Орыс тілдерімен ұқсатығы мен өзгешелігі неде Дереккөздер дегеніміз не

1. Дереккөзсіз мәлімет
2. Дереккөзін көрсету міндетті емес жағдайы
3. Дереккөздерді бағалау
4. Тәуелсіз қосымша дереккөздер
5. Белгілі бір типтегі дереккөздердің сенімділігі
6. Жарияланған өзіндік дереккөздер
7. Өзі туралы мақалалардағы өзі жариялаған және дау тудыратын дереккөздер
8. Онлайн әлде офлайн дереккөздер?
9. Офлайн дереккөздеріне нақты сілтемелер мен оларды іздеуді оңтайландыру
10. Өзге тілдегі дереккөздер
11. Дереккөздер мен сілтемелер

Уикипедияда көпшілікке қолжетімді мәліметтер жарияланған дереккөздер деп саналады. Мысалы, телехабар жарияланған дереккөз болып саналмайды, себебі ол мәліметке қол жеткізу тым қиын. Бірақ бұл телехабардың Интернетке енгізілген жазбасын немесе фильм түрінде шыққан мәліметін кез келген адам көріп, фактілеріне көз жеткізе алатындықтан, ол жарияланған дереккөз болып саналады. Бұл бірінші кезекте сенімді дереккөздерге қатысты екенін тағы бір атап өткен жөн. Біреудің жеке сайтына енгізілген радиохабардың стенограммасын дереккөз ретінде алуға болмайды.
Факт — бұл өмірде бар және болған жайттар. Энциклопедияда тақырыпқа қатысты саладағы ғалымдар мен сарапшылардың келісілген тұжырымдамасы факт ретінде саналады. Пікірдің өзіне емес, фактілерге, соның ішінде пікірлер жайындағы фактілерге сүйеніңіз. Күмән тудырмайтын, жалпыға мәлім тұжырымдамаларға сілтеме сұраудың қажеті жоқ (мысалы, мынадай тұжырымдама: Марс – Күн жүйесіндегі планета).
Пікір – бұл біреудің ұстанатын, мазмұны тексерілуі де тексерілмеуі де мүмкін, көзқарасы. Дегенмен дара немесе бір топ адамдардың ұстанатын көзқарасы факт болып саналатындықтан, Уикипедияда жариялана алады (жеке немесе бір топ адамдардың ұстанатын көзқарасы екендігін растайтын сенімді дереккөздер көрсетілуі шарт). Мысалы, Құдайдың бар екені факт емес, дегенмен көптеген сенушілер Құдайдың бар екенін болжайтыны – күмәнсіз факт.
Негізгі дереккөз – фактілерге тікелей дәлел бола алатын адам немесе құжат. Ол айтылып жатқан оқиға немесе тұжырымдамаға жақын дереккөз. Бұған көбінесе оқиғаға қатысқан немесе бақылаған қатысушыдан алынған мәтін жатады. Ол журналисттің оқиға жерінен жасаған репортажы, ресми жариялау немесе автобиографиялық шығармалар болуы мүмкін. Беделді агенттік жасаған статистика негізгі дереккөз бола алады. Уикипедия мақалаларында негізгі дереккөзіне емес, негізгі мәліметтер қолданылған қосымша дереккөзге сүйену керек. Негізгі дереккөзін қолдану үшін, әсіресе тарих саласында, арнайы дайындық керек. Егер негізгі дереккөздер сенімді басылымдарда жарияланған болса, онда оны мақалада қолдануға болады. Мысалы, радиостанция сайтына шығарылған радиохабар стенограммасы немесе сенімді жинаққа жиналған тарихи құжат (мысалы — В. И. Ленин және ВЧК. М.: Саяси әдебиеттер баспасы, 1975)
Қосымша дереккөз бір немесе бірнеше негізгі дереккөздерді сипаттайды. Ғылыми мақала және кітап түріндегі қосымша дереккөздер ғылыми баспалардан (әсіресе ғылыми журналдарда басылған) мұқият тексеріліп шығады. Мазмұны сенімді мәліметтерден тұратындықтан, оны беделді дереккөздер ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
Үшінші дереккөздер өз кезегінде қосымша дереккөзді қорытады, сонымен қатар олар басқа да дереккөз тобы болып жинақталуы мүмкін.Уикипедия көп жағдайда екінші және үшінші дереккөздерге басымдық беруі тиіс. Мақала жазған уақытта дереккөздерге сілтеме жасауға тырысыңыз. Ол үшін мақала ішінде дерек келтірілген сөйлемнен кейін Дереккөзге сілтеме белгісін қою қажет. Мақаланың соңында == Дереккөздер == деген тарау жасап, оған{{Дереккөздер}} үлгісін қою керек, содан кейін бұл тарауда көрсеткен дереккөздер тізімі пайда болады.

1. http://www.aikyn.kz/index.php?option=com_content&task=view&id=9156&Itemid=44
2. “Қазақ Энциклопедиясы”, 2 том

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

СӨЖ

Тақырыбы: Дереккөздер дегеніміз не? Орыс тілдерімен ұқсатығы мен өзгешелігі неде?
Топ: Қ - 319 с
Орындыған: Құрманбаева Ақмарал
Тексерген: Ахметова Г.С.

Семей 2015

Мазмұны
1. Дереккөзсіз мәлімет
2. Дереккөзін көрсету міндетті емес жағдайы
3. Дереккөздерді бағалау
4. Тәуелсіз қосымша дереккөздер
5. Белгілі бір типтегі дереккөздердің сенімділігі
6. Жарияланған өзіндік дереккөздер
7. Өзі туралы мақалалардағы өзі жариялаған және дау тудыратын дереккөздер
8. Онлайн әлде офлайн дереккөздер?
9. Офлайн дереккөздеріне нақты сілтемелер мен оларды іздеуді оңтайландыру
10. Өзге тілдегі дереккөздер
11. Дереккөздер мен сілтемелер

Уикипедияда көпшілікке қолжетімді мәліметтер жарияланған дереккөздер деп саналады. Мысалы, телехабар жарияланған дереккөз болып саналмайды, себебі ол мәліметке қол жеткізу тым қиын. Бірақ бұл телехабардың Интернетке енгізілген жазбасын немесе фильм түрінде шыққан мәліметін кез келген адам көріп, фактілеріне көз жеткізе алатындықтан, ол жарияланған дереккөз болып саналады. Бұл бірінші кезекте сенімді дереккөздерге қатысты екенін тағы бір атап өткен жөн. Біреудің жеке сайтына енгізілген радиохабардың стенограммасын дереккөз ретінде алуға болмайды.
Факт -- бұл өмірде бар және болған жайттар. Энциклопедияда тақырыпқа қатысты саладағы ғалымдар мен сарапшылардың келісілген тұжырымдамасы факт ретінде саналады. Пікірдің өзіне емес, фактілерге, соның ішінде пікірлер жайындағы фактілерге сүйеніңіз. Күмән тудырмайтын, жалпыға мәлім тұжырымдамаларға сілтеме сұраудың қажеті жоқ (мысалы, мынадай тұжырымдама: Марс - Күн жүйесіндегі планета).
Пікір - бұл біреудің ұстанатын, мазмұны тексерілуі де тексерілмеуі де мүмкін, көзқарасы. Дегенмен дара немесе бір топ адамдардың ұстанатын көзқарасы факт болып саналатындықтан, Уикипедияда жариялана алады (жеке немесе бір топ адамдардың ұстанатын көзқарасы екендігін растайтын сенімді дереккөздер көрсетілуі шарт). Мысалы, Құдайдың бар екені факт емес, дегенмен көптеген сенушілер Құдайдың бар екенін болжайтыны - күмәнсіз факт.
Негізгі дереккөз - фактілерге тікелей дәлел бола алатын адам немесе құжат. Ол айтылып жатқан оқиға немесе тұжырымдамаға жақын дереккөз. Бұған көбінесе оқиғаға қатысқан немесе бақылаған қатысушыдан алынған мәтін жатады. Ол журналисттің оқиға жерінен жасаған репортажы, ресми жариялау немесе автобиографиялық шығармалар болуы мүмкін. Беделді агенттік жасаған статистика негізгі дереккөз бола алады. Уикипедия мақалаларында негізгі дереккөзіне емес, негізгі мәліметтер қолданылған қосымша дереккөзге сүйену керек. Негізгі дереккөзін қолдану үшін, әсіресе тарих саласында, арнайы дайындық керек. Егер негізгі дереккөздер сенімді басылымдарда жарияланған болса, онда оны мақалада қолдануға болады. Мысалы, радиостанция сайтына шығарылған радиохабар стенограммасы немесе сенімді жинаққа жиналған тарихи құжат (мысалы -- В. И. Ленин және ВЧК. М.: Саяси әдебиеттер баспасы, 1975)
Қосымша дереккөз бір немесе бірнеше негізгі дереккөздерді сипаттайды. Ғылыми мақала және кітап түріндегі қосымша дереккөздер ғылыми баспалардан (әсіресе ғылыми журналдарда басылған) мұқият тексеріліп шығады. Мазмұны сенімді мәліметтерден тұратындықтан, оны беделді дереккөздер ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
Үшінші дереккөздер өз кезегінде қосымша дереккөзді қорытады, сонымен қатар олар басқа да дереккөз тобы болып жинақталуы мүмкін.Уикипедия көп жағдайда екінші және үшінші дереккөздерге басымдық беруі тиіс. Мақала жазған уақытта дереккөздерге сілтеме жасауға тырысыңыз. Ол үшін мақала ішінде дерек келтірілген сөйлемнен кейін refДереккөзге сілтемеref белгісін қою қажет. Мақаланың соңында == Дереккөздер == деген тарау жасап, оған{{Дереккөздер}} үлгісін қою керек, содан кейін бұл тарауда көрсеткен дереккөздер тізімі пайда болады.
Дереккөзсіз мәлімет
Уикипедия қатысушыларының көбісі нақты қайдан естіп, оқығанын есіне түсіре алмайтын фактілерді мақала мәтініне енгізеді. Мысалы, Біз ми мүмкіндігінің тек 10%-ын ғана пайдаланамыз немесе 25-кадр жарнамадағы ең жақсы әсер беретін құрал болып есептелінеді деген тұжырымдар кең таралғанымен факт бола алмайды. Себебі бұл айтылғандарды растайтын беделді дереккөздер берілмеген. Осы тәріздес тұжырымдамаларды мақалада қолдану үшін сенімді дереккөз табу өте маңызды, өйткені өзге қатысушылар тұжырымдаманың сенімділігіне күмән келтіріп, әлдеқандай әрекеттер жасауы мүмкін. Егер Сіз осындай мәлімет енгізген болсаңыз, дереккөздермен растау Сіздің жауапкершілігіңізде болады. Өзге қатысушылар бұл мәліметтің бұрыс екендігін Сізге дәлдеуі қажет емес. Себебі Сіз мәліметтің дұрыс екенін дереккөздер арқылы растауыңыз қажет.
Көзі тірі адамдардың өмірбаяндары
Көзі тірі адамдардың немесе қазіргі кезде бар ұйымдардың беделіне нұқсан келтіретін ақпараттарды қосымша сілтемесіз енгізбеңіз (толығырақ қараңыз УП: Көзі тірі адамдардың өмірбаяны). Джимми Уэйлстің баяндауында,
Редакторлар қатарында мен бұны бір жерден естігенмін деген ақпаратты дереккөзі жоқ үлгісімен белгілеп кетуді әдет еткендер кездеседі. Бұл дұрыс емес. Оны ешбір дереккөз растамайтын болса, өшіру қажет. Бұл кез келген ақпарат жайында дұрыс әрекет, бірақ бұл көзі тірі адамға қатысты кері ақпараттар саналады.
Түпнұсқасы (ағыл.) [көрсет ►]
Дереккөзін көрсету міндетті емес жағдайы
Кей жағдайларда дереккөздерді көрсету міндетті емес немесе қажеті жоқ. Көбінесе жалпыға белгілі фактілерді растайтын дереккөздерді талап ету керек емес. Өнер туындыларына арналған мақалаларды (фильмдер, кітаптар және т.б) немесе компьютер ойындарын қосымша дереккөздермен растаудың қажеті жоқ. Алайда қаралып жатқан мәліметтерді фильмнен немесе ойыннан білу мүмкін болмаса, дереккөз берілуі тиіс. Сонымен қатар жеңіл тексерілетін мәліметтерді - сәулет ескерткіштерінің қанша қабатты екенін, айналымдағы ақша бірлігінде қандай сурет бар екенін сілтемемен растаудың қажеті жоқ.
Дереккөздерді бағалау
Дереккөздің беделділігі салыстырмалы түрде бағаланатындықтан, нақтылыққа және мәнмәтінге тәуелді болады. Салыстырмалық дегеніміз - Уикипедияда кез келген мәселеде беделді немесе барлық мәселеде беделділігі жоқ дереккөздер болмайтындығын білдіреді. Нақтылық пен мәнмәтінге тәуелділік дегеніміздің өзі беделділік мәселесінің әлдебір нақты тұжырымдамаға қатысты қарастырылатындығын білдіреді.
Беделді дереккөз -- танымал ғылыми журналда жарияланған шолу мақала. Өз қаражатына немесе баспагердің қолдауымен басып шығарылған кітапқа қарағанда ғылыми журналдардың әр басылымы алдын ала ғалымдардың сараптамасынан өтеді. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрілігінің аттестация комиссиясының сайтынан үлкен дәрежедегі, ресми түрде беделділігі танылған журналдардың тізімін табуға болады. Google Scholar іздеу жүйесі арқылы шетелдік журналдардың басылымдарын да таба аласыз. Дегенмен, егер Сіз кітапханадағы компьютерден емес, үйде оқуға талпынсаңыз, тегін мақаланың аз ғана бөлігі қолжетімді болмақ. Сонымен қатар elibrary.ru жүйесін қолдана аласыз (бұл жүйенің артықшылығы Сіз дерекқордан өзіңіз іздеген мәліметке мазмұндық жақындығы бар өзге де ақпараттармен таныса аласыз), сонымен қатар Elsevier баспа үйінің іздеу жүйесін қолдануға болады.
Кітаптың сенімділігін тексеру қиынға соғады, себебі көптеген кітаптар ғылыми сараптамадан өтпейді. Мына баспаханадан басылған кітаптарға сенім білдіруге болады:
Қазақстанның ірі ЖОО-ның және ҒА-ның және басқа да зерттеу институттарының баспаханалары;
Осы салада білікті сарапшылар болып табылатын авторлар;
Тағы да өзіңізден өзіңіз сұраңыз:
Аталған салада жариялаушының өзіндік мүддесі жоқ па, яғни берілген ақпаратты бұрмалайтындай ниетінің баржоқтығы. Кикілжің кезінде кімнің қай тарапты қолдайтыны белгісіз және ақпаратты бұрмалағандығы бірден байқалмайды. Радикалды көзқарас дереккөз ретінде пайдаланбаудың негізі болып табылмайды, алайда экстремистік ұйымдардың мәліметтерін қолданбауға тырысыңыз (Әл-Кәйида секілді). Мұндай дереккөздерді осындай ұйымдар немесе олардың көзқарастары жайлы жазған кезде қолдануға болады. Билік органдарының немесе шенеуніктердің мәлімдемелерін беделді дереккөз ретінде қолдануға болмайды. Себебі олардың мәлімдемелерінде ақпаратты бұрмалайтын элементтер болуы мүмкін. Сондықтан мақалада Шешенстандағы соғыс 2001 жылы аяқталды немесе батыс және Ресей насихатшылары өздерінің тұрғындарына Ислам - бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.