Динамика ғылымына қысқаша сипаттама
Жоспары
Кіріспе
1. Динамика ғылымына қысқаша сипаттама
2. Динамиканың даму тарихы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Теориялық метеорология немесе оны метеорология деп атайды, динамикалық метеорология - бұл ғылым, теориялық әдістер арқылы атмосфераның қозғалысын зерттейді. Бұл физика ғылым саласы болса да, ешбір физика ғалымдарымен зерттелмеген. Ұлы физика ғалымдары бұл ғылым саласының бір бөлігін ғана зерттеген, бірақ, ғылым саласын дамытты.
Динамикалық метеорологияның даму тарихын б.з.б. 4ғ жатқызуға болады, Аристотельден бастау алады. Аристотель теориялық ғылым саласының негізін қалаған. Жаратылыстану ғылымына байланысты көптеген ғылыми еңбектер қалдырған. Аристотель б.з.б 384ж. Стагирда, дәрігерлер отбасында дүниеге келген. 18 жасында Афинадағы Платон академиясына оқуға түседі. Академия негізін қалаған Платон қайтыс болғанша 20 жыл бойы сонда қызмет атқарады. Ұстазы қайтыс болғаннан кейын Македония патшасының шақыртуымен Пелле астанасына келіп, сонда Александр Македонскиді тәрбиелейді. Б.д.б. 335 жылы Аристотель Афинаға қайта оралып озінің лицейін ашады. 332ж Эвбес аралында қайтыс болады.
Жас кезінен бастап Аристотель табиғатқа қызығады және Құдайдың барына сенеді. Аристотелдің ең алғаш атмосфералық қысымға байланысты Метеорология атты 4 томдық кітабы шығады. Бірінші кітабы - атмосфераның жоғарғы бөлігінде болатын құбылыстар жайында. Екінші кітабы - теңіз, жел, жерсілкінісі және найзағай жайлы. Үшінші кітабы - дауылдар жайлы. Бұл деректерге сүйене отырып, гректердің ежелгі дәуірден бастап метеорологиядан хабары бар екендігін білуге болады. Төртінші кітабы Төрт құбылыс атты кітабы.
1. Динамика ғылымына қысқаша сипаттама
Аристотельдің 4 кітаптан тұратын Метеорология кітабы. Бірінші кітап автордың пікірі бойынша атмосфераның жоғары қабатындағы болып жатқан құбылыстарға, яғни кометалар, аққан жұлдыздар, гидрометеоралар жайлы. Аристотельдің пайымдауынша жоғары қабаттар құрғақ және ыстық болады. Екінші кітап теңізге, желге, жер сілкіністеріне, найзағайларға арналған. Үшінші кітап дауылды, дүлейді, жарық құбылыстарын суреттейді, бұл, ежелгі гректердің метеорологиялық құбылыстармен ежелден таныс болғанын көрсетеді. Төртінші кітап 4 апаттың теориясы деп аталады.
Сурет - 1. Аристотельдің метеорология атты кітабы
Табиғаттағы судың айналысы туралы идея нақты соған тән. Аристотель желдің табиғатпен байланысы туралы , Апарктий, Траский, және Аргесттің (солтүстік, солтүстік -солтүстік - батыс, батыс - солтүстік - батыс), қалың бұлтты, егер олар өте қалың болмаса, оларды ығыстыра отыра, ашық ауа райын әкелетінін айтты. Олар егер өте күшті, өте суық болмаса, олардың іс- әрекеттері мүлде басқаша болады, олар басқа бұлттарды ығыстырмас бұрын, өзгелерінің булануын жиілетеді. Аргест және Эвр (шығыс - оңтүстік - шығыс) - құрғақ желдер, кейінгісі бас кезінде ғана құрғақ, аяқ жағында ылғалды. Мез (солтүстік-солтүстік-шығыс) және Апарктий басқаларынан көбірек қар әкледі, өйткені олар ең суықтары. Апарктий Траский, және Аргест, Нот (оңтүстік), Зефир (батыс) және ыстық Эвр сияқты бұршақ әкеледі. Кайкий (шығыс-солтүстік шығыс) аспанды орасан бұлттармен аспанды жабады, Липстің (батыс-оңтүстік - батыс) бұлттар соншалықты күшті емес. Табиғаттың басқарушылары желдер туралы идея б.з.д. екінші ғасырда Афинада тұрғызылған Андронник Киррестің Желдер мұнарасында бейнеленген. Мұнарада темір флюгер таяқшасымен жел соғатын бағытты нұсқап тұрса, сегіз бұрышты мұнараның мүсінінде мифологиялық фигуралардағы рәміздермен ауа райын әкелетін желдер бейнеленген.
Неге біз Аристотельден бастадық? Себебі Платонның академиясында сұхбат өнері дамыған, логикалық ойлауы бағаланған. Ол жерде математикалық дәлелдерге қызығушылық өте жоғары болған. Аристотельдің теориялық тұжырымдары жүздеген жылдар бойы шындық есебінде қабылданды. Орта ғасыр университеттерінде жаратылыстану Аристотельдің тұжырымдары бойынша жүргізілді. Оны тіпті Христан кейінгі табиғатты ашушы деп таныды. Аристотельддің ізін қуушыларды перепатетикалар деп атады, грек сөзінен аударғанда перипатос Липейдің жанындағы серуендейтін жер дегенді білдіреді. Аристотель талқылаулар арқылы осы немесе басққа да тұжырымдарға тоқталды. Ол алдына мақсат қойды, яғни болжамдар жасады, оларды логикалық қарама-қарсылықпен қарады және түйінді қорытындылар жасады. Тәжірибенің көп бөлшегін Аристотель лақтырып тастады. Құлдық дәуірінде жоғары ғылыми ортада философтар мен экспериментаторлардың өнері бағаланбады. Олар тек қана ойдың нәзік ойынын бағалайды. Аристотель төрт қарама қайшылықтар - құрғақшылық, ылғалдылық, жылу және суық негізгі төрт элементтерге: суық және құрғақ жер, суық және ылғалды су, жылы және ылғалды ауа және жылы құрғақ отқа бастау болады деп болжады. Бұл элементтер өздерінің алғашқы сапаларын бір агрегаттық жағдайдан екіншісіне өту арқылы өзгертіп бірінен-біріне өтеді. Аристотель өзін біріншіден философ деп санады. Б.з.д. 212 жылы Сиракуза қаласын басып алу кезінде ежелгі грек ғалымы физик және математик Архимед Рим жауынгерінің қолынан қаза тапты. Ол да жаратылыстану теориясына зор үлес қосты. Ол гидростатиканың негізін салып толқымалы денелердің тепе теңдігемен айналысты. Ол өзінің танымал заңын Толқымалы денелер туралы трактатында көрсетті. Бірақ Архимед тек теоретик қана болып қойған жоқ, сонымен қатар өз заманының көрнекті инженерінің бірі, машина мен техникалық аппараттардың құрастырушысы болды. Архимед б.з.д. 287 жылы Сиракузадағы Сицилия аралында дүниеге келді. Архимедтің әкесі - астроном Фидий - Сирокуздың басшысы Гиеронмен жақсы қарым - қатынаста болып, ұлына жақсы білім берді. Әкесінен алған білімін Архимед философ және геометр Эвклидпен , астроном Кононмен, геогроф және атақты Александр кітапханасының директоры Эратосфенмен достасқан Александрияда толықтырды. Оның есімі тұтас аңыздар қатарымен байланысты. Олардың бірінде Архимед өз заңын ваннаға түскенде өзінің денесінің суды ығыстырып жатқанын көргенде ашады. Ол ваннадан жалаңаш күйінде Эврика! ддеп жүгіріп шығады. Оған: Маған сүйеніш болатын нүктені беріңдер, мен жер шарын төңкеремін деген сөздерді де таңады. Архимедтті Сирокуздың алыбы деп атаған. Ол Эротосфенге жердің радиусы мен эклиптиканың иілген бұрышы өлшеуге көмектескен.
Ал кемпірқосақты ең бірінші кім түсіндірді?- 1220-1230 жылддар аралығында Польша жерінде Врославаның жанында дүниеге келген алғашқы поляк ғалымы Эразм Витело. Ол полька мен Германиядан шығып Болеслава Стыдлевойдың кезінде Польшаға қоныстанған азаматтан туған.
Римде жүрген кезде, ол 2 кітап жазды. Оның біреуі 10 томдық оптика жайындағы трактат жaне ол бөлек тамшылардың сәулелірінің шағылуынан кемпірқосақ пайда болады деген қорытындыға келді. Сонымен қатар, оптика жайында Леонардо да Винчи де айналысқан.Ол 1452 жылы 15 сәуірде кішігірім Винчи қалашығында дүниеге келді. 1469 жылы Леонарданың әкесі, Флоренцияға көшіп, ол жерде боз бала, сурет,сызу, анатомия, астрономия, физиология, физика, ботаника, геология, математика және механиканы ғылымдарын меңгерді және оларды математиканың жұмағы деп атаған. Ол механикадағы эксперименттік зерттеулерге қызықты және әр түрлі материалдардың қарсы күшін анықтауға тырысты, тракторияладағы снарядтардың ұшуын есептеуді үйренді.Леонардоның сақталған суреттердің ішінде тікұшактың және парашуттың бейнелері бар. Леонардо жарықтың күшін және жарықтың шығу көзімен арақашықтығының байланысын экспериментальды түрде анықтауға кірісті. Ол жарықтың, табиғи толқынның, суда, дыбыста таралуында ортақ байланыс бар екенін түсіндірді. Оның жұмыстары гидротехникаларды орнатуға байланысты, шыныдағы сұйықтықтардың орындау ретін жазды. Ол Паскаль ашқан заңға жақын болды. Сонымен қатар, Леонардо да Винчи жер тарихына қызықты. 1564 жылы15 ақпанда Галилео Галилей Флоренция жанындағы Арчетри қалашыгында, қарапайым отбасында дүниеге келді. Әкесі оның дәрігер болуын қалап , Пизаға оқуға жіберді. Галилео Галилей жоғарғы оқу орнында медицина және философия факультеттерінде оқыды. Ол жерде алғаш рет грек ғалымдарының еңбектерімен танысты. 25 жасында Пизада математиканың профессоры атанды. Пизада 3 жыл тұрған соң ,Падуяға көщті. Галилео Галилей ауа қысымы және оның көрсеткіштерімен айналысты. Ол,әсіресе, Архимедтің зерттеулеріне, яғни денелердің жүзу теориясына қызықты. Ол денелердің құлау заңдарын зерттеп, мынаны анықтады: көлемдері бірдей шойын мен ағаштан жасалган шарларды биік ғимарттан құлатқан кезде, бір мезетте жерге түсетінін анықтаған. Аздаған айырмашылықтар, ауаның қарсы тұру жылдамдықтары әсерінен болатынын түсіндірді. Сонымен қатар, ол термоскоптарды дайындаумен айналыcты.
1609 жылы Галилей телескоп құрастырып, Ай мен планеталарға бақылау жүргізді. Ол Юпитердің 4 серігін, Күннің бетіндегі дақты және Сатурнның сақинасын ашты. Бұл зерттеулер оған Коперниктің "Ғаламшардың құрылымы" теориясын қабылдауға мәжбүрледі. Оны инквизиция қудалап жүрді. Ол Коперниктің ілімінен бас тартуға және шіркеуде барша қоғамның алдында өз кінәсін мойындауға мәжбүр болды. Дәл сондай көзқараста болған Иоганн Кеплер де 1612 жылы Прага қаласындағы Тихо Браге обсерваториясынан қуылып, Ленц қаласына қоныстанды. Галилей өзінің күпірліктен ресми бас тартуының арқасында "Беседы о двух новых науках" атты ғылымдағы ұлы шығармасын инквизициядан қорғап қалды. Ол Коперниктің жүйесін ғылымның бір гипотезі ретінде талқылады. Галилейдің шәкірттері Торичелли мен Вивани, атмосфералық қысымды ашу құрметіне ие және олар ғылымның мызғымас күшін бейнелейтін Галилейдің табытының басында тұрды. 1637 жылы Галилейдің көзі көрмей, 1642 жылдың 8 қаңтарында дүниеден өтті. Ғылымның тарихында Галилей эксперименттік физиканың әкесі саналады. Эванджелист Торичелли - ғұлама Галилейдің шәкірті, сонымен қатар тәжірибе қолдаушысы болды. Торичелли 1608 жылы туған және 20 жасында Римде Галилейдің шәкірті Кастеллиден білім алған. Ол Галилейден кейін 5 жылдан соң, 1647 жылы қаза тапты. Торичелли алғаш рет амосфера қысымын атап өтті және"торичеллева пустота" болуы мүмкін екенін дәлелдеді. Біз қысымның төменгі жағында тұрғандықтан, ол Виваниге сол қысымды ішіне сынап құйылған бір жағы жабық түкшемен өлшеп көруді ұсынды. Олар ішіне сынап толтырылған түтікті ұзартып көргенде, сынап сәл жоғары көтерілді, сонымен қатар ішінде бос орын қалып қалды. Торичелли екі ұсыныс айтты: біріншіден, сынаптың жоғарғы жағы бос; екіншіден, сынап толық көтерілмейді,бұның себебі- ауа, өйткені ол ыдысқа қысым түсіріп тұр. Торичелли сынап биіктігін анықтап және ол су бағанының 114 бөлігін құрайтынын дәлелдеді. Дегенмен, сынап бағаны көрсеткіші бір жерде тұрмады, ол қысымның өзгеруіне байланысты құбылмалы болды. Сонымен, 1664 жылы атмосфералық қысымды өлшейтін алғашқы сынаты барометр жасалды. Эванджелист Торичелли теориялы метеорологияның басы деп санауға болатын өз жұмысын гидродинамика атынан жариялады.
1647 жылы атақты француз физигі, математик және де философ Блез Паскаль (1623-1662жж.) теориялық және эксперименттік жағынан Торичеллидің ұғымы бойынша таудың басында қысым етегіне қарағанда аз екенін қолдады. Болжамына көз жеткізді.Бұл жаңалық метеоролгия саласына зор маңызы тиді. Паскаль 1623 жылы 19 маусымында Клермон-Ферране қаласында дүние келген. Бала кезінен Паскаль басқалардан кабілетімен ерекшеленген. Әкесі математик болғандықтан баласының білімін арттыру үшін Париж қаласына көшіп келеді. Паскаль өзінің жиырма жасында көптеген теорияқ тужырымдарының авторы болған. 16 жасында ол суммирующую машинасын ойлап табады. Ол сұйықтың жоғарғы бетіндегі қысым сұйықтықтың ішіне барлық қалыпта жайылатынын туралы айтты. Озінің фиолософиялық ойында Паскаль: Біздің барлық касиетіміз бір ойда жатыр.Өз ойымызды Кеңістікте, уақытта бізді көтермелемейді. Негізгі принциптік мораль: жақсы ойлауды үйрену.
Торичелли мен Паскальдың еңбектеріне Роберт Бойль (1627-1691жж.) кызыққан болатын. Ол химик және физик әрі даулетті адам болған.Ғылым жолында қаражатын аямаған. Бойль ауаның серпімділігін зерттеген. U-тәрізді түтікті алып, оның соңы ашық жағына қарағанда қысқа, сынапты столб сығылған ауаның шамадан тыс серпімділігін теңестірді. Бойль сынаппен жабылған ауаның әрдайым қысып тұрса не болатынын тексерді. Оның көлемі әрдайым кішірейетінін байқаған кезде ол ауа мен қысым көлемінің нақты өлшемін жасады нәтижесіне өзгеріске ұшырайтытын байқады. Ал оның шәкірті Тоунли сынап столбысының биіктігімен ауа көлемінің арасындағы кері пропорционалдылықты ескерді. 1662 жылы Өзінің шешімдерін Роберт Бойль Защита докторины, относящейся к упругости и весу воздуха деген еңбегінде бөліседі.
Атмосфералық электр туралы туындайтын сұрақтардың бәріне атақты ағылшын журналисті және ғалым Бенджамен Франклин айналысқан. 1706 жылы 17 қаңтарында туылған. Франклин электрлік құбылысының жалпы теориясын ойлап шығарып, өте жақсы қазіргі кездегі қолданыстағы зарядталудың қарама-қарсы белгісі бар + және -енгізген болатын . 1750 жылы электр жайлы өз көзқарасын Лондон патшалығына ұсынған болатын. Ағылшын ғалымдары бұл ұсынысына мән бермей еңбегін жарыққа шығармады. Атмосфералық электрдің бар екеніне күмәнсіз сенген Франклин келесі нәтижелі ұсынысымен бөлісті. Ол сым арқылы жермен байланыстырып найзағайдың қатты жарқылынан қорғап қалатын құрал ойлап табады. Б.Франклинді осы құралының авторы десек те, оны 1752 жылы алғашқы рет Жан Далибар бұл құралды құрып қойған болатын.
Ғылыми көзқарасы жағынан Өз уақытынан 200 жылға М.В.Ломоносовтан алда келуде. Солтүстік Ресейдің ұлы әкесімен бірге балық аулауға Солтүстік Мұзды мұхитқа баратын. 14 жасында өзі арифметикамен граматиканы үйренеді. 1730 жылы жаяу Мәскеу қаласына оқуға кетеді. 1731 жылы Славяндық-грек-латын академиясына түсіп бітіргеннен кейін, Петербург университетіне, сосын Германия қаласындағы Марбургекий университетіне оқуға жіберілді. Фрайбугте ол химиямен тау-кен ісін оқыды.Ол кітаптар, поэмалар жазып бұдан басқа мектеп ,шахталар ашқан. Ең алғашқы орыс химия профессоры Ломоносов атанған. 1748 жылы теорияшы ретінде заттың қозғалу және сақталу заңын гидротермодинамикалық атмосфера ретінде нақтылады. Ломоносов кинетикалық газ теориясы және жылу теориясын келер ұрпаққа қалдырды.
Академик Г.Рихманмен бірге ол атмосфералық электрлікке тәжірибе жұмыстарын жасаған. Оның бастамасымен және жобасымен Мәскеу Универитеті ашылған болатын.
XVIII ғасырдың атақты англиялық ғалымы Генри Каведишқа судың және ауаның құрамының ашылуы тиесілі, сонымен қатар сутегі мен көмірқышқыл газы, Жердің орташа тығыздығының анықтамасы. Ол аса бақуатты адам болған, әкесі қаза болғаннан соң мол байлықтың мұрагері болып қалған, бірақ ақшаға аз қызығушылық танытқан. Ол өте қарапайым өмір сүрген барлық ақшасын ғылыми кітаптар мен оқу құралдарына, аппаратуралар мен химикаттарға жұмсаған. Ол алғашқылардың бірі болып электрдің ауаға әсерін зерттеумен айналысқан. Жұмысының нәтижесінде ауаға әсер ететін электр ұшқынының әсерінен азот оксиды пайда болатынын ашқан. Екі жүз жыл өткен соң осы принцип бойынша азот қышқылын шығаруды бастады. Тірі кезінде өзінің еңбектерін жарияламаған. Онымен қаза болғаннан кейін көп жылдан соң ағылшын ғалымдары айналысты.
XVIII ғасырда Петербургтық ғылыми Академиясында үлкен ғалым-теориктер және экспериментаторлар жұмыс істеді.Олардың арасында Даниил Бернулли және Леонард Эйлер болды. Сол уақытты физикаға дифференциалдық және интегралдық есептеу әдісі келген. Ашылулардың математика саласындағы авторы Иоганн Бернулли, Даниилдың әкесі. Ағасы Якобпен бірге вариациялық есептеудің негізін салды. Біз Бернулли лемнискаты, Бернулли саны, Бернулли полиномы, Бернулли теоремасы туралы айтқанда, біз Иоганн Бернуллиді негіз қылып айтамыз. Ол неміс математигі Лейбництің шәкірті, Швейцарияда өмір сүрген, Гронинген Университітінің (Голландия) профессоры, сонымен бірге Петербургтік ғылыми академиясының құрметті мүшесі және сол басылымда 9 жұмысын жариялаған. Ол алғашқы болып систематикалық жүйелі дифференциальдық және интегралдық есептеулерді ойлап тапты. Физик ретінде ол жұмысына және қарама қарсы денелердің қозғалысына дәл анықтама берді. Біз Бернулли теңдеуін немесе Бойль-Мариот заң қорытынсын қолданғанда негіз ретінде кинетикалық газдың теориясын алдық, бұл теория Даниил Бернулли жайлы. Даниил Бернулли атақты Гидродинамика еңбегінің авторы, 1738 жылы жарыққа шыққан және Иоганн Бернуллидің ұлы. Ол газдың кинетикалық теориясын дамытқан және Бернуллидің сұйықтық өтетін теңдеуін қалыптастырған. Д.Бернуллиді жылу туралы сұрақ қызықтырған , әсіресе температураға қатысты ауаның тығыздығына көп назар аударды .
Механиканың Атланттық механикаға алмасу кезінде Петербургтік академик Леонард Эйлер және париждік академик Жозеф Луи Лагранж үлкен рөл атқарды. Эйлер және Лагранж әртүрлі уақытта Берлин ғылым Академиясында жұмыс істеген, 1759 жылы Эйлердің айтуы бойынша кирген, 1766 жылдан 1787 жылға дейін Берлин академиясында физико-математикалық кластың филиал президентінің орнын алмастырған. Эйлер Берлин және Париж Академиясының академигі және Лондон Корольдық қоғамының мүшесі болған. Эйлер 4(15) сәуірде 1707 жылы дүниеге келген, Базелде Швейцарияда. Оның әкесі ауылдық пастор болған. Жас кезінде Якоб Бернуллидің басшылығымен математиканы табысты зерттеген. Леонард біріншісабақты әкесінен алған. Гимназиядағы соңғы сыныбынол Базелде өткен сонымен бірге университетке лекция тыңдауға барып тұрған, ол жерде Иоганн Бернулли сабақ берген. 1723 жылы Леонард магистр дәрежесін алған. Физиология жайында өткенде Эйлер гидродинамикалық қанайналыммен айналысты. Эйлер күш бірдей егер салмақпен пропорционалды болса деген ой ұсынды. Өзінің Механикасында ол түзусызықты қозғалыс үшін динамика теңдеуін ұсынды.
dv=npdtA , (1)
мұндағы, dv-дифференциалды жылдамдық, dt- уақыт, n- пропорционалдық коэффициенті, р-күш, А- салмақ.
Қатты күштің қозғалыс теориясында Эйлер қозғалыс теңдеуін жазды, қозғалысты 3түзусызықты ось компонеттері х,у және z.
d2xdt2=λpA, d2ydt2=λqA, d2zdt2=λrA, (2)
p,q,r- координат осьтеріның қолданбалы күшінің компоненттері, А- салмақ, 𝛌- пропорционалдық коэффициенті, бірлік таңдаудың анықтауымен.
Ол Ньютонның механикасына негізгі түсінік берді және Ньютонның ІІ заңын бірінші орынға қойды, барлық механиканың өзегі етіп, аналитикалық формасын берді. Теориялық метеорологияда қолданылатын үздіксіздік теңдеуі, бұл Эйлер ұсынған теңдеу. Олар ұсынған бұл теңдеулер әлі күнге дейін механика және гидродинамика оқулықтарында қолданылады. Кейде қазіргі студенттерден оқу қиын дегенді естуге тура келеді. Бірақ көбісі нағыз ғылыми жұмыспен танысып отыратынын біле бермейді. Леонард Эйлер артына 850 ғылыми жұмыс қалдырған. Ол өлер шағында соқыр болып қалған, өзінің теорияларын жақындарына ауызша айтып берген, айтса да қиын математикалық ілімдерін айтқан. Соқыр болса да, есептеу таблицаларын жасауға кіріскен, 3 айда істейтін жұмысты 3 күнде бітірген. Осындай қиын жағдайда да, оған жұмыс істеуге тура келген. Ол Ресейден Пруссиоға оралғанда оны императордың қызы жылы қарсы алды. Жағдайыңыз қалай деген сұраққа, ол үндемеді. Ал сізге не болды, Эйлер мырза деген сұраққа былай деп жауап берді: Мен Анна Иоановнадан келдім. Ол жерде сөз айтсаң, өлім жазасына кеседі!. Ал Урбен Жан Жозеф Леверье қатты науөас көрінді. Ауруы асқынған кезде кейде Париж абсерватория ауласына жүгіріп шығып қатты аурырғанға шыдамай шыңғыратын. Ауруы басыла салысмен қауырсынын, есептеулерін қолына алып жаңа планета ашатын. Қазіргі кезде Санкт-Петербургте Л.Эйлер атындағы математикалық институт бар.
1769 жылы Н. Л. Логранж сол теңдеуді тапты да жазды, тек Логранн координатасында. Ол аналитикалық механиканың аяқталған жүйесін тұрғызды, ғылыми теория ретінде. Логранждың аналитикалық механикасы 2 бағыттан тұрады: статика және динамика. Ол статиканы тыныштық жағдайдағы ғылым ретінде, ал динамиканы қозғалыс тудыратын ғылым ретінде анықтады ол формуланы аналитикалық жолмен құрды, ол теңдеу құрған формула энергияның сақталу заңы мен дифференциалды құрылыс теңдеуін көрсетті. Логранж көптеген ауқымды сұрқтарға жауап болатын теориялық физиканы, оның ішінде теориялық метеорологияны ашты. Логранждың айтуынша егер қозғалысқа қарай бағытталған күштің белгілі бір бөлігін бөліп алса, бұл күш бір қалыпты жағдайға келеді. Осыдан ол негізгі статика теңдеуін, негізгі динамика теңдеуін алды.
Ол Ньютонның механикасына негізгі түсінік берді және Ньютонның ІІ заңын 1-ші орынға қойды, барлық механиканың өзегі етіп, аналитикалық формасын берді. (Үздіксіздік теңдеуі) Теориялық метеорологияда қолданылатын үздіксіздік теңдеуі, бұл эйлер ұсынған теңдеу. Олар ұсынған бұл теңдеулер әлі күнге дейін механика және гидродинамика оқулықтарында қолданылады. Кейде қазіргі студенттерден оқу қиын дегенді естуге тура келеді. Бірақ көбісі нағыз ғылыми жұмыспен танысып отыратынын біле бермейді. Леонард Эйлер 850 ғылыми жерасты орнынан қалдырған. Ол өлер шағында соқыр болып қалған, өзінің теорияларын жақындарына ауызша айтып берген, айтсада қиын математикалық ілімдерін айтқан. Соқыр болса да, есептеу таблицаларын жасауға кіріскен, 3 айда істейтін жумысты 3 күнде бітірген. Осындай қиын жағдайда да, оған жұмыс істеуге тура келген. Ол Ресейден Пруссиоға оралғанда оны императордың қызы жылы қарсы алды. Жағдайыңыз қалай деген сұраққа, ол үндемеді. Ал сізге не болды, Эйлер мырза деген сұраққа былай деп жауап берді: Мен Анна Иоановнадан келдім. Ол жерде сөз айтсаң, өлім жазасына кеседі!. Ал Урбен Жан Жозеф Леверье қатты науөас көрінді. Ауруы асқынған кезде кейде Париж абсерватория ауласына жүгіріп шығып қатты аурырғанға шыдамай шыңғыратын. Ауруы басыла салысмен қауырсынын, есептеулерін қолына алып жаңа планета ашатын. Қазіргі кезде Санкт-Петербургте Л.Эйлер атындағы математикалық институт бар.
Лагранж аналитикалық әдістерді әзірледі, , классикалық механиканы зерттеген бірінші тарихшы болды . Лагранж 1736 жылы қаңтарда Туринде дүниеге келген , 19 жасында артиллериялық мектепті бітіріп, сонда профессор атанды. Ол 1788 жылы Париждегі Ұлы француз төңкерісі қарсаңында , Комиссия төрағасы бойынша метрикалық шараларға, педагогикалық жұмысқа белсенді араласты, Политехникалық мектепте жетекші , ғылыми орталықта-математика ғылымдарының кандидаты болды. Сол жылдары Лагранж Наполеон империясының сенатор кавалері, Құрметті Легионы атанды . Лагранж 10 сәуір 1813 жылы қайтыс болды. Маркиз Пьер Симон Лаплас қайта ұйымдастыру жоғары білім беру жүйесіне, одан кейін Ұлы француз - Қалыпты құру және Политехникалық мектеп революциясына қатысты. Ол 23 наурыз 1749 ж. Нормандиядағы Бомон деген жерде шаруа отбасында дүниеге келген, 1770 ж. ұсынымдар беретін хатпен - ол Парижге келді. Даламбердің көмегімен Лаплас жұмысқа әскери мектеп оқытушысы, содан кейін емтихан алушы " корольдік университеттің артиллерист болды. Жас Бонапарт осында оқыған. "1790 ж. Лаплас мер и весов палатасының төрағасы болып сайланды, онда жұмыс істеді, Лагранж Лавуазьеде жұмыс істеген кезінде, өзара бөліп алады, ал 1795 жылы Долгот Бюросының жетекшісі болды, ол Жер меридианасының ұзындығын өлшеумен айналысты.
Пьер Симон Лаплас " 1779-1784 жылдары Лавуазьемен бірге теориясымен айналысты, өзара бөліп алды, ал 1788 жылы ол динамикалық теория бойынша еңбегін жариялады, дегенмен соңғы міндет 1799 ж. шешілді. 1809-1816 жылдары Лаплас дыбыс және барометрлік формуласын анықтау теңіз деңгейінің биіктігінен ауаның тығыздығына байланысты формуласының таралу жылдамдығы қабылданбады. Оның қызметі эксперименттік ғылымның айтарлықтай дамуына әкелді. Лаплас қызметінің нәтижелері көп болды, оның Талдау ықтималдықтар теориясы", - философия теориясы тәжірибесі "кітабында бірлескен жобасын ұсынады. Ол былай деген: ықтималдыққа қарау керек, жерде ғана ақпарат бөлігі белгісіз. Напалеон оған стерлинг атағын берді, сондай-ақ Лаплас Бурбонов атағын алды. Қазіргі заманғы ғалымдар пікірінше, Лаплас бірінші болып табылады.
Ломоносовтың кеңесшісі Г.В.Рихман жылу мөлшері түсінігін қарастырмас бұрын, нақты түрде калометрикалық формуланы және калориметрияның негізін қалады. Рихманның ісін ары қарай швед академигі Иогани Вильке (1732-1799 ж.ж ) және шотландтық химик Джозеф Блэк (1728-1799 ж) жалғастырды. Вильке 1772 жылы су мен қардың жылулығын зерттеу барысында жылудың бір бөлігі жоғолатынын байқады. Содан қар еруінің жасырын жылуы және жылусыйымдылық деген түсінікке келді, мұндай шешімге Блэкте келді, дегенмен Вильке алғаш болып температура және жылу ұғымын қарастырып жылусыйымдылық терминін енгізді. Вильке барлық мұз еріп кетпейінше термометрдегі температура бір қалыпты болатынына назар аударды. Міне, осыдан кейін Блэк жасырын жылу және буланудың жасырын жылуы деген ұғымға келді.
1829 жылы француз физигі, инженер Гюстав Гаспар Кориолис нүктенің айналмалы қозғалысында инерция күшімен келетін қосымша жылдамдық пайда болатынын дәлелдеді. Оның жұмысы динамикада үлкен рөл атқарды, ол Ж.Понселеден (1826ж.) бөлек жұмыс ұғымын енгізді. Термодинамиканың дамуына айтарлықтай үлесін С.Пуассон қосты. 1823 жылы ол ... жалғасы
Кіріспе
1. Динамика ғылымына қысқаша сипаттама
2. Динамиканың даму тарихы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Теориялық метеорология немесе оны метеорология деп атайды, динамикалық метеорология - бұл ғылым, теориялық әдістер арқылы атмосфераның қозғалысын зерттейді. Бұл физика ғылым саласы болса да, ешбір физика ғалымдарымен зерттелмеген. Ұлы физика ғалымдары бұл ғылым саласының бір бөлігін ғана зерттеген, бірақ, ғылым саласын дамытты.
Динамикалық метеорологияның даму тарихын б.з.б. 4ғ жатқызуға болады, Аристотельден бастау алады. Аристотель теориялық ғылым саласының негізін қалаған. Жаратылыстану ғылымына байланысты көптеген ғылыми еңбектер қалдырған. Аристотель б.з.б 384ж. Стагирда, дәрігерлер отбасында дүниеге келген. 18 жасында Афинадағы Платон академиясына оқуға түседі. Академия негізін қалаған Платон қайтыс болғанша 20 жыл бойы сонда қызмет атқарады. Ұстазы қайтыс болғаннан кейын Македония патшасының шақыртуымен Пелле астанасына келіп, сонда Александр Македонскиді тәрбиелейді. Б.д.б. 335 жылы Аристотель Афинаға қайта оралып озінің лицейін ашады. 332ж Эвбес аралында қайтыс болады.
Жас кезінен бастап Аристотель табиғатқа қызығады және Құдайдың барына сенеді. Аристотелдің ең алғаш атмосфералық қысымға байланысты Метеорология атты 4 томдық кітабы шығады. Бірінші кітабы - атмосфераның жоғарғы бөлігінде болатын құбылыстар жайында. Екінші кітабы - теңіз, жел, жерсілкінісі және найзағай жайлы. Үшінші кітабы - дауылдар жайлы. Бұл деректерге сүйене отырып, гректердің ежелгі дәуірден бастап метеорологиядан хабары бар екендігін білуге болады. Төртінші кітабы Төрт құбылыс атты кітабы.
1. Динамика ғылымына қысқаша сипаттама
Аристотельдің 4 кітаптан тұратын Метеорология кітабы. Бірінші кітап автордың пікірі бойынша атмосфераның жоғары қабатындағы болып жатқан құбылыстарға, яғни кометалар, аққан жұлдыздар, гидрометеоралар жайлы. Аристотельдің пайымдауынша жоғары қабаттар құрғақ және ыстық болады. Екінші кітап теңізге, желге, жер сілкіністеріне, найзағайларға арналған. Үшінші кітап дауылды, дүлейді, жарық құбылыстарын суреттейді, бұл, ежелгі гректердің метеорологиялық құбылыстармен ежелден таныс болғанын көрсетеді. Төртінші кітап 4 апаттың теориясы деп аталады.
Сурет - 1. Аристотельдің метеорология атты кітабы
Табиғаттағы судың айналысы туралы идея нақты соған тән. Аристотель желдің табиғатпен байланысы туралы , Апарктий, Траский, және Аргесттің (солтүстік, солтүстік -солтүстік - батыс, батыс - солтүстік - батыс), қалың бұлтты, егер олар өте қалың болмаса, оларды ығыстыра отыра, ашық ауа райын әкелетінін айтты. Олар егер өте күшті, өте суық болмаса, олардың іс- әрекеттері мүлде басқаша болады, олар басқа бұлттарды ығыстырмас бұрын, өзгелерінің булануын жиілетеді. Аргест және Эвр (шығыс - оңтүстік - шығыс) - құрғақ желдер, кейінгісі бас кезінде ғана құрғақ, аяқ жағында ылғалды. Мез (солтүстік-солтүстік-шығыс) және Апарктий басқаларынан көбірек қар әкледі, өйткені олар ең суықтары. Апарктий Траский, және Аргест, Нот (оңтүстік), Зефир (батыс) және ыстық Эвр сияқты бұршақ әкеледі. Кайкий (шығыс-солтүстік шығыс) аспанды орасан бұлттармен аспанды жабады, Липстің (батыс-оңтүстік - батыс) бұлттар соншалықты күшті емес. Табиғаттың басқарушылары желдер туралы идея б.з.д. екінші ғасырда Афинада тұрғызылған Андронник Киррестің Желдер мұнарасында бейнеленген. Мұнарада темір флюгер таяқшасымен жел соғатын бағытты нұсқап тұрса, сегіз бұрышты мұнараның мүсінінде мифологиялық фигуралардағы рәміздермен ауа райын әкелетін желдер бейнеленген.
Неге біз Аристотельден бастадық? Себебі Платонның академиясында сұхбат өнері дамыған, логикалық ойлауы бағаланған. Ол жерде математикалық дәлелдерге қызығушылық өте жоғары болған. Аристотельдің теориялық тұжырымдары жүздеген жылдар бойы шындық есебінде қабылданды. Орта ғасыр университеттерінде жаратылыстану Аристотельдің тұжырымдары бойынша жүргізілді. Оны тіпті Христан кейінгі табиғатты ашушы деп таныды. Аристотельддің ізін қуушыларды перепатетикалар деп атады, грек сөзінен аударғанда перипатос Липейдің жанындағы серуендейтін жер дегенді білдіреді. Аристотель талқылаулар арқылы осы немесе басққа да тұжырымдарға тоқталды. Ол алдына мақсат қойды, яғни болжамдар жасады, оларды логикалық қарама-қарсылықпен қарады және түйінді қорытындылар жасады. Тәжірибенің көп бөлшегін Аристотель лақтырып тастады. Құлдық дәуірінде жоғары ғылыми ортада философтар мен экспериментаторлардың өнері бағаланбады. Олар тек қана ойдың нәзік ойынын бағалайды. Аристотель төрт қарама қайшылықтар - құрғақшылық, ылғалдылық, жылу және суық негізгі төрт элементтерге: суық және құрғақ жер, суық және ылғалды су, жылы және ылғалды ауа және жылы құрғақ отқа бастау болады деп болжады. Бұл элементтер өздерінің алғашқы сапаларын бір агрегаттық жағдайдан екіншісіне өту арқылы өзгертіп бірінен-біріне өтеді. Аристотель өзін біріншіден философ деп санады. Б.з.д. 212 жылы Сиракуза қаласын басып алу кезінде ежелгі грек ғалымы физик және математик Архимед Рим жауынгерінің қолынан қаза тапты. Ол да жаратылыстану теориясына зор үлес қосты. Ол гидростатиканың негізін салып толқымалы денелердің тепе теңдігемен айналысты. Ол өзінің танымал заңын Толқымалы денелер туралы трактатында көрсетті. Бірақ Архимед тек теоретик қана болып қойған жоқ, сонымен қатар өз заманының көрнекті инженерінің бірі, машина мен техникалық аппараттардың құрастырушысы болды. Архимед б.з.д. 287 жылы Сиракузадағы Сицилия аралында дүниеге келді. Архимедтің әкесі - астроном Фидий - Сирокуздың басшысы Гиеронмен жақсы қарым - қатынаста болып, ұлына жақсы білім берді. Әкесінен алған білімін Архимед философ және геометр Эвклидпен , астроном Кононмен, геогроф және атақты Александр кітапханасының директоры Эратосфенмен достасқан Александрияда толықтырды. Оның есімі тұтас аңыздар қатарымен байланысты. Олардың бірінде Архимед өз заңын ваннаға түскенде өзінің денесінің суды ығыстырып жатқанын көргенде ашады. Ол ваннадан жалаңаш күйінде Эврика! ддеп жүгіріп шығады. Оған: Маған сүйеніш болатын нүктені беріңдер, мен жер шарын төңкеремін деген сөздерді де таңады. Архимедтті Сирокуздың алыбы деп атаған. Ол Эротосфенге жердің радиусы мен эклиптиканың иілген бұрышы өлшеуге көмектескен.
Ал кемпірқосақты ең бірінші кім түсіндірді?- 1220-1230 жылддар аралығында Польша жерінде Врославаның жанында дүниеге келген алғашқы поляк ғалымы Эразм Витело. Ол полька мен Германиядан шығып Болеслава Стыдлевойдың кезінде Польшаға қоныстанған азаматтан туған.
Римде жүрген кезде, ол 2 кітап жазды. Оның біреуі 10 томдық оптика жайындағы трактат жaне ол бөлек тамшылардың сәулелірінің шағылуынан кемпірқосақ пайда болады деген қорытындыға келді. Сонымен қатар, оптика жайында Леонардо да Винчи де айналысқан.Ол 1452 жылы 15 сәуірде кішігірім Винчи қалашығында дүниеге келді. 1469 жылы Леонарданың әкесі, Флоренцияға көшіп, ол жерде боз бала, сурет,сызу, анатомия, астрономия, физиология, физика, ботаника, геология, математика және механиканы ғылымдарын меңгерді және оларды математиканың жұмағы деп атаған. Ол механикадағы эксперименттік зерттеулерге қызықты және әр түрлі материалдардың қарсы күшін анықтауға тырысты, тракторияладағы снарядтардың ұшуын есептеуді үйренді.Леонардоның сақталған суреттердің ішінде тікұшактың және парашуттың бейнелері бар. Леонардо жарықтың күшін және жарықтың шығу көзімен арақашықтығының байланысын экспериментальды түрде анықтауға кірісті. Ол жарықтың, табиғи толқынның, суда, дыбыста таралуында ортақ байланыс бар екенін түсіндірді. Оның жұмыстары гидротехникаларды орнатуға байланысты, шыныдағы сұйықтықтардың орындау ретін жазды. Ол Паскаль ашқан заңға жақын болды. Сонымен қатар, Леонардо да Винчи жер тарихына қызықты. 1564 жылы15 ақпанда Галилео Галилей Флоренция жанындағы Арчетри қалашыгында, қарапайым отбасында дүниеге келді. Әкесі оның дәрігер болуын қалап , Пизаға оқуға жіберді. Галилео Галилей жоғарғы оқу орнында медицина және философия факультеттерінде оқыды. Ол жерде алғаш рет грек ғалымдарының еңбектерімен танысты. 25 жасында Пизада математиканың профессоры атанды. Пизада 3 жыл тұрған соң ,Падуяға көщті. Галилео Галилей ауа қысымы және оның көрсеткіштерімен айналысты. Ол,әсіресе, Архимедтің зерттеулеріне, яғни денелердің жүзу теориясына қызықты. Ол денелердің құлау заңдарын зерттеп, мынаны анықтады: көлемдері бірдей шойын мен ағаштан жасалган шарларды биік ғимарттан құлатқан кезде, бір мезетте жерге түсетінін анықтаған. Аздаған айырмашылықтар, ауаның қарсы тұру жылдамдықтары әсерінен болатынын түсіндірді. Сонымен қатар, ол термоскоптарды дайындаумен айналыcты.
1609 жылы Галилей телескоп құрастырып, Ай мен планеталарға бақылау жүргізді. Ол Юпитердің 4 серігін, Күннің бетіндегі дақты және Сатурнның сақинасын ашты. Бұл зерттеулер оған Коперниктің "Ғаламшардың құрылымы" теориясын қабылдауға мәжбүрледі. Оны инквизиция қудалап жүрді. Ол Коперниктің ілімінен бас тартуға және шіркеуде барша қоғамның алдында өз кінәсін мойындауға мәжбүр болды. Дәл сондай көзқараста болған Иоганн Кеплер де 1612 жылы Прага қаласындағы Тихо Браге обсерваториясынан қуылып, Ленц қаласына қоныстанды. Галилей өзінің күпірліктен ресми бас тартуының арқасында "Беседы о двух новых науках" атты ғылымдағы ұлы шығармасын инквизициядан қорғап қалды. Ол Коперниктің жүйесін ғылымның бір гипотезі ретінде талқылады. Галилейдің шәкірттері Торичелли мен Вивани, атмосфералық қысымды ашу құрметіне ие және олар ғылымның мызғымас күшін бейнелейтін Галилейдің табытының басында тұрды. 1637 жылы Галилейдің көзі көрмей, 1642 жылдың 8 қаңтарында дүниеден өтті. Ғылымның тарихында Галилей эксперименттік физиканың әкесі саналады. Эванджелист Торичелли - ғұлама Галилейдің шәкірті, сонымен қатар тәжірибе қолдаушысы болды. Торичелли 1608 жылы туған және 20 жасында Римде Галилейдің шәкірті Кастеллиден білім алған. Ол Галилейден кейін 5 жылдан соң, 1647 жылы қаза тапты. Торичелли алғаш рет амосфера қысымын атап өтті және"торичеллева пустота" болуы мүмкін екенін дәлелдеді. Біз қысымның төменгі жағында тұрғандықтан, ол Виваниге сол қысымды ішіне сынап құйылған бір жағы жабық түкшемен өлшеп көруді ұсынды. Олар ішіне сынап толтырылған түтікті ұзартып көргенде, сынап сәл жоғары көтерілді, сонымен қатар ішінде бос орын қалып қалды. Торичелли екі ұсыныс айтты: біріншіден, сынаптың жоғарғы жағы бос; екіншіден, сынап толық көтерілмейді,бұның себебі- ауа, өйткені ол ыдысқа қысым түсіріп тұр. Торичелли сынап биіктігін анықтап және ол су бағанының 114 бөлігін құрайтынын дәлелдеді. Дегенмен, сынап бағаны көрсеткіші бір жерде тұрмады, ол қысымның өзгеруіне байланысты құбылмалы болды. Сонымен, 1664 жылы атмосфералық қысымды өлшейтін алғашқы сынаты барометр жасалды. Эванджелист Торичелли теориялы метеорологияның басы деп санауға болатын өз жұмысын гидродинамика атынан жариялады.
1647 жылы атақты француз физигі, математик және де философ Блез Паскаль (1623-1662жж.) теориялық және эксперименттік жағынан Торичеллидің ұғымы бойынша таудың басында қысым етегіне қарағанда аз екенін қолдады. Болжамына көз жеткізді.Бұл жаңалық метеоролгия саласына зор маңызы тиді. Паскаль 1623 жылы 19 маусымында Клермон-Ферране қаласында дүние келген. Бала кезінен Паскаль басқалардан кабілетімен ерекшеленген. Әкесі математик болғандықтан баласының білімін арттыру үшін Париж қаласына көшіп келеді. Паскаль өзінің жиырма жасында көптеген теорияқ тужырымдарының авторы болған. 16 жасында ол суммирующую машинасын ойлап табады. Ол сұйықтың жоғарғы бетіндегі қысым сұйықтықтың ішіне барлық қалыпта жайылатынын туралы айтты. Озінің фиолософиялық ойында Паскаль: Біздің барлық касиетіміз бір ойда жатыр.Өз ойымызды Кеңістікте, уақытта бізді көтермелемейді. Негізгі принциптік мораль: жақсы ойлауды үйрену.
Торичелли мен Паскальдың еңбектеріне Роберт Бойль (1627-1691жж.) кызыққан болатын. Ол химик және физик әрі даулетті адам болған.Ғылым жолында қаражатын аямаған. Бойль ауаның серпімділігін зерттеген. U-тәрізді түтікті алып, оның соңы ашық жағына қарағанда қысқа, сынапты столб сығылған ауаның шамадан тыс серпімділігін теңестірді. Бойль сынаппен жабылған ауаның әрдайым қысып тұрса не болатынын тексерді. Оның көлемі әрдайым кішірейетінін байқаған кезде ол ауа мен қысым көлемінің нақты өлшемін жасады нәтижесіне өзгеріске ұшырайтытын байқады. Ал оның шәкірті Тоунли сынап столбысының биіктігімен ауа көлемінің арасындағы кері пропорционалдылықты ескерді. 1662 жылы Өзінің шешімдерін Роберт Бойль Защита докторины, относящейся к упругости и весу воздуха деген еңбегінде бөліседі.
Атмосфералық электр туралы туындайтын сұрақтардың бәріне атақты ағылшын журналисті және ғалым Бенджамен Франклин айналысқан. 1706 жылы 17 қаңтарында туылған. Франклин электрлік құбылысының жалпы теориясын ойлап шығарып, өте жақсы қазіргі кездегі қолданыстағы зарядталудың қарама-қарсы белгісі бар + және -енгізген болатын . 1750 жылы электр жайлы өз көзқарасын Лондон патшалығына ұсынған болатын. Ағылшын ғалымдары бұл ұсынысына мән бермей еңбегін жарыққа шығармады. Атмосфералық электрдің бар екеніне күмәнсіз сенген Франклин келесі нәтижелі ұсынысымен бөлісті. Ол сым арқылы жермен байланыстырып найзағайдың қатты жарқылынан қорғап қалатын құрал ойлап табады. Б.Франклинді осы құралының авторы десек те, оны 1752 жылы алғашқы рет Жан Далибар бұл құралды құрып қойған болатын.
Ғылыми көзқарасы жағынан Өз уақытынан 200 жылға М.В.Ломоносовтан алда келуде. Солтүстік Ресейдің ұлы әкесімен бірге балық аулауға Солтүстік Мұзды мұхитқа баратын. 14 жасында өзі арифметикамен граматиканы үйренеді. 1730 жылы жаяу Мәскеу қаласына оқуға кетеді. 1731 жылы Славяндық-грек-латын академиясына түсіп бітіргеннен кейін, Петербург университетіне, сосын Германия қаласындағы Марбургекий университетіне оқуға жіберілді. Фрайбугте ол химиямен тау-кен ісін оқыды.Ол кітаптар, поэмалар жазып бұдан басқа мектеп ,шахталар ашқан. Ең алғашқы орыс химия профессоры Ломоносов атанған. 1748 жылы теорияшы ретінде заттың қозғалу және сақталу заңын гидротермодинамикалық атмосфера ретінде нақтылады. Ломоносов кинетикалық газ теориясы және жылу теориясын келер ұрпаққа қалдырды.
Академик Г.Рихманмен бірге ол атмосфералық электрлікке тәжірибе жұмыстарын жасаған. Оның бастамасымен және жобасымен Мәскеу Универитеті ашылған болатын.
XVIII ғасырдың атақты англиялық ғалымы Генри Каведишқа судың және ауаның құрамының ашылуы тиесілі, сонымен қатар сутегі мен көмірқышқыл газы, Жердің орташа тығыздығының анықтамасы. Ол аса бақуатты адам болған, әкесі қаза болғаннан соң мол байлықтың мұрагері болып қалған, бірақ ақшаға аз қызығушылық танытқан. Ол өте қарапайым өмір сүрген барлық ақшасын ғылыми кітаптар мен оқу құралдарына, аппаратуралар мен химикаттарға жұмсаған. Ол алғашқылардың бірі болып электрдің ауаға әсерін зерттеумен айналысқан. Жұмысының нәтижесінде ауаға әсер ететін электр ұшқынының әсерінен азот оксиды пайда болатынын ашқан. Екі жүз жыл өткен соң осы принцип бойынша азот қышқылын шығаруды бастады. Тірі кезінде өзінің еңбектерін жарияламаған. Онымен қаза болғаннан кейін көп жылдан соң ағылшын ғалымдары айналысты.
XVIII ғасырда Петербургтық ғылыми Академиясында үлкен ғалым-теориктер және экспериментаторлар жұмыс істеді.Олардың арасында Даниил Бернулли және Леонард Эйлер болды. Сол уақытты физикаға дифференциалдық және интегралдық есептеу әдісі келген. Ашылулардың математика саласындағы авторы Иоганн Бернулли, Даниилдың әкесі. Ағасы Якобпен бірге вариациялық есептеудің негізін салды. Біз Бернулли лемнискаты, Бернулли саны, Бернулли полиномы, Бернулли теоремасы туралы айтқанда, біз Иоганн Бернуллиді негіз қылып айтамыз. Ол неміс математигі Лейбництің шәкірті, Швейцарияда өмір сүрген, Гронинген Университітінің (Голландия) профессоры, сонымен бірге Петербургтік ғылыми академиясының құрметті мүшесі және сол басылымда 9 жұмысын жариялаған. Ол алғашқы болып систематикалық жүйелі дифференциальдық және интегралдық есептеулерді ойлап тапты. Физик ретінде ол жұмысына және қарама қарсы денелердің қозғалысына дәл анықтама берді. Біз Бернулли теңдеуін немесе Бойль-Мариот заң қорытынсын қолданғанда негіз ретінде кинетикалық газдың теориясын алдық, бұл теория Даниил Бернулли жайлы. Даниил Бернулли атақты Гидродинамика еңбегінің авторы, 1738 жылы жарыққа шыққан және Иоганн Бернуллидің ұлы. Ол газдың кинетикалық теориясын дамытқан және Бернуллидің сұйықтық өтетін теңдеуін қалыптастырған. Д.Бернуллиді жылу туралы сұрақ қызықтырған , әсіресе температураға қатысты ауаның тығыздығына көп назар аударды .
Механиканың Атланттық механикаға алмасу кезінде Петербургтік академик Леонард Эйлер және париждік академик Жозеф Луи Лагранж үлкен рөл атқарды. Эйлер және Лагранж әртүрлі уақытта Берлин ғылым Академиясында жұмыс істеген, 1759 жылы Эйлердің айтуы бойынша кирген, 1766 жылдан 1787 жылға дейін Берлин академиясында физико-математикалық кластың филиал президентінің орнын алмастырған. Эйлер Берлин және Париж Академиясының академигі және Лондон Корольдық қоғамының мүшесі болған. Эйлер 4(15) сәуірде 1707 жылы дүниеге келген, Базелде Швейцарияда. Оның әкесі ауылдық пастор болған. Жас кезінде Якоб Бернуллидің басшылығымен математиканы табысты зерттеген. Леонард біріншісабақты әкесінен алған. Гимназиядағы соңғы сыныбынол Базелде өткен сонымен бірге университетке лекция тыңдауға барып тұрған, ол жерде Иоганн Бернулли сабақ берген. 1723 жылы Леонард магистр дәрежесін алған. Физиология жайында өткенде Эйлер гидродинамикалық қанайналыммен айналысты. Эйлер күш бірдей егер салмақпен пропорционалды болса деген ой ұсынды. Өзінің Механикасында ол түзусызықты қозғалыс үшін динамика теңдеуін ұсынды.
dv=npdtA , (1)
мұндағы, dv-дифференциалды жылдамдық, dt- уақыт, n- пропорционалдық коэффициенті, р-күш, А- салмақ.
Қатты күштің қозғалыс теориясында Эйлер қозғалыс теңдеуін жазды, қозғалысты 3түзусызықты ось компонеттері х,у және z.
d2xdt2=λpA, d2ydt2=λqA, d2zdt2=λrA, (2)
p,q,r- координат осьтеріның қолданбалы күшінің компоненттері, А- салмақ, 𝛌- пропорционалдық коэффициенті, бірлік таңдаудың анықтауымен.
Ол Ньютонның механикасына негізгі түсінік берді және Ньютонның ІІ заңын бірінші орынға қойды, барлық механиканың өзегі етіп, аналитикалық формасын берді. Теориялық метеорологияда қолданылатын үздіксіздік теңдеуі, бұл Эйлер ұсынған теңдеу. Олар ұсынған бұл теңдеулер әлі күнге дейін механика және гидродинамика оқулықтарында қолданылады. Кейде қазіргі студенттерден оқу қиын дегенді естуге тура келеді. Бірақ көбісі нағыз ғылыми жұмыспен танысып отыратынын біле бермейді. Леонард Эйлер артына 850 ғылыми жұмыс қалдырған. Ол өлер шағында соқыр болып қалған, өзінің теорияларын жақындарына ауызша айтып берген, айтса да қиын математикалық ілімдерін айтқан. Соқыр болса да, есептеу таблицаларын жасауға кіріскен, 3 айда істейтін жұмысты 3 күнде бітірген. Осындай қиын жағдайда да, оған жұмыс істеуге тура келген. Ол Ресейден Пруссиоға оралғанда оны императордың қызы жылы қарсы алды. Жағдайыңыз қалай деген сұраққа, ол үндемеді. Ал сізге не болды, Эйлер мырза деген сұраққа былай деп жауап берді: Мен Анна Иоановнадан келдім. Ол жерде сөз айтсаң, өлім жазасына кеседі!. Ал Урбен Жан Жозеф Леверье қатты науөас көрінді. Ауруы асқынған кезде кейде Париж абсерватория ауласына жүгіріп шығып қатты аурырғанға шыдамай шыңғыратын. Ауруы басыла салысмен қауырсынын, есептеулерін қолына алып жаңа планета ашатын. Қазіргі кезде Санкт-Петербургте Л.Эйлер атындағы математикалық институт бар.
1769 жылы Н. Л. Логранж сол теңдеуді тапты да жазды, тек Логранн координатасында. Ол аналитикалық механиканың аяқталған жүйесін тұрғызды, ғылыми теория ретінде. Логранждың аналитикалық механикасы 2 бағыттан тұрады: статика және динамика. Ол статиканы тыныштық жағдайдағы ғылым ретінде, ал динамиканы қозғалыс тудыратын ғылым ретінде анықтады ол формуланы аналитикалық жолмен құрды, ол теңдеу құрған формула энергияның сақталу заңы мен дифференциалды құрылыс теңдеуін көрсетті. Логранж көптеген ауқымды сұрқтарға жауап болатын теориялық физиканы, оның ішінде теориялық метеорологияны ашты. Логранждың айтуынша егер қозғалысқа қарай бағытталған күштің белгілі бір бөлігін бөліп алса, бұл күш бір қалыпты жағдайға келеді. Осыдан ол негізгі статика теңдеуін, негізгі динамика теңдеуін алды.
Ол Ньютонның механикасына негізгі түсінік берді және Ньютонның ІІ заңын 1-ші орынға қойды, барлық механиканың өзегі етіп, аналитикалық формасын берді. (Үздіксіздік теңдеуі) Теориялық метеорологияда қолданылатын үздіксіздік теңдеуі, бұл эйлер ұсынған теңдеу. Олар ұсынған бұл теңдеулер әлі күнге дейін механика және гидродинамика оқулықтарында қолданылады. Кейде қазіргі студенттерден оқу қиын дегенді естуге тура келеді. Бірақ көбісі нағыз ғылыми жұмыспен танысып отыратынын біле бермейді. Леонард Эйлер 850 ғылыми жерасты орнынан қалдырған. Ол өлер шағында соқыр болып қалған, өзінің теорияларын жақындарына ауызша айтып берген, айтсада қиын математикалық ілімдерін айтқан. Соқыр болса да, есептеу таблицаларын жасауға кіріскен, 3 айда істейтін жумысты 3 күнде бітірген. Осындай қиын жағдайда да, оған жұмыс істеуге тура келген. Ол Ресейден Пруссиоға оралғанда оны императордың қызы жылы қарсы алды. Жағдайыңыз қалай деген сұраққа, ол үндемеді. Ал сізге не болды, Эйлер мырза деген сұраққа былай деп жауап берді: Мен Анна Иоановнадан келдім. Ол жерде сөз айтсаң, өлім жазасына кеседі!. Ал Урбен Жан Жозеф Леверье қатты науөас көрінді. Ауруы асқынған кезде кейде Париж абсерватория ауласына жүгіріп шығып қатты аурырғанға шыдамай шыңғыратын. Ауруы басыла салысмен қауырсынын, есептеулерін қолына алып жаңа планета ашатын. Қазіргі кезде Санкт-Петербургте Л.Эйлер атындағы математикалық институт бар.
Лагранж аналитикалық әдістерді әзірледі, , классикалық механиканы зерттеген бірінші тарихшы болды . Лагранж 1736 жылы қаңтарда Туринде дүниеге келген , 19 жасында артиллериялық мектепті бітіріп, сонда профессор атанды. Ол 1788 жылы Париждегі Ұлы француз төңкерісі қарсаңында , Комиссия төрағасы бойынша метрикалық шараларға, педагогикалық жұмысқа белсенді араласты, Политехникалық мектепте жетекші , ғылыми орталықта-математика ғылымдарының кандидаты болды. Сол жылдары Лагранж Наполеон империясының сенатор кавалері, Құрметті Легионы атанды . Лагранж 10 сәуір 1813 жылы қайтыс болды. Маркиз Пьер Симон Лаплас қайта ұйымдастыру жоғары білім беру жүйесіне, одан кейін Ұлы француз - Қалыпты құру және Политехникалық мектеп революциясына қатысты. Ол 23 наурыз 1749 ж. Нормандиядағы Бомон деген жерде шаруа отбасында дүниеге келген, 1770 ж. ұсынымдар беретін хатпен - ол Парижге келді. Даламбердің көмегімен Лаплас жұмысқа әскери мектеп оқытушысы, содан кейін емтихан алушы " корольдік университеттің артиллерист болды. Жас Бонапарт осында оқыған. "1790 ж. Лаплас мер и весов палатасының төрағасы болып сайланды, онда жұмыс істеді, Лагранж Лавуазьеде жұмыс істеген кезінде, өзара бөліп алады, ал 1795 жылы Долгот Бюросының жетекшісі болды, ол Жер меридианасының ұзындығын өлшеумен айналысты.
Пьер Симон Лаплас " 1779-1784 жылдары Лавуазьемен бірге теориясымен айналысты, өзара бөліп алды, ал 1788 жылы ол динамикалық теория бойынша еңбегін жариялады, дегенмен соңғы міндет 1799 ж. шешілді. 1809-1816 жылдары Лаплас дыбыс және барометрлік формуласын анықтау теңіз деңгейінің биіктігінен ауаның тығыздығына байланысты формуласының таралу жылдамдығы қабылданбады. Оның қызметі эксперименттік ғылымның айтарлықтай дамуына әкелді. Лаплас қызметінің нәтижелері көп болды, оның Талдау ықтималдықтар теориясы", - философия теориясы тәжірибесі "кітабында бірлескен жобасын ұсынады. Ол былай деген: ықтималдыққа қарау керек, жерде ғана ақпарат бөлігі белгісіз. Напалеон оған стерлинг атағын берді, сондай-ақ Лаплас Бурбонов атағын алды. Қазіргі заманғы ғалымдар пікірінше, Лаплас бірінші болып табылады.
Ломоносовтың кеңесшісі Г.В.Рихман жылу мөлшері түсінігін қарастырмас бұрын, нақты түрде калометрикалық формуланы және калориметрияның негізін қалады. Рихманның ісін ары қарай швед академигі Иогани Вильке (1732-1799 ж.ж ) және шотландтық химик Джозеф Блэк (1728-1799 ж) жалғастырды. Вильке 1772 жылы су мен қардың жылулығын зерттеу барысында жылудың бір бөлігі жоғолатынын байқады. Содан қар еруінің жасырын жылуы және жылусыйымдылық деген түсінікке келді, мұндай шешімге Блэкте келді, дегенмен Вильке алғаш болып температура және жылу ұғымын қарастырып жылусыйымдылық терминін енгізді. Вильке барлық мұз еріп кетпейінше термометрдегі температура бір қалыпты болатынына назар аударды. Міне, осыдан кейін Блэк жасырын жылу және буланудың жасырын жылуы деген ұғымға келді.
1829 жылы француз физигі, инженер Гюстав Гаспар Кориолис нүктенің айналмалы қозғалысында инерция күшімен келетін қосымша жылдамдық пайда болатынын дәлелдеді. Оның жұмысы динамикада үлкен рөл атқарды, ол Ж.Понселеден (1826ж.) бөлек жұмыс ұғымын енгізді. Термодинамиканың дамуына айтарлықтай үлесін С.Пуассон қосты. 1823 жылы ол ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz