Мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың міндеттері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

М А З М Ұ Н Ы:

КІРІСПЕ . . . 3

І. МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА КӨРКЕМ ШЫҒАРМА АРҚЫЛЫ ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТАЛҒАМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ

1. 1. Мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың міндеттері . . . 6

1. 2. Мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың негізгі құралдары . . . 12

ІІ. КӨРКЕМ ШЫҒАРМА АРҚЫЛЫ МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА ЭСТЕТИКАЛЫҚ ТАЛҒАМЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ

2. 1. Көркем шығарма арқылы мектеп жасына дейінгі балаларға эстетикалық талғамын қалыптастырудың формалары мен түрлері . . . 17

2. 2 Көркем шығарма арқылы мектеп жасына дейінгі балаларға эстетикалық талғамын қалыптастырудың әдістемесі . . . 19

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 25

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 26

ҚОСЫМША . . . 27

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі. Еліміздің төл Конституциясы, жаңадан қабылдаған Тіл туралы және Білім туралы Заңдарында бүкіл қоғамның, сол сияқты жеке тұлғаның мәдени және рухани дамуының басты құралы жас ұрпаққа білім беру мен ғылымды, мәдениет пен өнерді заман талабына сәйкес өркендете отырып, балалардың бойында имандылық, эстетикалық, адамгершілік, ізгілік қасиеттерді қалыптастыру мәселелеріне ерекше көңіл аударылған. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының алдында тұрған жауапты міндеттердің бірі ел экономикасын жаңа бағытта жеделдетіп дамыту. Бұл жөнінде ел басы Н. Ә. Назарбаев «Қазақстан-2030» стратегиясында:

« . . . барлық қазақстандықтардың өсіп өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы, экономиканы дамытудағы жетекші фактор», - деп атап көрсетті.

Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі «Балапан» бағдарламасы Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 29 қаңтардағы «Жаңа онжылдық - Жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» атты Қазақстан халқына Жолдауын және Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 қаңтардағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын іске асыру мақсатында әзірленген.

Көркем шығарманың дүниетанымдық ықпалы, тәлім-тәрбиелік мкаңызы жайлы зерттеу дәстүрі ертеден қалып алып, дамып келеді. Кезінде қазақ даласындағы ұлы ғұламалар (Әл-Фараби, Жүсіп Баласағұн, Қожа Ахмет Иассауи, Махмұт Қашқари т. б. ) күміс көмей, жез таңдай ақын-жыраулар (Бұхар жырау, Шалкиіз, Доспамбет, т. б. ) болашақ жастарды имандылық, адалдық, шыншылдық, әсемдік, сұлулықты тани білуге шақырған халық даналығын жас ұрпақтарды тәрбиелеудің негізгі құралы деп есептеген.

Олардың эстетикалық, рухани дамуына, қоршаған орта, табиғат, заттар мен құбылыстардың әсемдігі мен ерекшелігі, үлкендердің еңбегі, адамдардың тұрмысы жайындағы дүниетанымдық көзқарасының жарасымды қалыптасуына көркем шығарманың зор ықпалы туралы теориялық ой-пікрлер, ерте грек ойшылдарының (Аристотель, Платон) философиялық, этетикалық пікірлерінен, орта ғасыр ғұламаларының (А. Августин, Фома Аквинский) ой топшылауларынан, қайта өрлеу дәуіріндегі (Леонардо да Винчи, Л. Альберти, А. Дюрер т. б. ) қайраткерлердің еңбектерінен, француз ағартушыларының (Ф. М. Вольтер, Д. Дидро, Ж. Ж. Руссо), ағылшын философтарының (Э. Хатчесон, Г. Аддисон, Э. Брек, Д. Юм, Г. Хом) және бұдан кейінгілердің (И. Кант, Г. В. Гегель) философиялық, эстетикалық тұжырымдарынан бастау алады[1] .

Бұл саладағы ой-пікірлердің әрі қарай дамуына Н. А. Добролюбов, В. Г. Белинский, Н. Г. Чернышевский сияқты орыс-демократ жазушылары өз үлестерін қосты.

Эстетикалық тәрбиенің педагогикалық негізі мен тәжірибелік мәселелерін зерттеуде К. Д. Ушинский, П. П. Блонский, А. С. Макаренко, А. П. Усова, С. Т. Щацкий, В. А. Сухомлинскийдің т. б. еңбектерін атауға болады. Сонымен қатар, мектеп жасына дейінгі балаларға бейнелеу өнері арқылы эстетикалық тәрбие беру мәселелерін ғалымдар Г. Н. Доронова, В. А. Езикеева, В. Б. Косминская, Т. С. Комарова, Т. Г. Казакова, Н. П. Сакулина, Н. Б. Халезова және т. б. зерделеп, зерттеу еңбектерін жазды.

Ал, эстетикалық тәрбиенің психологиялық аспектілерін Л. С. Выготский, Б. Г. Ананьев, Е. И. Игнатов, А. Н. Леонтьев, Б. М. Теплов, П. М. Яковсон, А. В. Запорожец, В. С. Мухина, А. А. Люблинскаяның т. б. зерттеу еңбектерінде қарастырылады.

Көршілес тәуелсіз мемлекеттерде мектепке дейінгі мекемелер мен бастауыш мектептердегі эстетикалық тәрбие беруді жетілдірудің жолдарын, әдіс-тәсілдерін: Р. Абдукадиров, З. Д. Киекбаев, Ғ. Х. Мурадов (Өзбекстан), А. М. Магомедов(Дағыстан), М. Рахимова, Ж. М. Оразбаева (Қырғызстан), С. Раймова( Татарстан) т. б. зерттеген.

Бұл зерттеулердің біз үшін құндылығы, әр ұлттың эстетикалық тәрбие берудегі белгілі бір мақсатқа жету барысында пайдаланған мазмұндар мен әдіс-тәсілдерін мектеп жасына дейінгі балалардың эстетикалық сана сезімі мен талғамын, көзқарасы мен қызығушылығын дамытуда қолдануға болады.

Ұлттық мәдениет пен жеке тұлғаның рухани және жан-жақты дамуындағы көркем шығарманың әсері мен оқу, білімнің маңызы туралы Шоқан Уалиханов, Ыбырай Алтынсарин, Абай Құнанбаев, Мағжан Жұмабаев, Жүсіпбек Аймауытов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов сынды халқымыздың ағартушы - қайраткерлері құнды пікірлер айтқан.

Елімізде қазақ әйелдерінің арасынан шыққан алғашқы педагогтар Н. Құлжанова, М. Бегалиева, М. Ниязова, Ш. Иманбаева т. б. ғылыми еңбектерінде эстетикалық тәрбиені, әсіресе, мектеп жасына дейінгі балалар тәрбиесінің өзекті мәселелері ретінде көтерген.

Республика көлемінде мектепке дейінгі балалардың психологиялық мәселелері Т. Тәжібаева, С. Балаубаев, М. Мұқанов, Ә. Алдамұратов, Х. Шериазданова, Ғ. Ракимбеков, А. Нұрахұнова т. б. сияқты психолог-ғалымдардың еңбектерінде зерделенсе, балалар көркем шығармаларының тәлімдік мәнін М. Ғабдуллин, Б. Момышұлы, Б. Адамбаев, Ш. Ахметов, М. Әлімбаев, Қ. Жарықбаев, С. Қалиев, Ә. Табылдиев, М. Балтабаев, М. Бөлеев, З. Ахметова, М. Құрсабаев, М. Смайылова, М. Оразаев, С. Ұзақбаева, Қ. Қожахметова т. б. сияқты педагог-ғалымдар зерделеген[2] .

Елімізде мектепке дейінгі тәрбиенің ғылыми-теориялық және әдістемелік мәселелерін зерттеген: Б. Баймұратова, Қ. Меңдаяқова, М. С. Сәтімбекова, Р. Аралбаева, Р. М. Жұмағожина, А. К. Меңжанова, Ф. Жұмабекова, Г. Меңлібекова, Ә. С. Әмірова, М. Т. Тұрыскелдина, Н. Храпченкова, Т. Иманбеков, Т. А. Левченко, А. Е. Манкеш, С. Жиенбаева т. б. педагог-ғалымдардың еңбектерін атауға болады. Бұл ғылыми-педагогикалық еңбектердің құндылығы, республикадағы мектепке дейінгі мекемелердің тәрбиелеу және білім беру іс-тәжірибелері талданып оны ұйымдастарудың мазмұндарын, әдіс-тәсілдерін жаңартуда басшылыққа алатын ғылыми-әдістемелік ұсыныстар болып саналуымен қатар, зерттеу жұмысымыздың бағыт-бағдарын белгілеуге жағдай туғызды.

Бұл қайшылықтардың шешімін табуға себепші болатын педагогикалық шарттарды қарастыру зерттеу жұмысымыздың өзекті мәселесі болмақ. Оның көкейкестілігі мен ғылыми-педагогикалық тұрғыдан зерттелмегендігі, тақырыпты « Мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастыру » деп таңдауымызға негіз болды.

Зерттеудің мақсаты: мектепке дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың теориялық тұрғыдан негіздеп, оның әдістемесін жасау.

Зерттеу нысаны: балабақшалардағы тәрбиелік-білім беру кешендері.

Зерттеу пәні: мектепке дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың үрдісі.

Зерттеудің міндеттері:

- мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың жүйесін ғылыми-педагогикалық тұрғыдан негіздеу;

- мектепке дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық тәрбие берудің мүмкіндіктерін ашып, моделін құрып, өлшемдерін, көрсеткіштерін және деңгейлерін айқындау;

- мектепке дейінгі балаларына көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың мазмұндарын сұрыптау, оны ұйымдастырып іске асырудың педагогикалық шарттарын саралау;

- балабақшалардағы тәрбиелеу және білім беру үрдісіне көркем шығарма материалдарын ендіруге байланысты ғылыми әдістемелік нұсқаулар беру.

« Көркем шығарма арқылы мектеп жасына дейінгі балаларға эстетикалық талғамын қалыптастырудың әдістемесі» деген екінші бөлімде мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың мүмкіндіктері тәжірибе арқылы зерттеліп, ғылыми тұрғыдан негізделді. Тәрбиешілерге арналған курстың бағдарламасы мен балабақша балаларына көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың қосымша бағдарламасы жасалды, көркем шығарма мүмкіндіктері ашылып, өлшемдері мен деңгейлері анықталды, тәжірибелік-эксперимент жұмыстарының нәтижелері қорытындыланды.

Қорытындыда мәселені зерттеудің нәтижесінде анықталған тұжырымдар және мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың мазмұндары мен оның құрылымын жетілдіру жайлы ұсыныстар берілді. [3]

І. Мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың ғылыми практикалық негіздері

1. 1. Мектеп жасына дейінгі балаларға көркем шығарма арқылы эстетикалық талғамын қалыптастырудың міндеттері

Эстетикалық тәрбие - қоғамдық дамудың әрқилы кезеңдерін бастан өткізіп келе жатқан тарихи құбылыс. Адамға табиғатты және өнер мен сұлулық заңдылықтарын эстетикалық тұрғыдан түсіндірудің тұңғыш теориялық ұғымдары құл иеленуші қоғам кезеңіне жатады. Алғашқы эстетикалық тұжырымдар Индияның, Египеттің, Қытайдың, Мисопатомияның, Ассирияның, Вавилонның әдеби естеліктерінде бейнеленеді. Соның ішінде эстетикалық тәрбие туралы ең алдыңғы ой пікірлер Греция ойшыларының үлесіне тиіп, шығыс елінің тамаша ойшылдарының бірі - Әл-Фараби дәуірінен басталған. Ежелгі Грецияда эстетикалық тәрбие мәселесі философиялық жүйенің ажырамас бір бөлігі іспеттес қарастырылды.

Эстетиканың ғылым ретінде жеке философиялық пәнге айналу кезеңі ХҮІІІ ғасырдан басталады. Себебі, ХҮІІІ ғасырдың басында жарық көрген ғылыми еңбектердің көпшілігі сұлулық, әсемдік, талғам деген түсініктерге жауап берумен қатар, олардың адам өміріндегі маңызын ашуға бағытталған.

Неміс оқымыстысы А. Г. Баумгартен өз еңбегінде гректің «эстезис» (сезім, сезімдік қабылдау) деген сөзінен шыққан «эстетика» терминін тұңғыш қолданып, оған жаңа философиялық пән ретінде қарауды талап ететін сезімдік тану теориясы деп түсіндіреді. [4]

Бүгінде қоғамның жаңару дәуірінде эстетикалық тәрбиеге ерекше мән беріліп отыр. Мәселен: Б. Т. Лихачев ғылыми еңбегінде эстетикалық тәрбие - қоғамдық өмірдегі, табиғаттағы, адамдардың іс-әрекетіндегі сұлулықты, әсемдікті түсіне, қабылдай білу жүйесі деп анықтама берсе, ғалымдар Н. И. Киященко мен Н. И. Лейзеров: эстетикалық тәрбие сұлулық және эстетикалық даму заңдылықтарына сай, сұлулық пен әсемдікті бағалай алу қабілетін жетілдіруге бағытталған мақсатты жүйе деп санаған. Эстетикалық тәрбие дегеніміз - қоршаған дүниенің, өнердің сұлулығын баланың көру және сол сұлулықты жасау қабілетін дамыту мақсатымен оның жеке басына ықпал етудің мақсатты түрде бағытталған, жүйелі үдеріс. Эстетикалық тәрбие дегеніміз - өте кең ұғым. Оған табиғатқа, еңбекке, қоғам өміріне, тұрмысқа, өнерге эстетикалық қатынасты тәрбиелеу кіреді. Алайда өнерді танып, білудің көп қырлы және өзіндік ерекшелігі мол екені соншалық, ол эстетикалық тәрбиенің жалпы жүйесінің ерекше бөлімі ретінде дараланады. Балаларды өнер құралдарымен тәрбиелеу көркемдік тәрбие пәнін құрайды. Тәрбиеші баланы сұлулықты қабылдауға, оған эмоциялық жауап беруге, сондай-ақ, эстетикалық ұғым, эстетикалық пікір, эстетикалық баға беру қасиетін қалыптастыруға жетелеп апаруға тиіс. Эстетикалық даму - баланың эстетикалық нәр алуға мүмкіндік тудыратын сезім мүшелері мен шығармашылық қабілетін ұштау, өмірдегі, көркемөнердегі әсемдікті түсінуіне, оны қабылдауына педагогикалық жағынан ықпал ету арқылы баланың эстетикалық сезімін дамыту.

Эстетикалық сезім дегеніміз - өмірдегі, көркем өнердегі әсемдікті қабылдаудан туатын эстетикалық нәр алу, толқу, рақаттану. Ол - адам табиғатына ғана тән жоғары сезім. Мектепке дейінгі балалардың қолынан көркем-өнердің барлық түрі: әңгіме құрастыру, өлең құрастыру, ән айту, сурет салу, жапсыру сияқты іс-әрекеттің бәрі келеді. Олардың орасан мол өзіндік ерекшелігі бар, ол ерекшелік балалардың шындықты соншалықты пәк, тікелей бейнелейтіндігінде, ғаламат шынайылығында, бейнелейтін нәрсенің шындығына сенетіндігінде, көрушілер мен тыңдаушылар жөнінде қам жемейтіндігінде. Осы кезеңнің өзінде балалардың, көркем-шығармашы-лық қабілеттері дами бастайды, бұл ойдың тууынан, оның іске айналуынан, өзінің білімі мен әсерін ұштастыра білуінен, сезімі мен ойын білдірген кездегі ғаламат шынайылығынан көрінеді. Бұл балалардың эстетикалық талғамын қалыптастыруға ықпал етеді. Эстетикалық талғам - кең ұғым, ол өнердің терең мағыналы, тамаша шығармаларын түсінуді, содан ләззат алуды ғана емес, табиғаттың, еңбектің, тұрмыстың, киімнің сұлулығын түсінуді де қамтиды. Балалардың эстетикалық талғамын қалыптастыруда оқыту үлкен рөл атқарады. Мектепке дейінгі жаста балалар оқу үстінде балалар әде-биетінің, музыканың, сурет өнерінің жасына лайық шынайы өнер шығармаларын тани білуді, сүюді үйренеді. Балалардың көркемдік қабілеттерін, олардың эстетикалық сезімдері мен ұғымдарын, әсемдікті бағалай білуін дамыта отырып, педагог кейінірек адамның рухани байлығы қалыптасатын негіздерді қалай береді. [5]

Балаға өмір сұлулығын сезінуді және түсінуді үйрету - ересектердің ұзақ жұмысын керек ететін күрделі де қиын міндет.

Эстетикалық тәрбиенің міндеттері:

баланың эстетикалық қабылдауын жүйелі түрде дамыту;
балалардың эстетикалық түсінігі мен құштарлығын, сезімталдық қабілетін дамыту;

• балалардың көркемдік талғамын тәрбиелеу.

Эстетикалық тәрбиенің құралдары: қоршаған дүние, табиғи орта, күнделікті тұрмыс эстетикасы, табиғаттан, өмірден алған әсері, көркем әдебиет шығармалары, музыкалық туындылар, бейнелеу өнері, мерекелер мен са-уықтар. Мереке кездерінде балалар бақшасында өнердің әр түрі балаларға өзінің бар ерекшелігімен және бірлігімен ықпал жасайды. Мерекелер мектеп жасына дейінгі балаларға қатты әсер етеді, олардың есінде ұзақ сақталады да, эстетикалық тәрбиенің маңызды құралына айналады. Эстетикалық тәрбиені жүзеге асыруда балабақшаның алатын орны ерекше. Дегенмен де отбасы-ның рөлі де зор болмақ. Балабақша мен отбасының бірлескен ықпалының бірлігі жағдайында ғана эстетикалық тәрбие міндеттерін толық көлемде жүзеге асыруға болады. Балалардың әрқайсысы музыкант немесе суретші болмауы мүмкін бірақ, әрбір баланың өнерге сүйіспеншілігі мен ықыласын тәрбиелеуге, эстетикалық талғамын, көркемдік талғампаздығын, музыканы түсінуін, сурет салудың қарапайым дағдыларын қалыптастыруға болады. Ол арқылы эстетикалық тәрбиенің негізі қаланады.

Эстетикалық тәрбиенің әдістері: бақылауды ұйымдастыру, әңгімелесу, түсіндіру, өнер туындыларын көру, қызықтыру, серуен, үлгі көрсету, іс-әрекетті ұйымдастыру, бейнелеу өнеріндегі әрекеті үшін мадақтау жөне жетістіктерін бағалау.

Балалардың эстетикалық тәрбиесі тұрмыс эстетикасымен, еңбектегі, табиғаттағы, қоғамдық құбылыстардағы өсемдікпен таныстыру жолымен жөне өнер құралдары арқылы жүзеге асырылады. Балабақшадағы тұрмыс эстетикасы көркем қарапайымдылықтан, күнделікті тұтынылатын заттардың ақылмен таңдалып алынуынан, әр заттың өз орнында жарасып тұруынан, басы артық еш нәрсе болмауынан көрінеді. Қабырғалардың бояуы жайдары, ашық болуы тиіс. Балабақшаны безендіруге қойылатын талап балалардың өмірі мен денсаулығын қорғау міндеттерімен, олармен жүргізілетін тәрбие жұмысының мазмұнымен анықталады. Олардың ішіндегі ең бастылары:

Үй жиһаздарының пайдалылығы, жабдықтардың тәжірибелік тұрғыдан қажеттілігі.
Тазалық, қарапайымдылық, әдемілік.
Әрбір заттың көзге сүйкімді, анық көрінуін қамтамасыз ететіндей түс пен жарықтың дұрыс ұштасуы.
Безендірудің барлық компоненттері біртұтас ансамбль құрайтын болуға тиіс.

Эстетикалық тәрбиенің мәні мен міндеттері айқындалады. Сондай-ақ, эстетикалық тәрбиенің негізгі құралдары, көркемөнер құралдары, көркемөнер шығармалары, бейнелеу өнері, эстетикалық тәрбиенің әдістері қарастырылады. Эстетикалық тәрбиенің мектепке дейінгі жастағы жүйелі жүргізілуіне көңіл бөліп және оны ұйымдастырудың жолдарын меңгереді.

Дәрісте ұсынылған материалдарды студенттер толық меңгеру үшін төмендегідей мәселелерге басым көңіл бөлуі керек:

эстетикалық тәрбиеге байланысты негізгі тірек түсініктердің мәнін ашып, мағынасын түсіне білуі;
эстетикалық тәрбиенің мақсаты мен міндеттерін нақты білу;
эстетикалық тәрбиенің мазмұны мен құралдарын айқындай білу;
эстетикалық тәрбиенің шарттары мен қағидаларын және құралдарын жете түсінуі;
эстетикалық тәрбиенің негізгі құралдарына, әдіс-тәсілдеріне талдау жасай білуі, тәжірибелік жүмыстар жүргізуге жаттығуы қажет.

Эстетиканың басты категориялары болып эстетикалық, әсемдік, ұсқынсыздық, қасірет, сайқымазақтық табылады. [6]

Эстетикалық тәжірибе адам баласына өте ерте замандардан тән болды, оның алғашқы көрінісі архаикалық адамның протоэстетикалық практикасынан көрінеді. Яғни олардың өз тұрмысын әрлендіру үшін жасаған, қазіргі кезде біз өнер саласына жатқызатын феномендер оның алғашқы көрінісі болып табылады. Кейінірек эстетикалық тәжірибе мен эстетикалық сана өнерде, күнделікті өмірде тығыз байланыста көрініс береді. Ертедегі Үндістанда, Қытайда, Грекияда мазмұнында эстетикалық мәселелер теориялық деңгейде көтерілген өнер туралы трактаттар мен философиялық мәтіндер пайда болды. Ғарыштың (космостың) хаостан пайда болу тұжырымдамасы («космос» сөзі ежелгі грек тілінде ғарыштан басқа «әшекей», «сұлулық», «тәртіп» деген мағыналарға ие), әсемдікті, үйлесімдікті, тәртіпті, ритмді, өнердегі ұқсастықты санадан өткізуге және сипаттауға ұмтылыс шын мәнінде эстетикалық сананың алғашқы рефлексиясы, эстетиканың ғылым ретінде пайда болуының алғашқы қадамы болып табылады. Яғни, эстетиканың ғылым ретіндегі қалыптасуы өз бастауын осы ежелгі дүниедегі идеялардан алады әрі қазіргі эстетиканың терминологиялық базасын ежелгі грек тілінің сөздері құрайды.

Тарихи тұрғыда эстетиканың орталық мәселесі ретінде екі проблема қойылды: а) әсемдік, әдемілік терминдері арқылы ашылатын эстетикалықтың өзі; ә) кең мағынасында өнер. Өнер және әсемдік философиясы ретіндегі эстетика - антикалық дәуірден бастау алатын классикалық эстетиканың дәстүрлі бейнесі. Ежелгі грек философтары (Платон, Аристотель, Плотин, т. б. ) мен әртүрлі әнер теоретиктері еңбектерінде әдемілік мәселесі (оның үйлесімділік, тәртіп, ритм, симметрия т. б. құрылымдық принциптеріндегі) тиісінше онтологиялық сферада шешіліп, космологиямен байланысты қарастырылды.

Орта ғасырларда эстетика, эстетикалық қабылдау дінмен тығыз байланыста қарастырылса, жаңа заманда оған философиялық тұрғыда сыни баға беріледі.

Эстетикалықты қалыптастыру «эстетикалық тәжірибе», «эстетикалық сана», «эстетикалық құндылықтар мен идеялар» және «эстетикалық тәрбие» ұғымдарымен тығыз байланысты. Бұл жерде «тәжірибе» білім және тәрбие беру процесінен тыс жатады (негізінен сол арқылы қалыптастырылса да), өйткені «эстетикалық түсініктер» тек тәрбие процесінде ғана емес, сонымен қатар адамның күнделікті өмірінің барлық сфераларында қалыптасады.

Эстетикалық тәрбие дегеніміз өте кең ұғым. Оған табиғатқа, еңбекке, қоғам өміріне, тұрмысқа, өнерге эстетикалық қатынасты тәрбиелеу кіреді. Алайда өнерді танып, білудің көп қырлы және өзіндік ерекшелігі мол екені соншалық, ол эстетикалық тәрбиенің жалпы жүйесінің ерекше бөлімі ретінде дараланады. Балаларды өнер құралдарымен тәрбиелеу көркемдік тәрбие пәнін құрайды.

Өз тарапынан, эстетикалық тәрбие балаларға жан-жақты коммунистік тәрбие берудің бір бөлімі болып табылады. Оның әсіресе адамершілік тәрбиесімен байланысы өте-мөте тығыз.

Өмірдегі және өнердегі сұлулықпен танысу баланың ақыл-ойы мен сезімін тәрбиелеп қана қоймайды, сонымен бірге оның ұшқыр қиялы мен фантазиясын дамытуға көмектеседі.

Эстетикалық тәрбиені жүзеге асыру процесінде мына міндеттерді шешу қажет: балалардың эстетикалық қабылдауын, эстетикалық сезімі мен ұғымын, көркемдік-творчестволық қабілетін үздіксіз дамыту, эстетикалық талғамын қалыптастыру. [7]

Балалардың эстетикалық қабылдауын, сезімі мен ұғымын дамыту. Бала алғашқы жастарынан-ақ өзі түйсінбестен жарқын тартымды нәрсенің бәріне ұмтыла бастайды, жылтыраған ойыншықтарды, әдемі гүлдер мен заттарды көрсе қуанады. Осының бәрі оның рақаттану, қызығу сезімін туғызады. «Сұлу» деген сөз балалардың өміріне ерте енеді. Олар алғашқы жастарынан бастап ән, ертегі тыңдайды, суреттер қарайды; болмыспен бірге өнер олардың қуаныш сезімдерінің қайнар көзіне айналады. Эстетикалық тәрбие барысында оларда жаркын, әсем атаулының бәріне жай ғана ұмтылудан сұлулықты саналы түрде қабылдауға көшу жүзеге асады.

Болмысты эстетикалық қабылдаудың өзіндік ерекшеліктері бар. Ол үшін негізгі нәрсе заттардың сезімдік формалары - олардың түсі, формасы, дыбысы. Сондықтан оны дамыту үлкен сенсорлық мәденнетті керек етеді.

Бала сұлулықты форма мен мазмұнның бірліп ретінде қабылдайды. Форма дыбыстардың, бояулардың, сызықтардың жиынтығы ретінде бейнеленеді. Алайда қабылдау эмоциялық жағынан боялып оған белгілі қатынаспен ұштасқанда ғана эстетикалық қабылдауға айналады.

Эстетикалық қабылдау сезіммен, тебіренумен тығыз байланысты. Әсемдікпен кездесуден туатын қалтқысыз қуаныш, жайдары жан толғанысы эстетикалық сезімнің ерекшелігі болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.