, қалыптасады және жетіледі. Сондықтан
адамның дамуында негізгі фактор – еңбек әрекеті болатындығына назар
аударады, себебі Ф.Энгельстің айтуынша қарым-қатынас қажеттілігі
еңбектің арқасында пайда болған.
Еңбек тәрбиесінің әртүрлі аспектілері бойынша П.Р. Атутов, Н.И.
Болдырев, Н.К. Гончаров, К.А. Иванов, И.С. Марьенко, В.А. Сухомлинский,
А.А.Шибанов, М.У. Пискунов зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Соған сәйкес,
педагогикада тұлғаның дамуы мен оның адамгершілік қалыптасуында еңбек
тәрбиесінің қызметі егжей-тегжей қарастырылған. Жекелеп қарастыратын
болсақ, олар мыналар:
- Еңбек – практикалық өндірістік әрекет ретінде адамның дене
құрылысының дамуына жағымды әсер етеді. Физиологиялық зерттеу
жұмыстарының нәтижесі көрсеткендей, дене жұмысының қозғалыс және
бұлшықет жаттығуларымен тікелей байланысты, таза ауада болу, бәрі де
адамның денсаулығы мен күш-қайратын шынықтырады, оның өмірлік жігерін,
қайратын шыңдайды, ақыл-ой қабілетін жандандырады.ъ
- Еңбек – адамның ақыл-ой қабілетін, оның зеректігін, шығармашылық
тапқырлығын дамытады. Қазіргі өндірістегі жұмыс адам баласынан терең
білімді және кең көлемде техникалық дайындықты, жаңа технологияны тез
меңгеруге біліктілігін, еңбек тәсілдерін жетілдіру және өнертапқыштық
қабілеттің болуын талап етеді.
- Еңбектің – тұлғаның адамгершілік тәрбиесіндегі маңызы ерекше.
Көптеген педагогтар еңбек әрекетін оқушылардың азаматтық санасының
дамуымен, патриоттық сезімдерімен және өздерінің қоғам алдындағы
борыштарын түсінуімен байланыстырады. Әрбір тәрбиеленуші еңбек ұжымының
мүшесі болуға дайындалады. Азамат ретінде оның маңызы және құндылығы,
оның еңбек ете білу біліктілігі және өзіне, адамдарға әкелетін пайдасына
байланысты болады. Адамның еңбек процесіне даярлығы және жалпы қоғамдық
істерге өзінің қосқан үлесіне байланысты оның материалдық жағдайы
жақсарады.
- Еңбектің маңызды қызметі оқушыларда жолдастық қарым-қатынасты,
ұжымшылдықты және өзара талап етушілік қасиеттерін қалыптастыру болып
табылады.
- Еңбек тәрбие факторы ретінде тұлғаның өмірлік бағытын анықтауға
және мамандығын дұрыс таңдауға әсер етеді. Оқудың тәрбиелік маңызы
көпқырлы болғанымен де, ол негізінен ақыл-ой әрекетімен байланысты
болып, тұлғаның көбінесе интеллектілік жұмысқа қызығушылығын
қалыптастырады. Осы орайда К.Д.Ушинскийдің тәрбие адамның тек ақылын ғана
дамытуды және оған белгілі бір мөлшерде мағлұмат беруді міндеттемейді,
сонымен бірге оның өмірінде лайықты, бақытты бола алатын онда дұрыстап
еңбек етуді аңсауды тәрбиелеу қажет, - деген ойы ерекше маңызға ие.
Еңбек әрекетінде оқушыларды тәрбиелеу нәтижесінің жемісті болуы,
негізінен оның педагогикалық тұрғыдан дұрыс ұйымдастырылуына байланысты.
Мектептегі еңбек тәрбиесінің негізгі жүйесіне еңбекке оқыту және
оқушылардың қоғамдық пайдалы еңбек әректі жатады.
Оқушыларды еңбек процесіне қажетті жалпы, политехникалық және арнаулы
білімдермен, біліктілік пен дағды мәселелерімен қаруландыру еңбекке
оқытудың негізгі педагогикалық міндеттерінің бірі болып саналады.
Еңбекке оқыту арнайы ұйымдастырылган педагогикалық процес ретінде
оқушыларда еңбек біліктілігі және дағдысын тәрбиелеуге, еңбек әрекетінің
практикалық тәсілдерін меңгеруге бағытталған.
Мұғалымның еңбекке баулу сабағын өткізудегі көздейтін басты мақсаты –
ең алдымен оқушыларды еңбек ету мәдениетіне тәрбиелеу. Бұл үшін
оқушылардың:
- еңбек материалдарымен құралдарын жұмыс үстелінде дұрыс орналастырып,
жұмыс бітісімен оларды өз орындарына қайта қою;
- жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасы ережелері мен тазалық
–гигиеналық талаптарын орындау;
- өзінің жұмыс орнын тиімді пайдаланып, жұмысқа бөлінген уақытын
үнемдеп, пайдалану дағдыларын қалыптастыру баса назар аудару. Сол арқылы
оқушылар әрекетін әсем бұйымдар жасауға бағыттай отырып, еңбексүйгіштікке,
инабаттылыққа, ұқыптылыққа, өздігінен жұмыс істей білуге дағдыландырылады.
Еңбек тәрбиесінің жүйесіне түрлі іс-әрекеттер кіреді. Олар: оқу
барысындағы еңбек, сыныптан тыс үйірме және жаппай жұмыстар; өзін-өзі
қызмет ету; қоғамдық пайдалы және өнімді еңбек. Еңбек тәрбиесі үшін өте
маңызды еңбек сабағы, онда оқушылар еңбек дағдыларына үйренеді, техникалық
білімді игереді.
Еңбек тәрбиесі дегеніміз оқушылардың еңбек әрекетін ұйымдастыру және
оның әр түрімен ынталандыру процесі, атқарып отырған жұмыстарына оларда
шынайы жағымды қарым-қатынастарын орнату, жоғары нәтижеге жетуге деген
белсенділіктері мен шығармашылықтарын ояту.
1.2 Оқушының жеке тұлға ретінде қалыптасыуна оқудан тыс
жүргізілетін еңбек тәрбиесінің рөлі.
Адамның жан-жақты және үйлесімді дамуында еңбек шешуші факторлардың
бірі. Ал халық педагогикасында еңбекті бүкіл тәрбие жүйесінің күре тамыры
деп қарастырады. Адам еңбексіз дамымайды, керісінше азып тозады. Жас
ұрпақты халқымыз жалпы еңбексүйгіштікке тәрбиелей отырып, он саусағынан
өнері тамған нақты кәсіп иесі болуын да көздеді. Бұл жерже еңбек
дағдаларын меңгеруде зор жігерліктің қажет екенін жақсы түсінеді. Еңбек
сапасы негізгі көрсеткіш ретінде алынды.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеудегі міндеттері мыналар болып табылады:
1. Ең алдымен еңбек – адам игілігінің қайнар көзі.
Балаларды өзінің жеке басының пайдасы үшін ғана емес, жалпыға ортақ
пайдалы іс үшін еңбек етуге үйрету, өз қолымен жасаған еңбектерін сыйлауға,
басқалар жасаған заттарды ұқыптылықпен ұстауға, күтуге, дағдыландыру –
еңбекке тәрбиелеудің маңызды міндеттерінің бірі.
2. Оқушылардың жас ерекшелігіне қарай, еңбек етуге қажеттілікті сезіну
санасының қалыптауы еңбекке деген әдеттің болуымен толығып, жетіліп
отырады. Егер, оларда бұл әдет болмаса, онда олар бірінші қиыншылыққа
кездескенде-ақ бастаған істі аяқтамай тастап кетеді. Қазіргі нарықтық заман
мен жекешелендіру кезеңінде өте қажет. Сондықтан да қандай жағдайда
болмасын бастаған іске үлкен табандылық керек.
3. Еңбекке қызықтыру, еңбекте шынығу сияқты мәселелерінің маңызы зор.
Оқушылардың осындай қасиеттерді дамыту еңбек тәрбиесіне ерекше назарда
болуы керек.
4. Қазіргі қоғамда барлық еңбек құралдары жеке адамның немесе
бірлестік, не ұжымдардың , тіртен жеке адамның өз меншігінде. Бұл меншікті
ұқыптылықпен ұстау, дұрыс пайдалану, күту жеке адамның сапалы ісі болып
табылады. Сондықтан да өсіп келе жатқан баланы әрбір отбасы әрбір пайдалы
затты өзімдікі деген мақсатта тәрбиелеуге міндетті.
5. Мектепке келеген оқушылардың еңбекке қабілетін дамыту, оған деген
сүйіспеншілік, дамытушылық көзқарасқа тәрбиелеу мектептің негізгі міндеті.
Әрбір оқушы тапсырылған жұмысқа бар ниетімен берліп, орындау кезінде оның
пайдасы мен қажеттілігін түсінгенде ғана еңбек ету ол үшін пайдалы болып
шығады. Олай болса еңбекке деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, мұғалімнің
терең біліміне, оны жеткізе, меңгерте білу әдісне байланысты.
6. Еңбекке тәрбиелеу процесінде балаларды ұжымшылдыққа дағдыландыру
аса маңызды. Еңбектегі бірлескен күш-жігер, бірлескен жұмыс, оқушылардың
бір-біріне деген өзара қарым-қатынасының қалыптасуына мүмкіндік туады. А.С.
Макаренко жазғандай: Оқушыларды тәрбиелеуде еңбектің әр алуан ұжымдық
формаларын қолдап, достық, жолдастық сезімдерді, оқушылардың арасындағы
өзара көмекті дамытып отыру керек.
Еңбекке тәрбиелеу ісін осындай жолға қоюдың нәтижесінде жолдасқа деген
дұрыс көзқарас орнауы да мүмкін. Егер оқушы қоғамға барлық күшін жұмсаған
болса, ол өз қатарындағы арамдыққа төзбейді, ол жалқуларға қарсы батыл
күреседі.
7. Жас ұрпақты болашақта белгілі бір кәсіпке үйретуде, үйрену жолына
тәрбиелеуде де еңбек тәрбиесінің маңызы да зор. Тоғыз жылдық мектепті
аяқтаған соң, оқушы өз талғамын жасайды. Осы кезде кәсіптік бағдар берудің
мәні ерекше өлшеусіз. Еңбекке тәрбиелеуде (Ү-ІХ) оқушылардың жеке
қабілеттеріне қарай еңбектің әр түрімен кеңінен таныстырып, олардың
білімінің белгілі бір саласына қабілетіне және іс жүзіндегі бейімдігіне
қарай дұрыс бағыт беру керек.
Жалпы білім беретін мектептердегі еңбекке тәрбиелеу жүйесінде
ұжымдық, еңбектің жетекшілік мәні зор. Оқушылардың бірлескен еңбегін
ұйымдастыруда отбасы тәрбиесінің көптеген талаптары орындалады. Тек
бірлесіп дұрыс ұйымдастырылған еңбекте ғана болашақта нағыз бірлескен ұжым
құрылуы мүмкін. Балалар жаппай жұмыс істегенді жақсы көреді. Ұжымдық
бірлескен еңбек ұқыптылық пен тапқырылықты арттыруға, бос уақытта
қызығушылық туғызады. Оқушылар осындай көпшілік болып істеген еңбектің
арқасында көптеген пайдалы істі меңгеріп алады.
Еңбекті орындау деген сөз – оның жеке қабілетімен бірге ол жұмысты
орындау үшін белгілі мөлшерде күш және қуат жұмсауды талап етеді.
Оқушыларды еңбекке тәрбиелеу еңбектің адам өмірінде алатын орны,
қоғамдағы еңбектің сипаты, еңбек адамдарының өнегелі бейнесі, олардың
еңбекті орындай шеберлігі, сондай-ақ орындалған еңбек сапасын да түсіндіру
қажет.
Еңбекті орындауды ұйымдастыру мен орындай білуге үйретудің өзі
балалардың еңбек ете білу іскерлігі мен дағдысын қалыптастырудың қайнар
көзі деп қарау дұрыс нәтиже береді.
Оқушылар жылдың әр мезгілінің еңбек сипаты туралы, табиғаттағы
маусымдық өзгерістерге байланысты ұйымдастырылатын еңбек түрлері туралы
түсінік алуы керек.
Еңбек тәрбиесі – баланы еңбексүйгіштікке, табандылыққа, адалдыққа
тәрбиелеу, еңбекке тәрбиелеу мен оқытудың міндеттері, еңбекке баулу
сабақтарында орындалады. Еңбек тәрбиесі – еңбекті негзгі өмірлік қажеттілік
деп ілетін саналы көзқарасты қалыптастыру арқылы адамды белсенді ңбек
әрекетіне және оны ұйымдастыруға қалыптастыру. Еңбек тәрбиесінің мақсаты –
адамның еңбекті қажетсінуін, оның мінез-сипаты ретінде қалыптастыру.
Сыныптан тыс жүргізілетін еңбек тәрбиесі – сабақтан тыс уақытта
оқушының білімін тереңдетіп, қызығушылығын оятып, біліктілігін арттыру
үшін, сонымен қатар бос уақытарын саналы және белсенді өткізу мақсатында
жүргізілетін жұмыстар болып табылады.
Сыныптан тыс уақытта оқушыларды үйірме және жаппай ұжымдық жұмыстардың
еңбек тәрбиесін іске асыруда тәрбиелік мүмкіндігі өте зор. Оладың бірі Жас
натуралистер, Жас техниктер, Жас тәжірибешілер және пән
үйірмелеріндегі сабақтар оқушыларды еңбекке баулиды, олардың шығармашылық
дамуына мүмкіндік туғызады. Әрбір оқушының үйірме сабақтарында еңбекке
шығармашылық қатынасы байқалады, олар еңбегін үйымдастыру тәсілдерін
іздестіреді, ғылыми зерттеу дағдыларына ( әдебиеттер мен жұмыс істеу, жазып
алу, мәліметтерді жинақтай білу т.б.) төселеді.
Мектептегі өндіріске жақындату мақсатымен техникалық үйірмелер саны
көбейіп келеді. Мысалы: село мектептерінде Жас механизаторлар, Жас
малшылар, Жас өсімдік өсірушілер, т.б. үйірмелер қурылған. Бұл
үйірмелер келешек мамандықты таңдап алуда оқушыларға ой салады. Олар әр
мамандықтың болымды, болымсыз жақтарымен танысады, зерттейді, сүйтіп,
өзінше тиісті шешім қабылдайды. Осыған орай мүғалімдер мен ата-аналар
оқушыларға үнемі, бірізді педагогикалық пікір айтып кеңес беріп
отырса,олардың мамандықты таңдауда бірте-біртешабыты, қызығушылығы арта
түседі.
Үйірме жумыстарын жаппай жұмыстар толықтырады.Оқушылар қызғылықты,
үлкен тәрбиелік мәні бар көптеген шараларға белсенді қатысады және оларды
тікелей ұйымдастырады.Мұндай жаппай жұмыстарға Құстар күні, Орман
күні, Бақ аптасы, Еңбек мерекесі,т.б. жатады.
2 ОҚУДАН ТЫС УАҚЫТТА ЕҢБЕК ТӘРБИЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖҮЙЕСІ
2.1 Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің маңызы мен оның тәрбие
процесінің бірізділігін қамтамасыз етудегі орны.
Мектептегі оқу-тәрбие процесін демократияландыру мен гуманитарландыру,
қоғамымыздағы негізгі міндеттердің бірі. Бұл міндете шешу, оқушы жастарға
эстетикалық білім және тәрбие берумен, бұл педагогикалық процеске
мұғалімдердің даярлық дәрежесін қамтамасыз теу мәселесімен тікелей
байланысты. Себебі, ол адам баласының жақсы еңбегінде әдемі бастамаларында,
атқарған тамаша дүниенің кіршіксіз тазалығы секілді ұғымдарға өзіндік
бейнесімен орын алады.
Сондықтан да біздің қоғамда адамдардың жан-жақты үйлесімді дамуы, оған
әрбір тұлғаның өз өмірін әдемілік заңы бойынша құруға материалдық және
рухани негізжасалған, бұлар қоғаммен бірге дамып отырады. Сол үшін де
қоғамның әрбір азаматы осы мүмкіншіліктерді барынша, әрі орынды пайдалана
білуге дайын және тәрбиелі болуы тиіс.
Оқудан тыс уақыттағы еңбек тәрбиесінің жүйесіне түрлі іс-әректтер
кіреді: оқу барысындағы еңбек ; сыныптан тыс үйірмелер, жалпыға бірдей
жұмыстар; өзін-өзі қызмет ету, қоғамдық пайдалы еңбек және өнімді еңбек.
Өзін-өзі қызмет ету – еңбек тәрбиесінің қажеті элементтерінің бірі.
Оқушылар өзін-өзі қызмет ете отырып, әртүрлі еңбек іс-әрекеттерін
орындаудың тәсілдеріне үйренеді, өздерінің жауапкершілігін сезеді, сонымен
бірге үлкендердің еңбегін сыйлайды. Сыныптан тыс уақытта өзін-өзі қызмет
те оқу құралдарын, кабинеттерді жинастыру, сынып жиһаздарын, сынып бөлмесін
жөндеу, шеберханаларға, спорт залдарына көрнекі құралдар дайындау- осының
бәрі сыныптан тыс еңбек тәрбиесіне байланысты жұмыстар болып табылады.
Оқушылардың қызығушылығын қоғамдық пайдалы еңбектің де түрлері оятады.
Қоғамдық пайдалы еңбек- қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру, жеке адамның
жан-жақты дамуына мүмкіндік жасау құралы, мектеп жағдайында өткізілетін
қоғамдық пайдалы жұмыстардың тәрбиелік мәні зор. Қоғамдық пайдалы жұмыстың
барысында оқушылардың ғылыми дүниетанымы дамиды. Мамандық даңдауда
көзқарасы кеңейеді. Сонымен қатар денсаулығы жақсарады, саяси сенімі және
мәдени –адамгершілік ұғымы артады.
Оқудан тыс еңбек тәрбиесінің түрлерінің бірі- мәдени -ағарту
жұмыстары оқушыларды белсенділікке, орындағыштыққа, қоғамшылдыққа
тәрбиелейді, олардың әлеуметтік ортамен қарым-қатынасын кеңейтеді.
Оқудан тыс уақытта оқушыларды өнімді еңбекпен қызығушылығын оятып,
еңбекке тәрбиелеуге болады. Өнімді еңбек арқылы адам баласы өзіне және
қоғамға қажетті материалдық құндылықты жасайды.
Жалпы білім беретін орта мектеп оқу-өндірістік кооперативтері, жалға
алу, кіші кәсіорын , мектепаралық оқу –өндірістік комбинаттар, оқушылардың
өндірістік бригадалары, т.б. арқылы оқушыларды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz